حکمرانی علمی، سند نوشتن پشت درهای بسته نیست

به گزارش خبرنگار ایلنا، سیمایی صراف، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در همایش الگوی حکمرانی اسلامی ایرانی پیشرفت گفت: باید در این دوره واقعاً اهتمام بیشتری به علوم انسانی شود. این یک واقعیت است و جزو دغدغه‌های خود من است. امیدوارم همین جلسه و بزرگانی که در این نشست حضور دارند، کمک کنند و بتوانیم جایگاه علوم انسانی را ارتقاء دهیم. در عمل باید ارزیابی شود که واقعاً علم در کجای سیاست، در ایران و در کجای حکمرانی نقش داشته است.

سیمایی صراف سپس با گلایه از کم توجهی به حکمرانی علمی گفت: من در جلسات زیادی نشستم که مثلاً راجع به تورم تصمیم‌گیری می‌خواستند بکنند، راجع به گرانی تصمیم‌گیری کنند، راجع به کسری بودجه تصمیم‌گیری کنند و...شاهد این وضعیت بودم که متأسفانه از صفر، گویا تنها اولین بار است که این مسأله پیدا شده و فی المجلس می‌خواهند راجع به آن پدیده تصمیم بگیرند. در حالیکه کنار دستشان پژوهشگاه بوده، مراکز تحقیقاتی بوده، دانشگاه‌ها بودند، حوزه‌ها بودند در مسائل اجتماعی و آسیب‌ها و اصلاً توجه نداشتند که شاید در این موضوع پژوهش شده است.

سیمایی صراف سپس اضافه کرد: دو مسئله را هم نباید با هم خلط کنیم. یکی سیاست‌گذاری در علم و یکی علم در سیاست‌گذاری. من می‌خواهم از علم در سیاست‌گذاری صحبت کنم. من می‌خواهم بگویم که حکمرانی علمی، سند نوشتن پشت درهای بسته نیست. نهادهای متعدد می‌نشینند و سند می‌نویسند. گاهی این‌ نهادها از هم، هیچ خبری ندارند. چند بخش دارند کار می‌کنند درباره یک موضوع. گاهی این‌ها جزایر مستقل از هم هستند.

وی افزود: کسی که سند می‌نویسد، کاری هم به محدودیت‌های اجرایی، به ظرفیت‌ها و عینیت‌های بیرونی ندارد. چون یک امر ظاهراً فقط نظری را انجام می‌دهد. حکمرانی علمی نظریه‌پردازی نیست. در مقام حکمرانی‌ها نظریه‌پردازی لازم است، ولی به عنوان مقدمه حکمرانی. نظریه‌ای که ناظر به حکمرانی و توسعه است، باید واقع‌بینانه و به قول فلاسفه کاملاً منطبق بر اجرائیات باشد.اما الان عملاً به این شکل نیست.

وزیر علوم سپس تشریح کرد: حکمرانی علمی فقط حکمرانی عالمان نیست، حکمرانی عالمانه است. اگر حکمرانی عالمانه بود، آن وقت می‌شود گفت این حکمرانی علمی است. لذا ما خیلی در مراجع تصمیم‌گیری، با حضور عالمان، تصمیمات غیرعلمی می‌گیریم و تورمی از این تصمیمات داریم که بعد می‌نشینیم تنقیح می‌کنیم که این‌ها را کم کنید، این‌ها را حذف کنید.به خاطر این بوده که در مقام تصمیم‌گیری ما عالمانه تصمیم‌گیری نکردیم و دیگر اینکه حکمرانی علمی آرزواندیشی نیست.

وی افزود: از موانع حکمرانی علمی، کلی‌گویی است. از موانع مهم نیز، تقلیل‌گرایی است. ببینید، در مسائل اجتماعی ما چقدر آسان تحلیل می‌کنیم. بسیاری از اتفاقات را معطوف می‌کنیم نسبت می‌دهیم به یک عامل. می‌گوییم آقا شما وظیفه‌ات را عمل نکردی. شما به قانون برنامه عمل نکردید. مثلاً تقلیل‌گرایی امور اجتماعی و سیاسی کشور به تقلیل دادنش به یک عامل و عامل.

سیمایی صراف اضافه کرد: می‌خواهم فقط یک اخطاری بدهم و توجهی بدهم به این موضوع که اخیرا یک چیزی باب شده و آن کاربردی شدن علوم است و علم نافع را می‌گوییم، علمی که یعنی برای جامعه و برای اقتصاد کاربرد دارد و فایده دارد. این یکی از اشتباهاتی است که ما به نظرم تا حدودی داریم مرتکب می‌شویم.با این تلقی‌ای که الان ما داریم، بسیاری از شاخه‌های علوم انسانی و علوم اجتماعی را باید حذف کنیم. مثلاً الهیات، فلسفه، ادبیات. این‌ها به چه درد می‌خورند؟ تاریخ به چه درد می‌خورد؟ خب، افراطی که ما داریم می‌کنیم در کنار مفهوم کاربردی بودن علم. خب، اتفاقاً شخصیت علم هم به همین‌هاست.

وی افزود: شما اگر از انسان الهیات را بگیرید و فلسفه را بگیرید، بعد باز می‌بینید که انسان یک موجود علمی است. یعنی وقتی که یک پزشک مثلاً می‌رود اتاق جراحی، آن‌وقت می‌شود گفت که آن عالم است، ولی یک فیلسوف متأله عالم نیست، چون کاربردش را شما محدود و محدود می‌گویید. این در حالی است که جامعه بشری را دارد علوم انسانی خوشبخت می‌کند. علوم انسانی به سعادت می‌رساند، ولی ما می‌گوییم کاربردش کو؟ ببینم به چه شکلی است؟علوم را نباید خیلی زودهنگام معطوف به یک مسأله کاربردی و رفع نیاز عینی کرد که علوم تجربی و به عبارت دیگر علوم، علوم، مهندسی و پزشکی را به کاربرد عینی آن‌ها تقلیل داد.این درک از کاربردسازی علوم منجر به آشفتگی در نهاد علم و عملکرد آن‌ها می‌شود. تازه در علوم تجربی می‌گویند که شما نباید علم نافع و علم کاربردی را به این شکل ابزاری نگاه کنید، چه برسد به علوم غیرتجربی.