افزایش رشد کیفی تولیدات علمی کشور

به گزارش ایلنا، محمدجواد دهقانی در خصوص آمارهای پایگاه های استنادی گفت:  پژوهشگران غالبا نام دانشگاه یا موسسه تحقیقاتی خود را با شکل های مختلفی در نتایج پژوهشی خود درج می کنند و این مسئله فقط مختص پژوهشگران ایرانی نبوده، بلکه یک مسئله جهان شمول است. این گوناگونی و هزینه بالای یک دست سازی این نام ها باعث می شود تا بدست آوردن آمارهای دقیق از پایگاه های استنادی نیازمند پردازش های اضافی باشد و پایگاه طلایه داران علم آی.اس.آی (ISI) نیز از این قاعده مستثنی نیست به همین دلیل برای اعلام تعداد مقالات برتر دانشگاه ها، کل این مقالات به صورت مجدد در پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) مورد پردازش قرار گرفتند. 

دهقانی اظهار داشت: مقالات برتر (Top papers) به گروه اندکی از مقالات اطلاق می شود که تعداد استنادهای زیادی را دریافت کرده اند. این مقالات را مقالات یک درصد و یک دهم درصد برتر نیز می نامند که شامل مقالات پراستناد و داغ می شود. مقالات برتر به دو دسته مقالات داغ (Hot papers) و مقالات پراستناد (Highly cited papers) تقسیم می شوند. مقاله داغ به مقاله ای اطلاق می شود که از لحاظ تعداد استنادهای دریافتی در رشته موضوعی خود در زمره مقالات یک دهم درصد برتر قرار گرفته است، در حالی که مقاله پراستناد در زمره مقالات یک درصد برتر قرار می گیرد. بازه زمانی برای محاسبه مقالات داغ دوماهه و برای مقالات پراستناد ده ساله است، بنابراین با توجه به متوسط تعداد استنادها در هر رشته، تمامی مقالات داغ، مقاله پراستناد نبوده و همچنین عکس این حالت نیز صادق است.

سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) افزود: نویسندگان مقالات برتر لزوما در زمره نخبگان علمی قرار نمی گیرند. حدود 11530 محقق از سرتاسر دنیا در  956 پژوهش برتر ثبت شده به نام جمهوری اسلامی ایران مشارکت داشته اند که فقط شامل محققان ایرانی نمی شوند و از این تعداد 1422 محقق متعلق به ایران و 10108 محقق مربوط به سایر کشورها هستند.

وی تصریح کرد: مقالاتی که با مشارکت محققانی از چندین کشور انجام می شوند شانس بیشتری برای تبدیل شدن به مقالات برتر دارند، همچنین پژوهش های گروهی نیز از وضعیت مشابهی برخوردارند. حدود 44 مقاله از مجموع 956 مقاله برتر ایران به وسیله گروه های تحقیقاتی بین 1261 تا 3083 نفر انجام شده و نیز 70 مقاله تولید شده حاصل فعالیت گروه های تحقیقاتی بین 10 تا 713 پژوهشگر بوده است. همچنین تعداد 169 مقاله ماحصل مشارکت 5 تا 9 نویسنده بوده و 611 مقاله دیگر نتیجه فعالیت های پژوهشی 2 تا 4 نویسنده بوده اند. در نهایت، 62 پژوهش نیز به صورت تک نفری هدایت شده است. غالب گروه های تحقیقاتی بزرگ از پژوهشگرانی از چندین کشور مختلف تشکیل شده اند.

دهقانی افزود: هر چند لفظ مقالات برتر مصطلح است، اما مدارک مختلفی که در حوزه های علمی تولید می شوند، می توانند به مقالات برتر یا مدارک برتر تبدیل شوند. شاید علت استفاده از لفظ مقاله برتر به این دلیل است که مقالات نسبت به سایر مدارک استناد بالاتری دریافت می کنند و همچنین مدرک غالب هستند. تحلیل مدارک برتر در سطح بین المللی نشان می دهد که 89% آنها را مقالات پژوهشی تشکیل می دهند. همچنین، 11% از مقالات برتر شامل مقالات مروری می شود. تحلیل مدارک کشورمان نیز نشان می دهد که تعداد 853 مقاله پژوهشی و 103 مقاله مروری، مقالات برتر کشور را تشکیل داده اند.

وی در ادامه افزود: به هر ترتیب تعداد مقالات کشور در طول سال های گذشته به طور مرتب افزایش یافته است.  به طوریکه بر اساس اطلاعات مستخرج از پایگاه طلایه داران علم آی.اس.آی (ISI/ESI) در تاریخ 31/6/94  در سال 2005 میلادی تنها تعداد 13 مقاله برتر در پایگاه استنادی ثبت گردیده است. تعداد این مقالات درسال 2011 میلادی به 89 و در سال 2012  میلادی به 111و در سال 2013 میلادی به 153 و در نهایت در سال  2014 میلادی به 245 مورد افزایش یافته است. بنابراین، بر اساس آمار موجود، پژوهشگران کشور باعث رشد 18 برابری مقالات برتر ( پراستناد و داغ) در 10 سال اخیر شده اند. همچنین از ابتدای سال 2015 میلادی تاکنون 68 مقاله برتر توسط نویسندگان کشور در پایگاه طلایه داران علم آی.اس.آی (ISI) به ثبت رسیده است.

سرپرست ISC گفت: بر اساس اطلاعات مستخرج از پایگاه طلایه داران علم آی.اس.آی (ISI) از سال 2005 میلادی تاکنون (31/6/94) تعداد  956 مقاله برتر به نام جمهوری اسلامی به ثبت رسیده است. تعداد 196 مقاله برتر متعلق به دانشگاه های آزاد اسلامی و واحدهای وابسته می باشدکه البته در کلیه موارد مقالات ثبت شده می توانند با مشارکت سایر دانشگاه ها یا موسسات تحقیقاتی داخلی یا خارجی انجام شده باشند.

دهقانی ادامه داد:  در بین دانشگاه های پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی تهران، شهید بهشتی، اصفهان، مشهد، مازندران و علوم پزشکی بقیه الله دارای بیشترین تعداد مقالات برتر بوده و در میان دانشگاه های جامع دانشگاه های تهران، تربیت مدرس، شیراز، تبریز، مازندران، فردوسی مشهد، بوعلی سینا و شهید بهشتی دارای بیشترین تعداد مقالات برتر بوده اند. همچنین در بین دانشگاه های صنعتی دانشگاه های صنعتی شریف، صنعتی امیرکبیر، علم و صنعت ایران، صنعتی اصفهان، صنعتی نوشیروانی بابل، صنعتی شیراز، خواجه نصیر طوسی، صنعت نفت، تحصیلات تکمیلی صنعتی و فناوری پیشرفته و صنعتی سهند بیشترین تعداد مقالات برتر را منتشر کرده اند.