تپه قلعه قلندران شازند، سکوی عظیم خشتی متعلق به دوره هخامنشی

به گزارش ایلنا، احمد علی اسدی سرپرست هیات باستان شناسی گفت: کاوش و تعیین حریم این تپه  به خاطر آگاهی از مراحل سکونتی و همچنین جلوگیری از وارد آمدن آسیب‌های بیشتر به دلیل کاوش های غیرمجاز روز افزون در آن صورت گرفت.

وی افزود: تپه قلعه قلندران که به صورت دایره منظم بوده و مساحت حدود یک هکتار و ارتفاع متوسط 8 متر از سطح زمین های اطراف را شامل می شود در شهرستان شازند استان مرکزی و در میانه راه اراک به بروجرد  واقع شده و در مرکز یک دشت میان کوهی و کنار یک شاخه فرعی رودخانه شراء  قرار گرفته  است .

اسدی اظهار داشت : در مرحله نخست فعالیت میدانی ، با ایجاد 13 کارگاه کوچک تعیین حریم در اطراف آن به انجام رسید و پس از پایان عملیات تعیین حریم ،کار کاوش در سطح تپه آغاز که منجربه نتایج قابل ملاحظه ای شد.

وی گفت : نتایج بدست آمده از دوکارگاه لایه نگاری در حاشیه شمال و مرکز تپه نشانگر این است که برخلاف  بیشتر تپه های تاریخی که به تدریج و در پی سده های متمادی سکونت شکل گرفته اند،  تپه قلعه قلندران تنها محصول یک دوره و آنهم دوره هخامنشی است، در واقع نتایج بدست آمده بیانگر این است که کل ساختار تپه قلندرون یک سکوی عظیم خشتی مربوط به دوره هخامنشی است که به منظور ساختن یک کاخ یا کوشک بر فراز آن ، ایجاد شده است.

اسدی افزود:  بر اساس نتایج لایه نگاری در ابتدا یک تپه خاکی  با لایه های متناوب خاک رس و شن و ماسه به ارتفاع چهار متر ایجاد شده است و سپس بر روی تپه خاکی  سکوی خشتی بزرگی به ضخامت دو و نیم متر ساخته شده است.

وی تصریح کرد:در نهایت بر روی سکوی خشتی مذکور بنایی به ابعاد تقریبی 40 در 50 متر  با جهت طولی شمال غربی -جنوب شرقی ایجاد شده است.

اسدی گفت :این اطلاعات در ارتباط با بنای روی تپه  با توجه به نتایج کارگاه های کاوش و همچنین بررسی  آرکئوژئوفیزیک صورت گرفته  بر سطح تپه به دست آمده است.

وی درادامه گفت : در نقشه آرکئوژئوفیزیک تهیه شده  از سطح تپه واحد ها و فضاهای مربع و مستطیل شکلی دیده میشود که بخش هایی از یک بنای واحد را شکل میدهند و  جهت آنها کاملا  با دیوار ها و معماری های بدست آمده از کارگاه های کاوش همخوانی دارد.

اسدی در ارتباط با گاهنگاری سکوی خشتی و بنای مرتبط با آن بر روی تپه گفت : سفالهای  دوره هخامنشی بدست آمده از تپه قلندران  از نظر بافت، فرم و دقتی که در تهیه گل و پخت آن شده است، کاملا ویژه و شاخص  دوره هخامنشی هستند،.علاوه بر سفال‌های شاخص دوره هخامنشی که در لایه‌های مطمئن و پایه تپه و  در بین لایه های خشت یافت شد، برخی قطعات سنگی که مربوط به بنا و یا کوشک  احتمالی روی تپه است، قدمت آثار مذکور به دوره هخامنشیان را کاملا قطعی میکند.

وی افزود: همچنین شواهدی از یک لایه قیراندود بین سکوی خشتی و  بنای ساخته شده بر روی آن و همچنین دقت بالا در ایجاد سکوی خشتی و معماری بنا کاملا با نمونه های مشابه در معماری هخامنشی همخوانی دارد.

این باستان شناس اظهار داشت :به جز دوره هخامنشی که در واقع ساختار کلی تپه را شامل میشود یک دوره سکونتی دیگر بر سطح تپه شناسایی شد که مربوط به دوره اسلامی میانه است .

وی گفت :سفالهای زرین فام و قلم سیاه از یافته های شاخص این دوره سکونتی تپه است. در واقع پس از متروک شدن بنای دوره هخامنشی، تپه قلندران به مدت بیش از 1500 سال متروک بوده و سپس در دوره اسلامی مجددا سکونتی درآن ایجاد شده است.

به گفته اسدی با توجه به خلاء آثار شاخص دوره هخامنشی در ناحیه زاگرس مرکزی نتایج بدست آمده  از تپه قلندران شهرستان شازند، دارای اهمیت ویژه است.

وی افزود: در واقع عمده بنا های حکومتی هخامنشی در ناحیه فارس و خوزستان قرار دارد و در همدان و یا هگمتانه  باستان نیز که شواهد پایه ستون های هخامنشی و کتیبه های این دوره باقی مانده است بناهای قطعی دوره هخامنشی  شناخته شده نیست . از این رو  شواهد هخامنشی شناسایی شده در قلعه قلندران، خلاء آثار شاخص هخامنشی را در این نقطه از کشور کمتر خواهد کرد.

این باستان شناس در پایان گفت: علاوه بر اهمیت علمی، با توجه به محل مناسب تپه قلندران که در کنار جاده ارتباطی اصلی اراک به بروجرد و جنوب غربی کشور قرار دارد، این تپه  می‌تواند پس از انجام کاوش های بیشتر  به یک سایت موزه تبدیل شده و  از این جهت کاوش محوطه و حفظ و نگهداری  آن اهمیت دو چندان دارد.

برنامه فصل اول کاوش اضطراری و گمانه زنی به منظور تعیین عرصه و پیشنهاد حریم تپه قلعه قلندران شازند با مجوز رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی وگردشگری اجرا شد.