کاهش هیجانات منفی در انسان با استفاده از برکات ماه مبارک رمضان

به گزارش ایلنا، سردار سعید منتظر المهدی در این یادداشت آورده است:

« از آثار و برکات پر شمار ماه پر فیض و برکت رمضان فراوان سخن گفته شده است؛ به ویژه یکی از آثار ماندگار و انکارناپذیر آن یعنی تعالی معنوی، از سوی دانشمندان حوزه‌های مختلف علوم دینی، فلسفه و حتی دانش‌های نوین، مورد مداقه عالمانه قرار گرفته و شواهد پرتعدادی در تایید آن به دست داده شده است.

اما تامل و مداقه در متون قلمی شده مربوط به آثار این ماه رحمت چنین می‌نمایاند که یکی دیگر از آثار مهم آن کمتر مورد توجه و التفات صاحبان اندیشه و محققان پژوهنده واقع شده است؛ آن اثر تربیت هیجانی یا به زبان و بیان امروزی‌تر مدیریت هیجانات است.

پیش از سخن گفتن از چگونگی، چرایی و تربیت هیجانی در ماه مبارک رمضان، ضروری است یادآوری شود که آدمیان دارای دو دسته هیجان هستند.

هیجانات منفی و هیجانات مثبت، منظور از هیجانات منفی حالاتی هستند که با "خلق" غیر رضایت‌آمیز همراه‌اند و اغلب و البته نه همیشه، ناخواستنی و آزار دهنده تلقی می‌شوند.

گرچه شمار وسیعی از هیجانات در ذیل این گروه جای می‌گیرند، اما از آن میان هیجاناتی همچون خشم، اندوه، ترس، اضطراب و تمایل به انتقام جویی از اهمیت و شمول و فراوانی بیشتری برخوردارند.

اما، منظور از هیجانات مثبت آن دسته از حالات خلقی هستند که با رضایت، خرسندی، شادمانی و برانگیختگی بالا همراه‌اند، هیجاناتی که در ذیل این دسته جای می‌گیرند نیز پرشمارند؛ لیکن از آن میان هیجاناتی همچون نشاط، بخشش، عشق و امید از اهمیت فزون‌تری برخوردارند.

البته سطح هیجانات در حد این دو گروه محدود نمی‌ماند بلکه دسته سومی نیز تحت عنوان هیجانات مرکب نیز به آنها اضافه می‌شود، به عنوان مثال هیجان تاسف ترکیبی از غم و تنفر است یا کنجکاوی حاصل جمع شدن پذیرش و تعجب است و حسادت حاصل غم و خشم است و قس علیهذا.

شواهد فراوان پژوهشی بیانگر آن است که ماه مبارک رمضان فی نفسه سطح و میزان هیجانات منفی به ویژه خشم و نفرت و اندوه را کاهش و هیجانات مثبت، خاصه نشاط روحی و عفو و گذشت را فزونی می‌بخشد.

اول اینکه روزه به منزله فیلتر نیرومندی عمل می‌کند که مانع پردازش اطلاعات منفی و یادآوری تجارب و خاطرات ناخوشایند می‌شود و لاجرم مانع از بازیابی قطعه‌های منفی از ذهن ناهشیار می‌گردد و ورود داده‌ها و اطلاعات آزاردهنده به مغز را مسدود می‌سازد و این رخدادها مانع از مسموم شدن ذهن و درگیر هیجانات منفی شدن آن می‌شود.

دوم اینکه روزه‌داری موجب می‌شود تا فرد نگرش مثبتی به خود و دنیای اطراف پیدا کند، آینده را امیدوار کننده ارزیابی می‌کند و امیدش به بخشش پروردگار فزونی می‌یابد. این نگرش‌ها و حالات نیز تاثیر فوری و مطلوبی بر ناقلان عصبی شیمیایی ( نوروترانسمیترها) مغزی و نیز غدد درون‌ریز بر جای می‌گذارد و در نتیجه آن، فضای ذهن و جسم سراسر عطرانگیز و طربناک می‌شود. به همین سبب، غم و اندوه و اضطراب و خشم فروکش می‌کنند و شادابی و دوست‌مداری و مثبت اندیشی افزایش می‌یابند.

تقریبا اغلب اتفاقات مطلوب بیان شده در بند پیش بگونه‌ای ناهشیار و خودکار (اتوماتیک) رخ می‌دهد و لاجرم همه روزه‌داران پس از سپری شدن 30 روز ماه مبارک روحی تلطیف شده در اختیار خواهند داشت و لاجرم بسیاری از هیجانات منفی آنان تعدیل و هیجانات مثبت‌شان تعالی خواهد یافت.

اما در پایان این نوشتار یادآوری یک نکته مهم دیگر ضروری می‌نماید و آن این نکته است که در ماه مبارک رمضان می‌توان فرایند تربیت هیجانی را به صورت هشیارانه (خودآگاه) پی گرفت و آثار آن را به بعد از ماه رحمت بسط و تعمیم داد. برای این منظور روش‌ها و راهکارهای مختلفی را می‌توان نشان کرد و برشمرد.

یکی از ساده‌ترین آن راهکارها آن است که هر یک از ما همین امشب جدولی دو ستونی تدارک ببینیم و در یک ستون آن انواع هیجانات منفی خود (اعم از خشم، نفرت، ترس، دلهره، غم و ...) فهرست و در ستون دوم هیجانات مثبت خود را (اعم از نشاط، صبر، سرزندگی، امید، بخشش و ...) را یادداشت نماییم، سپس میزان هر یک از هیجانات خود را با نمره 1 تا 20 ( 1 برای خیلی کم و 20 برای خیلی زیاد ) نمره‌گذاری کنیم. سپس تصمیم بگیریم و اراده نماییم هر روز یک نمره از هیجانات منفی خود را کم و یک نمره بر هیجانات مثبت خود بیفزاییم و در پایان هر روز (ساعاتی پس از افطار) بار دیگر هر دو دسته هیجانات خود را ارزیابی و نمره گذاری نماییم.

با خود صادق باشیم و موانع را باز شناسیم و بکوشیم تا آن را از میان برانیم، آنگاه در پایان 30 روز ماه مبارک می‌توانیم امیدوار باشیم که هیجانات خود را آنچنان تربیت کرده‌ایم که حوادث بیرونی قادر به ایجاد خلل در آنها نخواهد بود؛ بیایید از همین امشب شروع کنیم، مطمئن باشید پس از چند روز روانی شادتر از پیش و روحی لطیف‌تر از قبل در اختیار خواهیم داشت.»