رئیس انجمن علمی آسیب‌شناسی ایران:
آزمایشگاههای بالینی در طرح تحول سلامت از قلم افتاده‌اند
رئیس انجمن علمی آسیب‌شناسی ایران، اظهارداشت: در طرح تحول سلامت، آزمایشگاههای بالینی از قلم افتاده‌اند و هیچ برنامه مشخصی برای تحول در این مراکز شاهد نبودیم.
به گزارش ایلنا، فرید کرمی با بیان اینکه در یک تقسیم بندی کلی می‌توان مشکلات آزمایشگاه‌ها را با در نظرگرفتن دولتی یا خصوصی طبقه بندی کرد، گفت: برای مثال سیستم ارجاعی که برای انتقال نمونه‌های آزمایشگاهی در طرح تحول بر روی کاغذ آمده بود، فاقد پشتیبانی‌های لازم در محیط بود و بسترهای مربوطه در آزمایشگاههای دانشگاهی و دولتی برای آن فراهم نشده بود.
وی افزود: بزرگ‌ترین مانع در ارتقای آزمایشگاههای دولتی عدم تناسب تعرفه خدمات آزمایشگاهی با قیمت تمام شده آزمونهای آزمایشگاهی بود که حتی با تجهیز کردن آزمایشگاه‌ها با جدید‌ترین دستگاه‌ها و تکنولوژی‌ها امکان انجام بسیاری از آزمونهای تخصصی در آزمایشگاههای بیمارستانهای دولتی و دانشگاهی فراهم نبوده و نیست.
کرمی تاکید کرد: در این فضا ارجاع نمونه در داخل سیستم بر روی کاغذ می‌ماند و در عمل امکان تحقق ندارد.
رئیس انجمن آسیب‌شناسی ایران خاطرنشان کرد: نگاه مسئولان ارشد حوزه درمان وزارت بهداشت به آزمایشگاه بالینی نگاهی صنعتی است و به نظر من این نوع نگاه نه تنها نمی‌تواند به حل مشکل منتهی شود بلکه خود می‌تواند مسائل جدیدی را به سیستم تحمیل کرده و در آینده مشکلات جدیدی برای آزمایشگاههای دولتی و دانشگاهی رقم زند.
کرمی، منظور از نگاه صنعتی را اینگونه توضیح داد که با تجمیع خدمات آزمایشگاهی در یکجا، قیمت تمام شده کم و انجام آزمونهای آزمایشگاهی مقرون به صرفه شود.
وی افزود: این کاملا صحیح است که تمرکز خدمات در یک نقطه منجر به کاهش قیمت تمام شده می‌شود اما این زمانی درست است که تمرکز خدمات مشکلی برای ارائه خود خدمات و کیفیت خدمات ارائه شده ایجاد نکند.
کرمی خاطرنشان کرد: در حال حاضر در برخی دانشگاه‌ها طرحی تحت عنوان «دستورالعمل مدیریت متمرکز» برای تجمیع خدمات آزمایشگاهی در شرف استقرار است که بسیاری از بدیهیات مدیریت آزمایشگاه در آن دیده نشده است.
وی توضیح داد: برای مثال در این دستورالعمل آزمایشگاه بصورت بخشهای جداگانه‌ای دیده شده که هربخش مسئول دریافت نمونه و ارائه جواب می‌باشد؛ در این دستورالعمل آزمایشگاه بالینی شامل بخشهای جداگانه‌ای تحت عنوان بیوشیمی، خون‌شناسی و میکروب‌شناسی است که هریک مسئول فنی خود را دارد و در این میان مرحله پست آنالیتیک (مرحله تطبیق نتایج بدست آمده با وضعیت بالینی بیمار) حذف شده است.
کرمی ادامه داد: در صورتی که از نظر علمی درخواست آزمایش توسط پزشک معالج نوعی درخواست مشاوره پزشکی است. همانطور که متخصص قلب در هنگام ویزیت بیماری که برای مشاوره به او ارجاع داده می‌شود نیاز به انجام برخی تست‌های تخصصی مثل اسکن تالیوم یا تست ورزش را صلاح می‌بیند، درخواست مطالعات بیوشیمیایی یا میکروب‌شناسی بر روی نمونه بیمار نیز باید از این منظر نگریسته شود.
وی تصریح کرد: بدیهی است که نتایج بدست آمده از بخشهای مختلف آزمایشگاه بالینی برای یک بیمار باید به پزشک متخصص طب آزمایشگاه جهت جمع بندی نهایی و تطبیق با وضعیت بالینی بیمار ارجاع شود تا در صورت وجود مغایرت در جواب‌ها دستور انجام مجدد آزمایش صادر شود و یا ضمن تماس با پزشک معالج درخواست آزمایشی جدید با پزشک معالج مطرح شود.
به گفته کرمی، در کشورهای پیشرفته دنیا اساس آزمایشگاه بالینی بصورت الگوی بالاست و از ابتدا با درنظرگرفتن چنین اصول مدیریتی است که اقدام به تمرکز خدمات آزمایشگاهی جهت کاهش قیمت تمام شده می‌کنند.
وی گفت: متاسفانه اجرای دستوری چنین طرحهایی که قصد دارد بدون آماده سازی زیرساخت‌ها در کوتاه‌ترین زمان به نتیجه برسد، ثمری نخواهد داشت و ممکن است به خرابی سیستمی که در حال حاضر کار می‌کند، بینجامد.
کرمی ادامه داد: البته نکته دیگری که در این دستورالعمل شاهد آن هستیم، نوعی پاسخگویی به درخواست دانش آموختگان علوم پایه است که به دلیل عدم وجود امکانات شغلی در حوزه صنعت و تحقیقات متقاضی ورود به آزمایشگاههای بیمارستانهای دانشگاهی هستند و عملا وزارت بهداشت قصد دارد که با یک تیر چند نشان بزند: هم قیمت تمام شده خدمات را پایین بیاورد و هم امکان اشتغال این دانش آموختگان را فراهم کند.
وی افزود: اما غافل از آنکه حضور همکاران علوم پایه در آزمایشگاه بیمارستانی منوط به گذراندن دوره‌های بالینی است تا آنان با نوع کار در چنین آزمایشگاههایی آشنا شوند و از طرف دیگر هر آزمایشگاهی با هر سطحی از پیچیدگی نیازمند متخصصان دانش آموختگان علوم پایه نیست؛ بخش میکروب‌شناسی که در حد کشت معمولی بر روی نمونه خون و ادرار کار می‌کند با یک کار‌شناس هم اداره می‌شود و نیازی به یک PhD ندارد.
آموزش دستیاران مغفول مانده است
کرمی ادامه داد: یکی از مسائلی که در طرحهای کلان وزارت بهداشت، برای آزمایشگاه بالینی در دانشگاه‌ها مغفول مانده، آموزش دستیاران است.
وی افزود: در حقیقت اینطور به نظر می‌رسد که آزمایشگاه مرجع سلامت بدون درنظرگرفتن نحوه آموزش دستیاران و جایگاه علمی اساتید این رشته طرحهایی ارائه می‌دهد که با هدف کاهش قیمت تمام شده ممکن است آموزش دستیاری ضربه ببیند. این خود مصداق مشخص نبود تولیت در طرحهای کلان وزارتخانه است و در تدوین چنین مداخلات بزرگی دغدغه‌های حوزه آموزش لحاظ نمی‌شود.
کرمی در مورد آزمایشگاههای بخش خصوصی گفت: در بین گروه‌های پزشکی آزمایشگاههای خصوصی بیشترین ضربه را در طول دو سال گذشته متحمل شده‌اند؛ افزایش بی‌رویه قیمت کیت و مواد مصرفی، افزایش قیمت تجهیزات و هزینه سرسام آور نگهداری در کنار تعیین دستوری تعرفه‌ای که متناسب با این هزینه‌ها نبوده است، بسیاری از آزمایشگاه‌ها را یا ورشکسته کرده و یا در شرف ورشکستگی قرار داده است.
وی گفت: این درحالی است که متاسفانه زمانی که این انتقاد‌ها به مدیریت کلان آزمایشگاه‌ها در وزارت بهداشت ارائه می‌شود باز همان پاسخ قبلی را می‌شنویم: «برای کاهش هزینه‌ها باید به سمت تمرکز خدمات آزمایشگاهی برویم.» و در حال حاضر آزمایشگاه مرجع سلامت الگوی تجمیع را به آزمایشگاههای کوچک پیشنهاد می‌کند.
کرمی بیان داشت: انتظار ما از وزارت بهداشت آن است که خود چراغ اول را روشن کرده با بازنگری در نحوه صدور مجوز تاسیس آزمایشگاه از رشد بی‌رویه آزمایشگاههای کوچک ممانعت به عمل آورد و سپس به دنبال تجمیع آزمایشگاه‌ها باشد.
وی افزود: اما واقعیت آن است که در حال حاضر شرایط تاسیس آزمایشگاه در دورافتاده‌ترین منطقه کشور با قلب پایتخت فرقی ندارد و سهولت تاسیس آزمایشگاه چه از نظر نبود نظام سطح بندی و رعایت فاصله از یکدیگر و چه از نظر فضا و امکانات فنی لازم برای تاسیس، شرایطی را بوجود آورده که فارغ التحصیلان این رشته کافی است با اخذ وام بانکی و اجاره یک محل که دارای حداقل‌های مندرج در آیین نامه تاسیس و اداره آزمایشگاه باشد، یکی از همان آزمایشگاههای ریز و درشتی را که مورد گلایه مسئولان است، تاسیس کنند که البته با این هزینه‌های سرسام آور و تعرفه غیر واقعی خدمات سرنوشتی جز ورشکستگی در انتظار این موسسین نیست.
هفدهمین همایش آسیب‌شناسی و طب آزمایشگاه از چهارم تا ششم آذر ۹۴ در مرکز همایش‌های بین المللی رازی به همت انجمن آسیب‌شناسی ایران و با همکاری گروه‌های پاتولوژی دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور، انجمن رادیوتراپی انکولوژی، انجمن خون و سرطان کودکان، انجمن مدیکال انکولوژی و هماتولوژی، مجمع انجمن‌های علمی گروه پزشکی، آزمایشگاه مرجع سلامت، مرکز تحقیقات غدد دانشگاه علوم پزشکی تهران، پژوهشکده غدد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، مرکز تحقیقات سازمان انتقال خون ایران و مرکز تحقیقات انکوپاتولوژی دانشگاه علوم پزشکی ایران برگزار می‌شود.
