تخلفات در حوزه «عدم رعایت حقوق بیمار» در بسیاری موارد بدون پیگرد قانونی باقی می‌ماند

«سعید بیرودیان» مدیر دبیرخانه اخلاق سازمان نظام پزشکی کل کشور و رئیس انجمن علمی اخلاق پزشکی ایران در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا با اشاره به اهمیت مراقبت بیمار محور تصریح کرد: مراقبت بیمار محور یکی از مهم‌ترین رویکردها در نظام‌های سلامت مدرن است که به توجه به نیازها، حقوق و خواسته‌های بیماران تأکید دارد. 

وی در پاسخ به این سوال که چه عواملی سبب‌ عدم رعایت حقوق بیمار در مراکز درمانی می‌شود؟ گفت: عدم آگاهی و آموزش یکی از اصلی‌ترین دلایل‌ عدم رعایت حقوق بیمار است.

وی با اشاره به فقدان آگاهی و آموزش کافی در زمینه رعایت حقوق بیمار در میان پزشکان و کارکنان درمانی گفت: بسیاری از این افراد ممکن است به طور کامل با منشور حقوق بیمار آشنا نباشند یا اهمیت آن را در نظام نوین سلامت درک نکنند. آموزش‌های مستمر و کارگاه‌های آموزشی می‌تواند به افزایش آگاهی و حساسیت نسبت به حقوق بیمار کمک کند. 

او فشارهای کاری را از دیگر دلایل‌ عدم رعایت حقوق بیمار دانست و گفت: فشارهای روانی و جسمی ناشی از بار کاری زیاد روی کادر درمانی می‌تواند منجر به غفلت از رعایت حقوق بیماران شود. این فشارها به ویژه در شرایط بحرانی و در زمان‌های شلوغی مراکز درمانی بیشتر احساس می‌شود و می‌تواند کیفیت خدمات ارائه شده را تحت تأثیر قرار دهد. 

مدیر دبیرخانه اخلاق سازمان نظام پزشکی کل کشور کمبود منابع را از دلایل‌ عدم رعایت حقوق بیمار برشمرد و گفت: کمبود امکانات و منابع کافی در مراکز درمانی، مانند تجهیزات پزشکی و نیروی انسانی، می‌تواند به‌ عدم توانایی کادر درمانی در رعایت حقوق بیماران منجر شود. این کمبودها باعث می‌شود که کارکنان نتوانند به خواسته‌ها و نیازهای بیماران به‌درستی پاسخ دهند. 

وی با تاکید بر اهمیت فرهنگ سازمانی برای رعایت حقوق بیمار گفت: فرهنگ حاکم بر برخی مراکز درمانی ممکن است به گونه‌ای باشد که رعایت حقوق بیمار در اولویت قرار نگیرد. این موضوع نیازمند تغییرات فرهنگی و اخلاقی است که باید از سوی مسئولین و مدیران مراکز درمانی مورد توجه قرار گیرد. 

او عدم نظارت کافی را هم از دیگر دلایل‌ عدم رعایت حقوق بیماران عنوان کرد و گفت: نبود نظارت و ارزیابی مداوم بر عملکرد مراکز درمانی و ارائه‌دهندگان خدمات سلامت می‌تواند به‌عدم رعایت حقوق بیمار منجر شود. ایجاد سازوکارهای نظارتی مؤثر و شفاف می‌تواند به بهبود وضعیت موجود کمک کند. 

آیا ضمانت اجرایی منشور حقوق بیمار به میزان کافی بازدارنده است؟ 

مدیر دبیرخانه اخلاق سازمان نظام پزشکی کل کشور تصریح کرد: ضمانت‌های اجرایی فعلی ممکن است به اندازه کافی بازدارنده نباشند. در بسیاری از موارد، تخلفات در این حوزه بدون پیگرد قانونی باقی می‌ماند. این موضوع می‌تواند به کاهش اعتماد عمومی به نظام سلامت و نارضایتی بیماران منجر شود. 

بیرودیان در پاسخ به این سوال که آیا نیاز است که ضمانت اجرایی سخت گیرانه‌تری برای اجرای قوانین مربوط به حقوق بیمار در نظر گرفته شود؟ بیان کرد: در همه جوامع و در همه حوزه‌های ارائه خدمات از جمله حوزه سلامت، برای الزام گروه اندکی از شاغلین که از قانون یا دستورالعمل‌های قانونی تمکین نمی‌کنند، نیاز به ایجاد ضمانت‌های اجرایی سخت‌گیرانه وجود دارد. این می‌تواند شامل جریمه‌های مالی، تعلیق مجوزها و یا حتی پیگرد قانونی برای تخلفات باشد تا به عنوان یک عامل بازدارنده عمل کند. 

جایگاه مراقبت بیمار محور در نظام سلامت کشور چگونه است؟ 

رئیس انجمن علمی اخلاق پزشکی ایران در پاسخ به این پرسش که تا چه میزان به سمت مراقبت بیمار محوری حرکت کرده ایم؟ عنوان کرد: در سال‌های اخیر، تلاش‌های زیادی برای حرکت به سمت مراقبت بیمار محور در کشور ما صورت گرفته است. از جمله این تلاش‌ها می‌توان به تربیت نیروهای متخصص در رشته اخلاق پزشکی، ایجاد کمیته‌های اخلاق بالینی در مراکز درمانی، تصویب راهنماهای عمومی و اختصاصی اخلاق حرفه‌ای در نظام پزشکی و وزارت بهداشت و تاسیس انجمن علمی اخلاق پزشکی ایران اشاره کرد. 

وی ادامه داد: همچنین برگزاری دوره‌های بازآموزی اخلاق حرفه‌ای برای حرفه‌مندان و اعضای سازمان نظام پزشکی نیز از دیگر اقدامات انجام شده است. با این حال، این حرکت هنوز به صورت کامل تحقق نیافته و نیاز به استمرار و پیگیری دارد. 

بیرودیان با تاکید بر استفاده از نظرات بیماران افزود: در برخی مراکز درمانی، به نظرات و نیازهای بیماران بیشتر توجه می‌شود. اما این روند هنوز نیاز به تشدید و تقویت دارد. ایجاد کانال‌های ارتباطی مؤثر و فراهم کردن فرصت‌هایی برای بیماران جهت ابراز نظرات و پیشنهادات می‌تواند به بهبود کیفیت خدمات کمک کند. 

مدیر دبیرخانه اخلاق سازمان نظام پزشکی کل کشور تاکید کرد: سیاست‌های کلان نظام سلامت به تدریج به سمت توجه بیشتر به حقوق و نیازهای بیماران حرکت می‌کند. اما نیاز به برنامه‌ریزی و اجرای دقیق‌تر این سیاست‌ها در همه ارکان نظام سلامت احساس می‌شود. توجه به نیازهای بیماران و ایجاد محیطی مناسب برای ارائه خدمات بهداشتی و درمانی از ضروریات این مسیر است. 

موانع حرکت به سمت مراقبت بیمار محور چیست؟ 

رئیس انجمن علمی اخلاق پزشکی ایران در پاسخ به این سوال که چه موانعی بر سر راه حرکت به سمت مراقبت بیمار محور در کشور وجود دارد؟ گفت: موانع حرکت به سمت مراقبت بیمار محور شامل محدودیت‌های مالی، نگرش‌های سنتی، عدم هماهنگی بین بخش‌ها و کمبود آموزش است.

وی با اشاره به تاثیر محدودیت‌های مالی گفت: در حال حاضرکمبود بودجه و منابع مالی برای اجرای برنامه‌های مرتبط با مراقبت بیمار محور وجود دارد. تا زمانی که به حقوق اولیه و نیازهای اساسی مالی و حتی غیر مالی ارائه‌دهندگان خدمات سلامت، اعم از پزشک و پرستار و سایر گروه‌ها، توجه کافی و مناسبی نشود، تمرکز آنان بر مراقبت‌های بیمار محور محقق نخواهد شد. این موضوع نیازمند سیاستگزاری صحیح، تخصیص منابع مالی مناسب و حمایت‌های دولتی است. 

او با اشاره به نگرش‌های سنتی برخی از پزشکان و کادر درمانی گفت: ممکن است آنها به نگرش‌های سنتی و پزشک محور یا به اصطلاح پدرسالارانه در پزشکی پایبند باشند و از تغییر به سمت بیمار محوری خودداری کنند. این نگرش‌ها می‌تواند مانع از پذیرش رویکردهای نوین در ارائه خدمات بهداشتی و درمانی شود و نیاز به اصلاح و تصحیح دارد. 

وی افزود: عدم هماهنگی و یکپارچگی بین بخش‌های مختلف نظام سلامت می‌تواند مانع از اجرای مؤثر مراقبت بیمار محور شود. ایجاد سیستم‌های ارتباطی مؤثر و همکاری بین بخش‌های مختلف قانونگذار و مجری می‌تواند به بهبود این وضعیت کمک کند. 

بیرودیان درباره کمبود آموزش نیز گفت: نیاز به آموزش بیشتر برای کادر درمانی و همچنین عموم مردم و بیماران در مورد اهمیت و مزایای مراقبت بیمار محور و توسعه روحیه درک متقابل و مشارکتِ ارائه‌دهندگان و دریافت‌کنندگان مراقبت‌های سلامت، ضروری است. برگزاری کارگاه‌های آموزشی و برنامه‌های آگاه‌سازی می‌تواند به افزایش آگاهی و حساسیت نسبت به این موضوع کمک کند. 

مدیر دبیرخانه اخلاق سازمان نظام پزشکی کل کشور در پایان خاطر نشان کرد: با توجه به موارد مطرح شده، می‌توان گفت که برای تحقق مراقبت بیمار محور در نظام سلامت کشور، نیاز به تغییرات اساسی در فرهنگ سازمانی، سیاست‌گذاری‌ها و آموزش وجود دارد. ایجاد شرایط و محیطی مناسب برای ارائه‌کنندگانِ خدمات بهداشتی و درمانی، توجه به حقوق بیماران و ارتقاء کیفیت خدمات از جمله نیازهای اساسی در این راستا هستند. بدیهی است با همت و همکاری تمامی ذینفعان، می‌توان به سمت یک نظام سلامت کارآمدتر و بیمار محورتر حرکت کرد.