اظهارات قائم‌مقام وزیر علوم درباره لغو محرومیت تحصیل دانشجویان ایرانی در علوم هسته‌ای، همکاری علمی با اتحادیه اروپا، دانشگاه‌های آسیایی نامعتبر و...
قائم مقام وزیر علوم در امور بین‌الملل در گفت‌وگویی تفصیلی با ایلنا، به بیان نکاتی درباره لغو محرومیت تحصیل دانشجویان ایرانی در علوم هسته‌ای، بازگشت نخبگان به کشور، تاثیرات تصویب قانون منع اخذ روادید توسط کنگره آمریکا، اقدامات کمیته پسابرجام، سفر روسای بزرگ دانشگاه‌های دنیا به ایران و... پرداخته است.
به گزارش خبرنگار ایلنا، 7 دی ماه 1392 حسین سالار آملی با حکم فرجی دانا؛ وزیر سابق علوم، قائم مقام وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در امور بین‌الملل و رئیس مرکز همکاری‌های علمی بین‌المللی این وزارتخانه شد. سالار آملی که دارای دکتری شیمی تجزیه و عضو هیئت علمی سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران است، پیش از این نمایندگی علمی و سرپرستی دانشجویان ایرانی در انگلستان و ایرلند، معاون فناوری و نوآوری معاونت علمی ریاست جمهوری، مدیر کل دانش آموختگان وزرات علوم و معاونت سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران را بر عهده داشته است.
بر هیچ کس پوشیده نیست که وزارت علوم پس از برجام، یکی از فعال‌ترین وزارتخانه‌ها در ارتباطات بین‌المللی بوده است؛ به طوری که در یک زمانی آنقدر رفت‌وآمدها به این وزارتخانه و از طرفی رفتن مسئولان به کشورهای مختلف و انعقاد تفاهم نامه‌ها زیاد شد که یکی از روزنامه‌های مخالف دولت از این اقدامات به عنوان "ژست برجامی دولت با تفاهم نامه‌های وزارت علوم" یاد کرد، اما آنطور که سالارآملی در این گفت‌وگو بر آن تاکید می‌کند و شاید مهمترین نکته اشاره شده در این مصاحبه باشد، اقرار دنیا به توانمندی درون زای علمی کشور و تغییر نگاه دنیا به ایران بالاخص در حوزه توانمندی دانشگاه‌ها و دانشمندان ایرانی پس از برجام است. او از روند اقدامات پسابرجامی در این وزارتخانه دفاع می‌کند و می‌گوید: در تفاهم‌نامه‌هایی که منعقد شده؛ بعضا در بازه زمانی 5 ساله باید اجرایی شود و بدیهی است که در سال های نخست 15 تا 20 درصد تفاهمنامه اجرایی خواهد شد.
قائم مقام وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در امور بین‌الملل در این گفت‌وگو به بیان نکاتی درباره لغو محرومیت تحصیل دانشجویان ما در علوم هسته‌ای، بازگشت نخبگان به کشور، تاثیرات تصویب قانون منع اخذ روادید توسط کنگره آمریکا، اقدامات کمیته پسابرجام، سفر روسای بزرگ دانشگاه‌های دنیا به ایران، دانشگاه‌های خارجی بی‌اعتبار برای ایران و ... پرداخته است که در زیر به تفصیل آن ر ا می‌خوانید.
دانشگاه شهید بهشتی و صنعتی شریف در فراز و نشیب دادگاهی رفع تحریم
_ آقای دکتر براساس قطعنامه 1737 که شورای امنیت سازمان ملل در مقابله با برنامه‌های هسته‌ای ایران در دسامبر سال 2006 به منظور تشدید تحریمها علیه ایران به تصویب رساند، تحصیل دانشجویان ایرانی در رشته‌های مرتبط به مسائل هسته‌ای در دانشگاه‌های خارج از ایران ممنوع شد. در برجام روی کاغذ این ممنوعیت برداشته شد، آیا در عمل و اجرای برجام هم این ممنوعیت رفع شده است یا خیر؟
* در رابطه با تحریمها، چند محور اساسی وجود داشت؛ در نگاه اول باید بپذیریم که علم و فناوری کشور به دلیل توانمندی و درون زا بودن آن، تحریم پذیر نیست البته 2 دانشگاه ما یعنی شهید بهشتی و دانشگاه صنعتی شریف را در چارچوب مسایل تحریمی قرار داده و یک جریانی هم در مورد تحصیل دانشجویان ما در رشته‌های مختلف ایجاد کرده بودند از جمله همین رشته‌های علوم هسته‌ای و تحقیقات مرتبط با آن. پس از برجام در رابطه با تحقیق، تحصیل و کند و کاو در این مورد، بر اساس آخرین هماهنگی که با اتحادیه اروپا صورت گرفته است، ممنوعیت‌ها در حال حاضر رفع شده و امکان تحصیل و تحقیق برای دانشجویان ما امکان‌پذیر شده است. در واقع یکی از محورهای هفت گانه ما برای تعامل با اتحادیه اروپا، همکاری در بخش تحقیقات مربوط به مسائل هسته‌ای و آموزش و مسائلی از این دست است، لذا می‌توانیم بگوییم از لحاظ ممنوعیت در حال حاضر موردی وجود ندارد. با این وجود اما همچنان دانشگاه شهید بهشتی و دانشگاه صنعتی شریف در فراز و نشیب دادگاهی رفع تحریم هستند و این محرومیت همچنان وجود دارد و باید تلاش بیشتر برای رفع این محرومیت و ممنوعیت صورت بگیرد؛ هر چند که تاکید می کنم بخاطر توانمندی کشورمان، این محرومیت ها، محرومیت خودشان به حساب می آید.
سال گذشته 1485 دانشمند خارجی به ایران آمدند
_ این تلاش‌ها تاکنون چه ماحصلی داشته و تا کجا پیش رفته و فکر می کنید؛ در راستای آن چه اقداماتی باید صورت بگیرد که بطور کلی این تحریم برداشته شود؟
* در این مورد لازم است به این مطلب اشاره کنم که بستر اساسی تحریم، در رابطه با ارتباطات کلان ما با کشورهای عضو اتحادیه اروپا و برخی کشورهای دیگر بود که می توان گفت، در حال حاضر تا حد زیادی برطرف شده است. به عنوان مثال در سال گذشته حدود 141 پروژه دانشگاهی بین ایران و کشورهای دیگر تعریف شد که بیش از 80 درصد این کشورها، کشورهای اروپایی، روسیه، چین و ... است. یا اینکه ما 3 پروژه بزرگ (مگاپروژه) با کشورهای اروپایی داریم که یکی از این مگا پروژه‌ها ضامن اعزام 150 دانشجو برای دوره‌های کوتاه مدت 6 ماهه و 9 ماهه است و در 2 پروژه دیگر نیز دانشگاه علامه طباطبایی و دانشگاه ملایر محور اصلی ارتباط با دانشگاه‌های اروپایی هستند، لذا فراز کلی تحریمها در رابطه با علم و فن‌آوری اینک فروریخته است و علت آن نیز این است که ظرفیت‌ها و پتانسیل علمی داخل کشور ما بالاست. در حال حاضر دانشگاه‌های غربی و بسیاری از دانشگاه‌های منطقه خواستار برقراری ارتباط علمی با ایران و نیازمند برخی دستاوردهای ما هستند. بدون شک در آینده هم همینطور خواهد بود، مطمئناً در هر جایی که ما توانمند باشیم و قدرت داشته باشیم یا تحریمها بی‌اثر خواهد شد و بالطبع خود آنها از مواضعشان کوتاه آمده و شیرازه تحریمها را می‌شکنند و از بین می‌برند. بطور مثال در سال گذشته 1485 دانشمند جهانی برای گذراندن دوره مطالعاتی، ارائه مقالات، شرکت در سمینارها و کنفرانس‌ها و انجام تفاهم‌های دوجانبه به ایران آمدند که این در طول یکی – دو دهه اخیر تقریبا بی‌نظیر است. در مجموع روند، روند مثبتی است.
_ در تایید عملی شدن لغو محرومیت تحصیل دانشجویان ما در علوم هسته‌ای دانشگاه‌های خارج از ایران آیا آماری وجود دارد؟
* در این خصوص باید به این نکته مهم توجه داشت که تحصیل دانشجویان ما در کشورهای دیگر یک اصل و اولویت برای ما نیست. ما تقریبا در تمامی رشته‌ها، در داخل کشور قوی‌تر از بسیاری از دانشگاه‌های غربی هستیم، لذا این موضوع به عنوان یک محور اساسی برای ما مطرح نیست.
عدم پذیرش دانشجویان ایرانی در برخی دانشگاه‌ها ایذایی‌ست نه واقعی
_ در علوم هسته‌ای چطور؟ آیا براساس آن چیزی که گفته می‌شود؛ برخی دانشگاه‌ها دانشجویان ایرانی را نمی پذیرند، به واقع همینطور است؟
* در همه زمینه‌های علوم هسته‌ای به خوبی نیازهایمان شناسایی و برنامه‌های لازم را تدوین کرده‌ایم و برای اجرای این برنامه‌ها و دستیابی به اهداف مورد نظر و تعیین شده باید پژوهش و تحقیق داشته باشیم، دانشجو بگیریم و پرورش دهیم. خوشبختانه در تمام این موارد براساس برنامه به خوبی در حال پیشرفت و حرکت مطلوب هستیم. به عبارتی این فرافکنی و سر و صدایی که در دنیا ایجاد کرده‌اند که بعضی از دانشگاه‌ها دانشجوی ایرانی را در این رشته نپذیرفته و یا نمی‌پذیرند؛ بیشتر حالت ایذایی دارد، نه اینکه اتفاقی واقعی باشد. انصافاً ما نیاز آن چنانی در این زمینه به کشورهای دیگر نداریم و خودمان توان پرورش دانشجویان را در مقاطع مختلف؛ لیسانس، فوق لیسانس و دکتری داریم، لذا در مورد این موضوع لازم می دانم که بگویم تمام آنچه که به عنوان سد ذهنی خودشان ایجاد کرده بودند، کاملاً فروریخته و اکنون ارتباطات ما در مسیر معمولی با کشورهای دیگر قرار گرفته است.
مدارک دانشگاه‌های نامعتبر در وزارت علوم ارزشیابی نمی‌شود
_ آقای دکتر اشاره کردید که برای شما اولویت نیست که دانشجویان ایرانی در خارج از کشور تحصیل کنند. وزارت علوم در گذشته گفته بود، بعضی دانشجویان ایرانی که در برخی دانشگاه‌های خارجی تحصیل می‌کنند، مدارکشان برای وزارت علوم معتبر و قابل استناد نیست، چرا که از نظر وزارت علوم؛ فارغ‌التحصیلان این دانشگاه‌ها از کیفیت علمی لازم برخوردار نیستند. در مواجهه با این موضع و نگاه شما، چه تعداد از این دانشجویان معترض بودند؟ آیا آماری از این اعتراض‌ها ثبت شده و در مجموع کدام دانشگاه‌ها مدارکشان برای شما معتبر نیست؟
* کل دانشگاه‌های دنیا؛ از امریکا گرفته تا اروپا و آسیای میانه و .. همگی ارزیابی و رتبه‌بندی شده و بر اساس آن به دانشگاه‌های درجه یک، دانشگاه‌های درجه 2 و دانشگاه‌ها فاقد ارزشیابی تقسیم‌بندی شده‌اند. بر این مبنا مدارک دانشگاهی که درجه یک باشد را در سطح دکتری و مدارک دانشگاه‌های درجه 2 را در سطوح پایین‌تری می‌پذیریم. در این باره اما دانشجویان اگر بخواهند؛ در خارج از کشور تحصیل کنند، خواهش ما این است که به سایت ما مراجعه کرده و از فهرست و رتبه‌بندی این دانشگاه‌های معتبر از نظر وزارت علوم آگاه شده و سپس نسبت به تحصیل اقدام کنند. بی‌شک ما مدارک دانشگاه‌های معتبر را ارزشیابی می‌کنیم و قطعاً مدارکی که از دانشگاه‌هایی که از نظر ما معتبر نیست، اخذ شده باشد، عملاً از نظر ما بی‌ارزش است و مورد ارزشیابی قرار نخواهد گرفت.
تعداد دانشگاه‌های آسیایی نامعتبر به نسبت سایر مناطق بیشتر است
_ مدارکی که ارزیابی نمی‌شوند، مربوط به دانشگاه‌های چه منطقه یا قاره خاصی هستند؟ آیا تمرکز یا پراکندگی خاصی در این زمینه وجود دارد؟
* اصولاً این دانشگاه‌ها در همه مناطق دنیا وجود دارد. نمی‌توان آنها را دسته‌بندی خاصی کرد، اما بالطبع تعداد دانشگاه‌های آسیایی که از نظر ما معتبر نیستند به نسبت سایر مناطق بیشتر است. ما در این فهرست دانشگاه‌های اروپایی هم داریم، دانشگاه‌های امریکایی زیادی هم وجود دارد که اسامی همه این دانشگاه‌ها در سایت وجود دارد و صرفاً برای راهنمایی و کمک دانشجویانی که تمایل دارند؛ تحصیلات خود را در خارج از کشور ادامه دهند، در سایت جانمایی شده است. اگرچه ما به این عزیزان اطمینان می‌دهیم که سطح علمی، آموزشی و اعتبار بسیاری از دانشگاه‌های داخل کشور، به مراتب بالاتر از حتی همین دانشگاه‌هایی است که مدارکشان از نظر ما معتبر و اسامی آنها در سایت وزارت علوم ثبت شده است، لذا توصیه اصلی ما همچنان این است که عزیزان ما در داخل کشور تحصیل کنند، چرا که با تحصیل در دانشگاه‌های ایران بی‌تردید از بنیه علمی بیشتری برخوردار خواهند بود.
واکنش به تیتر "ژست برجامی دولت با تفاهمنامههای وزارت علوم"
_ در دوران پسابرجام شاهد بودیم که وزارت علوم یکی از وزارتخانه‌های فعال بود. کمیته پسابرجام در وزارت علوم تشکیل شد و شاهد رفت‌وآمدهای علمی زیادی بودیم که نقش اساسی در تغییر نگاه جهان به ایران داشت. در این بین برخی رسانه‌ها برداشت‌های متفاوتی داشتند، مثلا یکی از روزنامه‌های اصولگرا در این باره تیتر زد که " ژست برجامی با تفاهمنامههای وزارت علوم "نظر شما در مورد چنین مواردی چیست؟ آیا این واقعاً یک ژست بود و یا اقدامات مثبتی انجام شده و شما از آن دفاع می کنید؟ اصولاً مهمترین اقدامات شما در پسابرجام چه بوده است؟
* تحلیل ما در وزارت علوم و در جامعه علمی فناوری این است که برجام در صورتی به نتیجه خواهد رسید که انتقال فناوری، انتقال دانش، ایجاد ارتباطات دانشگاهی و فعالیت‌هایی از این دست، علم و فناوری و دانش را در کشور ما نهادینه کند. ما بر این باور هستیم که اگر سوئیفت یک ماه زودتر و یا یک ماه دیرتر باز شد؛ زیاد مهم نیست. ما بر این باور هستیم که اگر یک کالایی را خارجی‌ها به ما بدهند یا ندهند، زیاد مهم نیست؛ اما بر این باور هم هستیم که باید سرنوشت علم و دانش و فناوری خود را در دست بگیریم و در این راه به استفاده از ارتباطات جدید با کشورهای خارجی و تعمیق ارتباطات موجود، بعنوان یک اصل کلیدی تاکید داریم. این یک دوراندیشی 100 ، 200 و حتی می‌تواند 500 ساله باشد. 200 – 300 سال پیش؛ زمانی که غرب بعد از رنسانس سوار بر تکنولوژی شد و طعم مزایا و منافع آن را چشید؛ طبعاً از هیچ ترفند و تلاشی فروگذار نمی‌کند تا همچنان سوار بر آن بماند. ما نیز از برجام صرفاً همین انتظار راداریم.
از مسئولان محترم کشور هم این خواهش را داریم که برجام را در مسائل اقتصادی، تجارت، بازرگانی و موضوعات بانکی و سوئیفت خلاصه نبینند، بخش مهم برجام در موضوع علم و تکنولوژی و تبادل دانش و علم است. این را بارها گفته‌ایم، با مسئولان محترم وزارت امور خارجه هم صحبت کرده‌ایم و این عزیزان هم اذعان دارند، اگر بخواهیم این تحلیل را بپذیریم، باید برای اجرا تلاش کنیم، لذا بر پایه این تحلیل بنا بر این نیست که تفاهم‌نامه‌هایی امضا بشود که بدنبال اجرای آن نباشیم. بعضاً نوشته می‌شود که تفاهمنامه‌ای امضا شده که فقط 15 یا 20 درصد از آن اجرا شده؛ بله، درست است، اما باید به این هم توجه داشت که چنین تفاهمنامه‌ای یک تفاهمنامه 5 ساله است و قاعدتاً سال اول باید 15 – 20 درصد آن اجرا بشود! و به ترتیب در طول سال‌‌های متوالی بعدی به اجرای کامل برسد. در این باره باید گفت که فقط در سال گذشته 141 پروژه دانشگاهی مابین دانشگاه‌ها و دانشمندان ایرانی و خارجی تصویب شد، بودجه دیده شد و اکنون درحال اجرا است و پیش می‌رود.
_ تحصیل این تعداد دانشجو که اشاره کردید، اجرایی شده یا اینکه قرار است؛ اجرا بشود؟
* کاملا در فاز اجرا است. قراردادهای لازم امضا شده است و نخستین گروه از دانشجویان مهرماه وارد کشور آلمان خواهند شد. در این میان یک سری از دانشجویان انتخاب شده‌اند و در مورد بقیه نیز، پرونده‌ها تکمیل شده و انشاءالله بزودی در یک کمیته مشترک انتخاب و سپس اعزام می‌شوند.
قانون منع صدور ویزا در رفت‌وآمد دانشمندان خارجی تاثیری نداشت
_ آقای دکتر اخیرا کنگره آمریکا قانونی را تصویب کرد که بر اساس آن شهروندان 38 کشوری که برای رفتن به امریکا نیاز به اخذ روادید ندارند، درصورت مسافرت به ایران باید برای سفر به ایالات متحده ویزا دریافت کنند. شما پیشتر در واکنش به این اقدام کنگره امریکا عنوان کرده بودید که این قانون می‌تواند؛ مانع رفت‌وآمدهای علمی و بالطبع انسداد مسیر تبادلات علمی ایران با جهان بشود. آیا از زمان تصویب این قانون تاکنون، شاهد تاثیر آن بر این رفت‌وآمدهای علمی بوده‌ایم؟
* خیر... عملاً تاثیری نداشته است. یک عامل اساسی در این ارتباط این است که پتانسیل و ظرفیت علمی داخل کشور همانطور که اشاره کردم به قدری غنی و قوی است که دیگران نمی‌توانند از سهیم شدن و استفاده از آن چشم‌پوشی کنند، بی‌تردید وقتی در منطقه مسئله علم و فناوری مطرح می‌شود؛ ایران را به عنوان قویترین سیستم علمی، آموزشی و تحصیلی در منطقه در نظر می‌گیرند و مسلماً چشم‌پوشی از ایران برای کشورهای خارجی که می‌خواهند با منطقه کار کنند؛ غیرممکن است. ضمن اینکه همانطور که برخی تجار از این ممنوعیت معاف شدند، مذاکراتی هم صورت گرفته که اساتید خارجی نیز که قصد مسافرت به ایران را دارند، مشکل منع صدور روادید نداشته باشند. از سوی دیگر نیز بخاطر توان علمی کشور بازناده بازی ویزا خودشان هستند و علم و دانش ما وارداتی نیست که تحت تاثیر قرار بگیرد.
تاکید بر تغییر نگاه دنیا به ایران و ایرانی پس از برجام
_ آقای دکتر در رفت و آمدهایی که داشتید آیا به موضوعی خاص برخوردید که نشان از تغییر نگاه دنیا پس از برجام به ایران داشته است؟
* ما حدود 3 ماه پیش به همراه وزیر محترم به کشور ترکیه سفر کردیم. روسای 10 دانشگاه بزرگ ترکیه در یک جلسه رسمی حضور داشتند. یکی از این 10 رییس دانشگاه ترکیه گفت که "من پرفسور دانشگاه ام آی تی (Massachusetts Institute of Technology)؛ یکی از بزرگترین و معروف‌ترین دانشگاه‌های جهان در آمریکا بودم. اولین دانشجوی دوره دکترای من یک ایرانی بود. من یک کار 6 ماهه را به این دانشجو سپردم و قرار بود طی این مدت کار را انجام بدهد. اما در کمال تعجب این دانشجو ظرف 2 هفته این کار را انجام داد! همه چیز کامل و دقیق انجام شده بود." این رییس دانشگاه در جمع سایر روسای دانشگاه‌های ترکیه حاضر در آن جلسه در کمال صداقت صراحتاً به موضوع جالب توجهی اشاره کرد و گفت " آن کار آن دانشجوی ایرانی باعث شد که من در ام آی تی پرفسور بشوم". این از آن جمله مواردی است که موید ظرفیت و پتانسیل بالای ایرانیان است.
خاطره دیگر ....
حدود 2 سال پیش نیز به اتریش سفر کرده بودم. معاون پارلمان اتریش موضوعی را در یک جمع خصوصی بیان کرد و گفت؛ " آیا برای شما امکان‌پذیر است که یک سری از دانشجویان ایران را به اتریش بفرستید؟" یعنی معاون پارلمان اتریش از ما درخواست می‌کرد که دانشجویان ایران را به این کشور اعزام کنیم. پرسیدیم؛ دلیل این درخواست چیست؟ در پاسخ عنوان کرد؛ "به من گفته‌اند؛ هر کجا که دانشجویان ایرانی باشند؛ چرخه تحقیقاتی تحت‌الشعاع قرار می‌دهد." البته ما در پاسخ عنوان کردیم که این موضوع را بررسی خواهیم کرد، چرا که اعزام دانشجو به کشورهای دیگر خطراتی هم دارد و باید کاملاً تحت نظارت باشد. معاون پارلمان اتریش در انتها نکته دیگری گفت و خواهش کرد؛ اگر تصمیم به اعزام دانشجویان به اتریش گرفته شد از آنها بخواهیم چند سال بیشتر در اتریش بمانند و پس از فارغ‌التحصیلی به آمریکا و برخی کشورهای دیگر نروند. او بر این باور بیود که امریکا به دلیل قدرت بیشتر و پول فراوان‌تر دانشجویان کشور اتریش را نیز پس از پایان تحصیل جذب می‌کند و از این اتفاق ابراز دل نگرانی می‌کرد، لذا می‌خواهم این را بگویم که گردش مغزها و فرار مغزها یک فرایندی است که ما باید بصورت جدی مورد توجه قرار دهیم. نخبگان ما واقعاً ارزش علمی بسیار بالایی دارند و حتی الامکان باید سعی کنیم؛ این افراد در داخل کشور بمانند که این امر، خط مشی اصلی وزارت علوم نیز هست.
3 پروژه کلان با دانشگاه‌های اروپایی در حال پیشرفت است
_ درباره پروژه های کلان دانشگاهی این روند به چه صورت است؟
* 3 پروژه کلان؛ یکی به ارزش یک میلیون یورو به سردمداری دانشگاه علامه طباطبایی و چند دانشگاه دیگر با دانشگاه‌های اروپایی در حال پیشرفت است، یک پروژه یک میلیون یورویی دیگر نیز با موضوع جی آی اس مابین دانشگاه ملایر با 4 دانشگاه اروپایی در حال انجام است و سومین پروژه بزرگ ما نیز پروژه‌ای است که با D.A.D آلمان بسته شده مبنی بر تحصیل 150 دانشجو به مدت 6 تا 9 ماه در این کشور به ارزش 2 میلیون دلار که نیمی از آن را دولت آلمان متقبل می‌شود و نیمی دیگر را ما. این موارد که اشاره کردم؛ همگی در حال اجراست و نه تواهمنامه‌های روی کاغذ.
اهمیت به گردش مغزها در وزارت علوم مدنظر است
_ در ماه‌های اخیر شاهد بازگشت نخبگان به کشور هستیم. بر اساس آماری که معاونت علمی فناوری رییس جمهور اعلام کرد؛ بالغ بر 100 نخبه طی رایزنی‌هایی که آقای ستاری انجام داد به ایران بازگشتند و درحال حاضر مشغول به فعالیت هستند. آیا روند بازگشت نخبه‌ها مقطعی بود و اکنون متوقف شده و یا اینکه همچنان ادامه دارد و اصولا آیا وزارت علوم حقوق و مزایای جداگانه‌ای برای این افراد در نظر گرفته است یا خیر؟
* وقتی که در مورد موضوع نخبگان و بازگشت‌شان به کشور صحبت می‌کنیم؛ باید 2 نکته را مدنظر قرار بدهیم. یکی اینکه ایده آل است، اگر این افراد وارد کشور شوند و با اقامت در کشور خود شروع به فعالیت و کار کنند. عمدتاً نگاه ما نیز در قبال این مساله این است که با فراهم ساختن تسهیلات این امکان را ایجاد کنیم که بتوانند به عنوان عضو هیات علمی دانشگاه‌ها در جایی که مورد نظر خودشان است، فعالیت کنند، اما این یک قسمتی از قضیه است. موضوع اساسی که ما در وزارت علوم مد نظر داریم؛ این است که باید به گردش مغزها اهمیت و اعتباری ویژه بدهیم. گردش مغزها به این معنی که هر ایرانی در خارج از کشور یک پروژه با یک دانشگاه داخلی داشته باشد، یا در عرض یک سال به ایران آمده و یک دوره فشرده تدریس برپاکند و یا اینکه امکانی فراهم کند که دانشجویان ایرانی بتوانند به محیط کاری او رفته و مثلاً برای 6 ماه تعلیم ببینند، لذا ما این پروسه را که این افراد حتماً باید برگردند به ایران و به ایرانیان خدمت کنند به این شکل تغییر و تقلیل داده‌ایم که هرجای دنیا که باشند، می‌توانند با رعایت این 3 موردی که عنوان کردم؛ به عنوان یک ایرانی در خدمت کشور خود باشند. در همین راستا در سال گذشته 248 نفر از ایرانیان مقیم خارج چنین کاری را انجام دادند؛ یا به ایران آمدند و اطلاعاتشان را منتقل کردند، یا پروژه‌های مشترک با ایرانیان داشتند و یا ایرانیان را پذیرفتند که به آنجا بروند به مدت کوتاه تحصیل کنند و برگردند.
_ آیا وزارت علوم حقوقی به این افراد پرداخت می‌کند؟ اگر پرداخت می‌شود در جریان میزان این پرداخت هستید؟
* حقوق و مزایای این افراد هم در حد همین حقوق و مزایای معمول و عرف برای دیگرانی است که در ایران هستند، اما بنیاد ملی نخبگان درصدد است که یک مقداری افزایش حقوق برای آنها در نظر بگیرد.
_ همین حقوق و مزایای معمولی که به آن اشاره دارید؛ چه میزان است؟
* آنقدری هست که بتوانند آنطور که شایسته است در ایران زندگی کنند.
_ مبلغ این حقوق را به طور دقیق می‌دانید؟
* مبلغ مشخصی را نمی‌توان اعلام کرد، چرا که ضوابط هر یک با دیگری متفاوت است؛ استاد، استادیار، دانشیار پروفسور، همکاری با چه شرایطی و به چه مدت و ... اینها فاکتورهایی است که مبالغ پرداختی را تعیین می‌کند.
17 طرح مشترک پژوهشی با ترکیه
اتفاقات اخیر در ترکیه در اجرای پروژه‌ها تاثیری ندارد
آقای دکتر شما عنوان کرده بودید که 17 طرح پژوهشی با ترکیه منعقد کرده‌اید. با اتفاقات اخیر در ترکیه و وضع موجود این کشور آیا روند اجرای این پروژه‌ها دچار تغییر خواهد شد؟
* خیر. این مسائلی که در ترکیه اتفاق افتاد به نظرم زودگذر است و خیلی زود ثبات لازم ایجاد می‌شود. از طرفی ارتباطات دانشگاهی ما با ترکیه خیلی خوب است تا جایی که در حال راه‌اندازی کرسی زبان فارسی در دانشگاه‌های این کشور هستیم، آنها در سمینارهای ما شرکت دارند و ما در سمینارهای آنها حضور پیدا می‌کنیم. مسلماً این 17 پروژه طبق برنامه اجرا خواهد شد.
پیگیری برای همکاری وزارت علوم با اتحادیه اروپا
_ گویا در تبادلات علمی، برخی افراد نیز از آمریکا به ایران آمدند. این رفت‌و آمدها آیا ادامه خواهد داشت؟
* فعالیت ما صرفاً فعالیت‌های علمی خاص پیرامون پروژه‌های مختلف و یا دعوت برای سمینارها است و این هم با توجه کیفیت خوب یکسری از دانشگاه‌های آمریکا مثل ام آ تی، کالیفرنیا، پرینستون، میشیگان و برخی دانشگاه‌های خوب دیگر صورت گرفته است و سعی می‌کنیم؛ همچنان نیز ارتباطی صرفاً علمی داشته باشیم. ولی آنچه که در آینده نزدیک مهم است، همکاری با اتحادیه اروپا است که امیدواریم هیاتی که به آنجا می‌رود چارچوب مبادلات کارآمدی را شکل بدهد. هفته گذشته بنده به همراه وزیر محترم علوم و تعدادی از روسای دانشگاه‌ها سفری به بلاروس داشتیم. همکاری‌های بسیار گسترده‌ای را با این کشور از نظر علمی پایه‌ریزی کرده‌ایم و امیدوارم به نتیجه برسد.
افزایش 150 درصدی رفت‌وآمدهای علمی پس از برجام
_ آقای دکتر آیا آمار مشخصی از رفت‌و آمدهای علمی بعد از برجام در ذهن دارید؟
* فقط این را بدانید که افزایش بالای 150 درصدی داشتیم، بطوریکه رفت‌وآمدها و مبادلات بسیار چشمگیر و پردامنه شده است.
پیشنهاد استقرار تحقیق و توسعه شرکت‌های مطرح خارجی در دانشگاه‌ها به کجا رسید؟
پیشنهادی را وزارت علوم درباره استقرار تحقیق و توسعه شرکت‌های خارجی در دانشگاه‌ها ارائه کرده بود؛ بطور مثال نوکیا در ایران توسعه تحقیقات داشته باشد. گویا این پیشنهاد به معاون اول رییس جمهور ارائه شده و وی نیز استقبال کرده است. این پیشنهاد سرانجامش چه شد؟
_ چند پیشنهاد به هیات دولت رفت و کمیته‌های خاصی نیز برای این پیشنهادات فراهم شد. یکی از این پیشنهادات همین است که شرکت‌های بزرگ در ایران مستقر شوند و یک پیشنهاد دیگر هم این است که طرح‌ها و مگاپروژه‌ها و طرح‌های بسیار بزرگ دارای یک پیوست علمی - آموزشی – فناوری باشند. هر دو پیشنهاد خوشبختانه مورد توجه و مدنظر قرار گرفته است. عملیاتی شدن این پیشنهادات اما بستگی به شرایط تک تک شرکتهایی دارد که می‌خواهند بیایند.
گفت‌وگو: مهتاب چابک