آشکار شدن نکات جدید درباره توالی استقراری در تخت سلیمان

به گزارش ایلنا، میثم لباف خانیکی (سرپرست هیات باستان‌شناسی) گفت: آنچه بیش از دیگر بناهای مجموعه معماری تخت سلیمان جلب نظر می‌کند، بقایای ایوان رفیعی معروف به ایوان خسرو است که در غرب مجموعه و مشرف به دریاچه ساخته شده است.

 لباف گفت: در گام نخست، لزوم شناخت بنا ایجاب می‌کرد بخشی از ایوان ساسانی که در زیر لایه‌های متوالی مدفون شده بود، مورد مطالعه قرار گیرد این بخش شامل قسمت‌های پایینی جرزهای شمالی و جنوبی ایوان و کف اصلی ایوان می‌شود که در دورۀ ساسانی ساخته شده است.

 وی افزود: به منظور پرهیز از اجرای کاوش‌های دامنه دار، تصمیم گرفته شد که در مرحلۀ اول به خواناسازی دیواره‌های گمانه‌هایی اقدام شود که در سال ۱۳۸۰ در مجاورت جرزهای ایوان حفر شده بود.

 لباف گفت: گمانه زنی سال ۱۳۸۰ در محدودۀ چهار کارگاه (یک گمانه در مجاورت جرز جنوبی و سه گمانه در مجاورت جرز شمالی) صورت گرفته بود که در فعالیت باستان‌شناسی سال جاری دو گمانه، مورد خوانا سازی و بازنگری قرار گرفت که در نتیجۀ خواناسازی گمانه‌های قدیمی، شکاف‌ها و شکستگی‌های موجود بر بدنۀ جرزهای شمالی و جنوبی ایوان خسرو به دقت بررسی و مستند نگاری شد.

 این باستان‌شناس افزود: همچنین به منظور بازبینی توالی لایه‌های فرهنگی و شناسایی سازه‌های عمقی، کارگاه جدیدی به ابعاد ۲×۲ متر به گوشۀ شمال شرق یکی از گمانه‌های قدیمی اضافه شدکه دیواره‌های این گمانه، اطلاعات ارزشمندی از توالی لایه‌های فرهنگی در محل ورودی ایوان خسرو ارائه دادکه یکی از مهم‌ترین یافته‌های این گمانه، مقطعی از یک کورۀ سفالپزی است که به نظر می‌رسد به صورت چاله‌ای در کف ایلخانی ایوان ایجاد شده بود.

وی گفت: همچنین در عمیق‌ترین لایه، بخشی از یک دیوار قطور به پهنای تقریبی ۳ متر و ارتفاع ۵/۱ متر شناسایی شدکه در محل ورودی ایوان و عمود بر دو جرز شمالی و جنوبی ساخته شده بود.

 او اظهارداشت: کلیۀ یافته‌های منقول وغیرمنقول در حین کاوش و پس از آن با بهره گیری از روش‌های جدید به دقت مستندنگاری شده و عملیات حفاظت پس از کاوش نیز در جریان است.

 لباف افزود: براساس کاوش‌های باستان‌شناسی سال ۱۳۳۷ شمسی در بخش‌های مختلف تخت سلیمان ایوان خسرو به انضمام دو تالار جانبی و اتاق‌هایی که در منتتهی الیه غربی ایوان ساخته شده بودند، عمارتی مجلل را شکل می‌داده که در دورۀ ساسانی به عنوان شاه نشین کاربری داشته است.

به گفته این باستان‌شناس، فرسایش و ویرانی این ایوان در ادوار پس از سقوط ساسانیان و رسوب گذاری پیاپی دریاچه سبب شده که کف اصلی ایوان در زیر لایه‌ای از خاک و آوار به ضخامت تقریبی سه متر دفن و زمانی که ایلخانان مغول در قرن هفتم هجری به تخت سلیمان آمدند، کف جدیدی بر سطح برآمدۀ زمین ساختند.

 لباف با اشاره به اینکه ایوان خسرو در دورۀ ایلخانی بر بلندای جرزهای شمالی و جنوبی افزوده شد و این بار، طاق جدیدی با قوس جناغی بر جرزهای این ایوان استوار گشت، گفت: در همین دوره نمای ایوان با طاقنما‌ها و مقرنس‌های ایلخانی تزیین شد و فضای داخلی با کاشی‌های زرین فام پوشش یافت.

وی افزود: درفضاهای جانبی نیز پاره‌ای تغییرات انجام شدو دو تالار هشت گوش مجلل در دو گوشۀ انتهایی ایوان خسرو بنا شد.

 به گفته لباف عکس‌هایی که در اوایل قرن حاضر از ایوان خسرو تهیه شده، بیانگر اینست که تا قبل از سال ۱۳۳۵ شمسی جرز جنوبی ایوان تا ارتفاع قابل توجهی باقی بوده و هنوز آثاری از تزیینات معماری و کتیبه‌های ایلخانی بر نمای ایوان مشهود بوده است ولی به دلیل به یغما رفتن مصالح معماری و عوامل مخرب محیطی، این دیوار فرو ریخته و امروزه تنها بخشی از جرز شمالی ایوان خسرو باقی مانده است.

این باستان‌شناس در ادامه افزود: به منظور حفظ بقایای جرز شمالی ایوان، در دهۀ ۱۳۵۰ شمسی شبکۀ درهم تافته‌ای از لوله‌های آهنی بر گرد این سازه ایجاد شد تا از رانش بیشتر دیوار و تخریب آن پیشگیری شود.

 وی تصریح کرد: گرچه داربست فلزی، به خوبی از وظیفۀ خویش برآمده، ولی منظر نازیبایی به ایوان خسرو بخشیده است از این رو، پایگاه تخت سلیمان در سال جاری بر آن شد تابا همکاری متخصصانی از پژوهشکدۀ بنا‌ها و بافت‌های تاریخی پژوهشگاه میراث فرهنگی گردشگری و دانشگاه درسدن آلمان در جستجوی راهکاری حفاظتی، به استحکام بخشی بنای مزبور پرداخته و نهایتاً داربست‌ها را با روش‌ها و ابزارهای نوین جایگزین کند.

 مجوز بازنگری کاوش‌های پیشین و انجام کاوش محدود در گمانه ایوان غربی تخت سلیمان توسط رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری صادر شده است.