تاسیس بیمارستان‌های تلفیقی «طب سنتی» در سیاست‌های نظام سلامت/ افسارگسیختگی تبلیغات حوزه طب سنتی در فضای مجازی

«روشنک مکبری‌نژاد» رییس انجمن علمی طب سنتی ایران در گفت و گو با خبرنگار ایلنا درخصوص جایگاه طب سنتی در نظام سلامت ایران گفت: در ایران از هزاران سال قبل از طب سنتی استفاده می‌شده و حکمای معروف و مشهوری مثل ابن سینا و رازی نه تنها برای ایران مهم هستند بلکه طب ایشان به دنیا معرفی شده و در کشورهای اروپایی حدود پانصد سال کتاب قانون ابن‌سینا مرجع کتب طبی بوده و در دانشکده‌های پزشکی تدریس می‌شده است. طب سنتی ایرانی نه تنها در ایران بلکه مورد اقبال فرهیختگان و دانشمندان دنیا بوده است.

وی افزود: در حال حاضر طب سنتی ایران در کنار طب رایج در نظام سلامت رسمی مورد استفاده قرار می‌گیرد و مخصوصا در دهه‌های اخیر هم اقبال عموم مردم هم اقبال جامعه‌ی علمی و پزشکان به طب سنتی خیلی زیاد شده است. از طرفی سازمان بهداشت جهانی هم تاکید کرده که کشورها حتما از طب سنتی مکمل در کنار طب رایج در نظام سلامت کشورشان بهره ببرند و استفاده کنند.

در تمام حوزه‌های سلامتی و درمان می‌توان از طب سنتی استفاده کرد

او ادامه داد: طب سنتی شامل همه‌ی اقدامات بهداشتی و درمانی و باورهایی است که به اشکال مختلف دارویی و غیردارویی برای حفظ سلامتی، ارتقای سلامتی، درمان، تشخیص و پیشگیری از بیماری به کار می‌رود. در تمام این حوزه‌ها می‌شود از طب سنتی استفاده کرد یعنی هم در پیشگیری هم در ارتقا و حفظ سلامت و هم در درمان می‌شود در کنار طب رایج از آن استفاده کرد.

او با بیان اینکه در سال‌های گذشته با توجه به اینکه رویکرد و دیدگاه‌ها نسبت به طب سنتی خیلی مثبت نبود این اتفاق نمی‌افتاد و در اجرا صورت نمی‌گرفت افزود: تعداد معدودی از پزشکان و عموم مردم خودشان به طب سنتی برای بیماری‌ها مراجعه می‌کردند ولی خوشبختانه در سال‌های اخیر با توجه به اینکه پزشکان و متخصصین رشته‌های مختلف تمایل به استفاده از طب سنتی و درمان‌های گیاهی دارند دیده می‌شود که خود متخصصین در برخی از موارد بیماران را ارجاع می‌دهند به متخصصین طب سنتی و بیمارانی که به ما مراجعه می‌کنند گاها از طرف متخصصین ارجاع داده شدند.

متخصصین پزشکی که برای تخصص دوم طب سنتی می‌خوانند

مکبری نژاد افزود: یک نکته‌ی جالب دیگر این‌که ما در دانشکده‌های طب سنتی پزشکانی داریم که بعد از اینکه تخصص گرفتند در حال حاضر وارد دانشکده‌های طب سنتی شدند و تخصص دوم خودشان را که تخصص طب سنتی هست دارند می‌گیرند، یعنی اینکه ما پزشکانی داریم در دانشکده‌های طب سنتی که برای مثال متخصص درد، متخصص مغز و اعصاب، متخصص اورژانس، متخصص روانپزشک، متخصص داخلی، متخصص چشم و متخصص اطفال هستند. ما تمام این تخصص‌ها را در دانشکده‌های طب سنتی داریم.

بهترین روش درمان: دیدگاه طب سنتی و طب رایج در کنار هم 

وی در پاسخ به این سوال که مکمل بودن یعنی چه گفت: طب مکمل تا چند سال پیش به معنای تکمیل کننده طب رایج گفته می‌شد ولی در حال حاضر رویکردی که استفاده می‌شود طب تلفیقی است یعنی طب سنتی همزمان و درکنار طب رایج است. برخی از بیماری‌ها هستند که به تنهایی توسط طب سنتی درمان می‌شوند و پزشک و مخصوصا متخصص طب سنتی با توجه به اینکه هم به طب رایج اشراف دارد و هم به طب سنتی هر جا که لازم باشد به تنهایی از طب سنتی استفاده می‌کند یا از تلفیق هر دو طب یعنی طب سنتی و طب رایج و هر جا لازم باشد بیمار را ارجاع می‌دهد به متخصص مربوطه‌ی خودش.

مکبری نژاد تاکید کرد: مثلا کسی که مشکل کلیه دارد از ابتدا به متخصصان طب سنتی مراجعه کرده ولی چون سایز سنگ خیلی بزرگ است و با درمان‌های گیاهی واقعا قابل درمان و قابل از بین بردن نیست متخصص طب سنتی اجاع می‌دهد به متخصص مربوطه برای درمان این سایز خیلی بزرگ. می‌شود به تنهایی از طب سنتی استفاده کرد ولی درست‌ترین روش این است که هر دو دیدگاه در کنار هم باشند تا عوارض کمتری برای بیمار داشته باشد و نتیجه‌ی درمان خیلی بهتر شود.

تاسیس بیمارستان‌های تلفیقی در سیاست‌های نظام سلامت

او خاطر نشان کرد: بیماران در بعضی از کلینیک‌های تخصصی طب سنتی (سلامت‌کده‌ها) به صورت عمومی درمان می‌شوند. چون طب سنتی کل نگر هست و شخص را به صورت کلی درمان می‌کند ولی بعضی همکاران هستند که سالیان سال به صورت تخصصی و تجربی در حیطه‌ای کار می‌کنند مثلا بیماریهای مفاصل یا بیماری‌های زنان.

وی افزود: تقریبا ۹۹ درصد پزشکان متخصص طب سنتی پزشکی عمومی خوانده‌اند و وقتی که به یک متخصص طب سنتی مراجعه شود واقعا این رویکرد تلفیقی وجود دارد ولی خب در حال حاضر در ایران بیمارستان‌هایی که تلفیق طب سنتی و طب رایج در کنار هم باشند مانند کشورهای پیشرفته و کشورهایی مثل چین و هند نداریم ولی جزو سیاست‌های نظام سلامت هست که این بیمارستان‌ها تاسیس شوند تا از تلفیق طب سنتی و طب رایج استفاده شود.

بیش از هفتاد درصد مردم دنیا از درمان‌های طب مکمل استفاده می‌کنند

این متخصص طب سنتی افزود: در دهه‌های اخیر با توجه به اقبال مردم به استفاده از درمان‌های گیاهی و درمان‌های طبیعی استفاده از این درمان‌ها خیلی زیاد شده و با وجود پیشرفت‌های زیادی که در حوزه‌های مختلف علم به ویژه علم طب و پزشکی شده باز هم این باعث نشده از گیاهان دارویی و داروهای طبیعی استفاده نشود. مردم اقبال دارند به استفاده از این موارد و به نظر می‌رسد که نه تنها در ایران بلکه در کل دنیا اقبال مردم به استفاده از درمان‌های طبیعی و گیاهی رو به افزایش است.

وی افزود: سازمان بهداشت جهانی در آماری که داده گفته بیش از هفتاد درصد از مردم در کل دنیا از درمان‌های طب مکمل و سنتی استفاده می‌کنند و حتی در کشورهای پیشرفته هم به همین صورت. در ایران چون ایران پیشینه‌ی تمدنی و فرهنگی بسیار قوی در این زمینه دارد از هزاران سال پیش این طب استفاده می‌شده است.

او ادامه داد: در دهه‌های اخیر استفاده از این طب خیلی زیاد شده به طوری که از سال ۱۳۸۶ به این طرف به صورت آکادمیک و دانشگاهی به صورت تخصص وارد دانشگاه‌ها شد و پزشکان و داروسازان در این حیطه تخصص می‌گیرند و درس می‌خوانند. پیشرفت‌های روز افزون علم نه تنها مانع نشده که از این طب استفاده نشود بلکه باعث شده که پیشرفت‌هایی در این حوزه هم داشته باشیم و در دانشگاه‌ها به صورت تخصصی پزشکان و داروسازان در این زمینه تحصیل کنند.

تفاوت طب سنتی با درمان‌های گیاهی در طب رایج

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی افزود: ما دو تا بحث داریم یکی درمان‌های گیاهی یا طب گیاهی یکی طب سنتی. درمان گیاهی وقتی است که پزشک طب رایج به جای داروی شیمیایی از داروی گیاهی استفاده می‌کند ولی در تشخیص همان موارد طب رایج را در نظر می‌گیرد و از طب سنتی استفاده نمی‌کند.

وی افزود: ولی وقتی که ما از طب سنتی استفاده می‌کنیم در حیطه‌ی تشخیص از روش‌های طب سنتی استفاده می‌کنیم. بر اساس طب سنتی تشخیص می‌دهیم و بر اساس طب سنتی درمان می‌کنیم که بخشی ازاین درمان‌ها می‌تواند شامل درمان‌های گیاهی باشد یا سایر درمان‌های طب سنتی. این دو خیلی با هم متفاوت است. ممکن است یک نفر با کبدچرب به پزشک طب رایج مراجعه کرده و پزشک طب رایج دارویی را که برای او تجویز می‌کند برای پنج نفر دیگر هم که به او مراجعه کنند برای کبد چرب هم همان داروی یکسان را تجویز کند.

طب سنتی بیمار محور است نه بیماری محور

او با بیان اینکه وقتی این پنج نفر به متخصص طب سنتی برای کبد چرب مراجعه می‌کنند ممکن است پنج مدل داروی متفاوت یا پنج درمان متفاوت داشته باشند افزود: یکی از مهم‌ترین پایه‌های تشخیصی در طب سنتی ایران مزاج بوده و بر اساس مزاج شخص و مزاج عضو و بیماری یک دارویی انتخاب می‌شود. به همین دلیل ممکن است که برای یک بیماری مشخص درمان‌ها متفاوت باشد. گفته می‌شود که طب سنتی بیمار محور است نه بیماری محور.

مکبری نژاد تاکید کرد: ما فکر کنیم طب سنتی فقط به دلیل این که کلمه‌ی سنت در آن آمده است مربوط به گذشته است و هیچ تغییر یا تحقیق یا پیشرفتی در آن نیست. این اشتباه کاملا در حال حاضر وجود دارد علی رغم اینکه در ایران کسانی که وارد این رشته می‌شوند همه پزشکان متخصص یا داروساز هستند و تمام آموزه‌های طب سنتی را به زبان روز دنیا تحقیق می‌کنند و منتشر می‌کنند.

او با بیان اینکه اصطلاحات و ترمینولوژی طب سنتی متفاوت از طب رایج هست تاکید کرد: این وظیفه‌ی پزشکان متخصص طب سنتی هست که آموزه‌های طب سنتی و طب ایرانی را به زبان روز ترجمه کرده و منتشر کنند، تحقیقات جدید انجام دهند و بر اساس شواهد روز به زبان علمی رایج منتشر شود.

اگر حکمای طب ایرانی زنده بودند از پیشرفت‌های روز استفاده می‌کردند

مکبری نژاد افزود: اگر ابن‌سینا، رازی و سایر حکمای طب ایرانی الان زنده بودند حتما از پیشرفت‌های روز استفاده می‌کردند و به زبان روز صحبت می‌کردند کما اینکه ابن سینا مهم‌ترین کتاب خودش قانون را به زبان عربی نوشته چرا؟ زیرا در آن زمان زبان عربی زبان علمی روز بوده است. یا الحاوی رازی به زبان عربی نوشته شده است. اگر این دانشمندان و حکما الان زنده بودند حتما به زبان روز صحبت می‌کردند.

وی خاطر نشان کرد: لازم است به خاطر اینکه ما بتوانیم این علم را به دنیا معرفی کنیم به زبان روز دنیا صحبت کرده و چاره‌ای جز این نیست. برای توسعه‌ی منطقی و ترویج متوازن این طب حتما ما باید تحقیقات جدید داشته باشیم و تمام این آموزه‌ها را به نقد بگذاریم و بعد به زبان روز منتشر کنیم.

بررسی و سنجش گفته‌های حکما موجب انحراف طب سنتی نمی شود

او در خصوص روش‌های رایج در مطالعات طب سنتی گفت: با توجه به اینکه بالاخره در حال حاضر پوزیتیویسم گرایی چند سالی هست که رواج پیدا کرده آزمودن و تجربه‌کردن مواردی که حکمای طب سنتی هزاران سال پیش گفتند کمک می‌کند به اینکه سنجش شود نه اینکه صرفا آن‌ها را رد کنیم بلکه به روش‌های امروزی ما آن‌ها را بررسی کرده و نتایجش را منتشر کنیم. پزشکی مبتنی بر شواهد باعث نمی‌شود که افتراقی بین این دو طب وجود داشته باشد.

مکبری نژاد تاکید کرد: ما اگر بخواهیم شواهد را بررسی کنیم این باعث نمی‌شود طب سنتی به انحراف برود اصلا اینطور نیست. این خودش موجب می‌شود بعضی از مواردی که حکما گفته‌اند وقتی به زبان روز و بر اساس شواهد معرفی می‌شود اقبال و اعتماد جامعه‌ی علمی و پزشکان به آن بیشتر گردد.

خطر کسانی که با دوره‌های کوتاه‌مدت طب سنتی آموزش می‌بینند 

این متخصص طب سنتی در خصوص فعالان طب سنتی در ایران خاطر نشان کرد: فعالان طب سنتی سه دسته هستند. یکی پزشکان متخصص یا داروسازانی که تخصص سنتی دارند. دسته‌ی دوم عطارها هستند که صدها سال دارند در این حیطه فعالیت می‌کنند و مهمترین صنفی که باعث شده طب سنتی ایرانی زنده، پایدار و پویا بماند عطاری‌ها هستند.

وی افزود: دسته سوم کسانی هستند که به صورت تجربی یا با دوره‌های کوتاه‌مدت طب سنتی آموزش می‌بینند و در درمان استفاده می‌کنند این گروه سوم بسیار خطرناک هستند چراکه این افراد با اطلاعات بسیار کم شروع می‌کنند به درمان سایر افراد حالا اگر اطلاعاتی خودشان داشته باشند که برای خودشان یا برای زندگی روزمره‌شان در حد پیشگیری استفاده شود این خیلی خوب هست. یک فرهنگ‌سازی خیلی خوبی است ولی این چیزی که الان ما داریم در سطح جامعه می‌بینیم این افراد با آموزش‌های کوتاه‌مدت و بدون این که کلا از سیستم فیزیولوژی و آناتومی و فیزیوپاتولوژی بدن اطلاعی داشته باشند شروع می‌کنند به درمان و ما که در پزشکی قانونی هستیم به کرات عوارض این درمان‌ها را می‌بینیم.

افسارگسیختگی تبلیغات حوزه طب سنتی در فضای مجازی

مکبری نژاد با بیان اینکه متاسفانه تبلیغات در فضای مجازی مهمترین مدخل ورود این افراد به درمان‌ها هست گفت: یک اعتماد به نفس کاذب بی‌اندازه به این افراد داده می‌شود و باعث شده که این تبلیغاتی که انجام می‌دهند و ادعاهایی که می‌کنند فراتر از واقعیت باشد. نظارتهای مختلفی وجود دارد ولی متاسفانه این‌ها مثل قارچ رشد می‌کنند. بهترین نظارت این است که قانونی برای تبلیغات در حیطه‌ی سلامت به ویژه درمان‌های طب گیاهی و طب سنتی و داروهای گیاهی وجود داشته باشد.

وی تاکید کرد: مسئولین باید در حوزه‌ی تبلیغات حیطه‌ی سلامت قوانینی وضع کنند که هر کسی هر ادعایی را راحت نتواند انجام دهد. «درمان‌های صددرصد طبیعی» و «درمان گیاهی» برای بیماری‌های مختلف تبلیغ می‌شود حتی برای بیماری‌هایی مثل سرطان این ادعا می‌شود. به نظر می‌رسد که باید در حوزه‌ی تبلیغات نظارت بیشتری داشته باشیم. قوانین موجود در حوزه نظارت بر طب سنتی باید هم اصلاح شود و هم ارتقا پیدا کند و بیشتر بر آن کار شود.

توجه به حالات روحی روانی در پیشگیری و درمان  

این متخصص طب سنتی توضیح داد: سبک زندگی از دیدگاه طب سنتی در شش پایه‌ی اصلی و مهم بنا نهاده شده است که نام آن ستّه ضروریه یا شش اصل ضروری برای سلامتی انسان است. یکی از مهمترین اصول آن حالات روحی و روانی فرد است که اگر حالات روحی و روانی و اعراض نفسانی مورد توجه قرار بگیرد و فرد دقت داشته باشد می‌تواند در پیشگیری از بیماری‌ها خیلی کمک کننده باشد.

رئیس انجمن علمی طب سنتی ایران در پایان تاکید کرد: ما باید در تداخلات داروهای گیاهی و گیاهان دارویی با داروهای شیمیایی دقت نظر داشته باشیم. این تفکر که فکر می‌کنند داروهای گیاهی و گیاهان دارویی بدون عارضه هستند تفکر درستی نیست. درست است که عوارض آن از داروهای شیمیایی کمتر است ولی ما حتما باید به تداخلات این داروها با داروهای شیمیایی دقت داشته باشیم. مخصوصا در بعضی از بیماری‌ها مثل بیماری‌های اعصاب و روان و بیماری‌های قلبی بسیار مهم‌تر است. نباید خودسرانه چیزی مصرف کنیم زیرا می‌تواند باعث شود تاثیر داروهای شیمیایی که شخص می‌خورد بیشتر یا کمتر شود.