ساخت سدِ بدون مجوز روی رودخانه‌ای که دیگر آب ندارد
سد خرسان ۳ که قرار است بر روی سرشاخه‌های کارون احداث شود؛ فاقد مجوزهای زیست محیطی لازم است، این درحالی است که اجرای این پروژه پیش از گرفتن مجوزهای لازم آغاز شده است.
به گزارش خبرنگار ایلنا، اگر به فهرست ۱۰۴۱ سد غیرمرزی ایران نگاه کنیم؛ یکی از این سد‌ها، «خرسان ۳» در استان چهار محال و بختیاری است که بر اساس اعلام شرکت مدیریت منابع آب ایران از سال ۸۸ با هدف تولید برق آغاز شده و بر اساس اعلام این شرکت ۴ درصد نیز پیشرفت داشته است، اما این سد یک ویژگی مهم دارد و آن نداشتن مجوزهای ارزیابی اثرات زیست محیطی است.
این سد که در واقع بر روی سرشاخه کارون احداث می‌شود، از ابتدای با برخی اعتراضات روبرو بود، به طوری که در سال ۹۳، ۵۰ تشکل مردم نهاد در نامه‌ای به رئیس جمهور خواستار توقف احداث آن می‌شوند و پس از آن نیز در روزهای اخیر اعضای شبکه سازمانهای مردم نهاد محیط زیست کشور در نامه سرگشاده‌ای به پروژه‌های متعدد سدسازی و انتقال آب در رودخانه کارون اعتراض کرده‌اند.
هومان خاکپور (کنشگر مدنی بخش منابع طبیعی و آبخیزداری استان چهار محال و بختیاری و کار‌شناس منابع طبیعی) در گفت‌و‌گو با خبرنگار ایلنا در مورد سد خرسان ۳ می‌گوید: «این سد هم مانند بسیاری از موارد مشابه، فاقد مجوز زیست محیطی است؛ یعنی مطالعات زیست محیطی آن انجام شده است، اما هنوز از دفتر ارزیابی‌های زیست محیطی سازمان حفاظت محیط زیست مجوز نگرفته است و در حالت بلاتکلیفی قرار دارد.»
در صورت عدم صدور مجوز چه کسی پاسخگوی هزینه‌های آن است؟
وی ادامه می‌دهد: «از نظر قانونی این گونه پروژه‌ها قبل از مکان‌یابی و امکان سنجی باید ارزیابی شوند و این ارزیابی‌ها منجر به صدور مجوز برای احداث آن‌ها شود و پس از آن اعتبار به آن‌ها اختصاص پیدا کند، در حالی که در پروژه‌ای مانند سد خرسان این قانون نادیده گرفته شده است و بدون داشتن مجوز، این پروژه از سال ۹۰ آغاز شده و پیشرفتی حدود ۱۰ درصدی داشته و از بیت‌المال نیز سرمایه زیادی در آن هزینه شده است و اگر مجوز آن صادر نشود، مشخص نیست که چه کسی باید پاسخگوی هزینه‌هایی باشد که از بیت‌المال برای آن صرف شده است.»
ذخیره‌گاه دنا به زیر آب می‌رود
وی در مورد اثرات زیست محیطی آن توضیح می‌دهد: «تاج سد خرسان ۳ در چهار محال و بختیاری قراردارد، اما بخش زیادی از دریاچه سد در استان کهگیلویه و بویر احمد واقع می‌شود و بخشی از ذخیره‌گاه دنا که منطقه حفاظت شده نیز است، در زیر دریاچه سد قرار می‌گیرد.
علاوه بر آن حدود ۱۵۰۰ هکتار از رویشگاه‌های جنگلی نیز در محل دریاچه سد قرار می‌گیرند و بخشی از آبشار آتشگاه که یکی از طولانی‌ترین آبشارهای کشور و از جاذبه‌های گردشگری مهم کشور است به زیر آب می‌رود و راه‌های دسترسی به آن نیز مسدود می‌شود.»
این کنشگر مدنی حوزه محیط زیست علاوه بر اثرات زیست محیطی این سد با اشاره به زیر آب رفتن حدود ۲۳ روستا به خاطر احداث این سد، به اثرات اجتماعی آن نیز اشاره می‌کند و می‌افزاید: «مردم این روستا‌ها مجبور به کوچ اجباری خواهند شد و احتمالا قرار است، مانند دیگر تجربه‌های این چنینی، حاشیه‌نشین شوند و شغل‌شان را از دست بدهند. تجربه نشان داده است که این افراد معمولا در منطقه زاگرس، برای تامین معیشت بیشتر به قاچاق چوب و ذغال روی می‌آورند که دوباره ضرر آن به محیط زیست باز می‌گردد.»
آبی برای سد زدن باقی نمانده است
یکی دیگر از مهم‌ترین مسائل این سد قرار گرفتن آن بر روی سرشاخه‌های کارون است، کارونی که برای استان خوزستان با مشکلات فراوان زیست محیطی، بسیار تعیین کننده است و مستقیما بر روی معیشت زندگی و سلامت مردم این استان تاثیر می‌گذارد، خاکپور در این مورد توضیح می‌دهد: «با وجود وضعیت خشکسالی و بارش‌ها، واقعیت این است که آبی در سرشاخه‌های کارون وجود ندارد که ما بخواهیم سدی بزنیم، در شرایط نرمال آورد کارون حدود ۱۴ میلیارد متر مکعب در سال است است که در شرایط کنونی این مقدار به حدود ۹ میلیارد متر مکعب در سال رسیده و از طرفی ۵ سد بزرگ بر روی سرشاخه‌های کارون وجود دارد که ظرفیت آن‌ها همان ۱۴ میلیون متر مکعب است؛ یعنی به جز سد دز که به دلیل بارندگی‌های اخیر و ناگهانی در لرستان پر شده است، باقی سد‌ها با کاهش آب روبرو هستند.
زمانی که ما یک رودخانه را بررسی می‌کنیم، باید از نقطه آغاز رودخانه تا پایان آن را ببینیم و اثرات آن را به صورت تجمعی درنظر بگیریم، در اروند آب شور در حال بازگشت به رودخانه است که این امر موجب خشک شدن بخش زیادی از نخلستان‌های آن منطقه شده است و معیشت مردم در این منطقه با خطر جدی روبروست، اکوسیستم آن ناحیه نیز به هم خورده و حیات برخی آبزیان با تهدید روبرو شده است، که همه این مسائل به دلیل آن است که آورد آب پایه کارون تامین نشده است.»
توقف پروژه برای انجام ارزیابی‌های زیست محیطی!
در ادامه شهرام احمدی فارسانی (مدیرکل حفاظت محیط زیست استان چهارمحال و بختیاری) در مورد آخرین وضعیت ارزیابی زیست محیطی این سد به خبرنگار ایلنا می‌گوید: «گزارش ارزیابی زیست محیطی این پرونده کامل شده است و در دفتر ارزیابی‌های زیست محیطی سازمان حفاظت محیط زیست در حال بررسی کار‌شناسی است، جلسات کمیته ماده ۲ آن هم چند بار تشکیل شده اما هنوز مجوز آن صادر نشده است.»
وی در پاسخ به اینکه چرا این پروژه با وجود اینکه فاقد مجوزهای زیست محیطی بوده، شروع به کار کرده است؟ توضیح می‌دهد: « ما با اینگونه مشکلات روبرو هستیم، البته از اواخر سال ۹۳ فعالیت این پروژه متوقف شده تا وضعیت ارزیابی زیست محیطی آن مشخص شود.»
وی در مورد میزان پیشرفت ساخت این سد اشاره می‌کند که بر اساس اعلام وزارت نیرو این سد فعلا حدود ۴ الی ۵ درصد پیشرفت داشته است.