دانش آموزان از تجربیات و انتظارات‌شان از مدرسه می‌گویند/ برخی مدارس برای حفظ اسم و رسم خود بیش از حد سخت گیری می‌کنند

به گزارش خبرنگار ایلنا, آغاز سال تحصیلی جدید فرصت مناسبی است که می‌توان پای صحبت یکی از اصلی‌ترین عناصر موثر در مدارس یعنی دانش آموزان نشست. دانش آموزان با انگیزه، معلمان را تشویق به پیشرفت می‌کنند چراکه مستمع صاحب سخن را بر سر ذوق آورد، اما چه کسی باید انگیزه و امید این مستمعان را افزایش دهد و چگونه؟ این ارتباط زنجیره‌وار بین معلم و دانش آموز و آموزش و پرورش را چطور باید مستحکم‌تر کرد و بیش از پیش پرورش داد؟ طبیعتا تعالی نظام تعلیم و تربیت کشور، تنها با تعامل و رشد همزمان تمام عناصر آن، از جمله مدیران، معلمان، دانش آموزان و حتی فضای فیزیکی مدارس و رفع هر نوع تبعیض محقق می‌شود. بدیهی است که دانش آموز در ارتباط با معلم و فضای تحصیلش یا انگیزه‌مند خواهد شد یا ناامید و پژمرده. بنابراین شنیدن صحبت دانش آموزان و حس و حالی که نسبت به مدرسه دارند، یکی از راه‌های رسیدن به توسعه تعلیم و تربیت و رفع مشکلات آن است. ادامه گزارش پیش رو شرح صحبت‌های تعدادی از دانش آموزان مدارس دولتی، غیردولتی و سمپاد است که می‌خوانید؛

برخی معلمان به این درک رسیده‌اند که باید با دانش آموز راه بیایند 

اولین دانش آموزی که با او در رابطه با موضوع گزارش صحبت کردیم،  امیرمحمد؛ محصل پایه دهم بود. محمد در رابطه با نقش مدرسه و مسئولان آن در افزایش میزان انگیزه و امید در بین دانش آموزان بیان کرد: تقریبا همه بچه‌هایی که فضای مدرسه را می‌شناسند، این نکته را می‌دانند که کادر آموزشی، معلمان و مدیران، فضای مدرسه و برنامه‌هایی که در آن برگزار می‌شود، چه نقش مهمی در انگیزه دانش آموزان دارد. 

 امیرمحمد اضافه کرد: وقتی تازه وارد مدرسه‌ای می‌شویم، بیشترین مواردی که در نگاه اول می‌تواند علاقه و انگیزه ما را نسبت به محیط مدرسه بالا ببرد، تعریف‌هایی است که از آن مدرسه می‌شنویم همچنین نوع برخورد مسئولان هنگام ثبت نام در این مورد خیلی تاثیرگذار است. البته پس از آنکه سال تحصیلی آغاز می‌شود، عوامل دیگری در میزان رغبت دانش آموزان نقش دارد. 

اگر دانش آموزی از یک درس خوشش نمی‌آید، شخصیت معلم می‌تواند موجب علاقه مندی او نسبت به چنین درسی شود. 

او در خصوص نقش معلمان در افزایش انگیزه‌های دانش آموزان برای تحصیل اظهار کرد: برخی معلمان به این تجربه رسیده‌اند که باید با دانش آموز راه بیایند تا میل و علاقه او را به حضور در کلاس بیشتر کنند. حتی اگر دانش آموزی از یک درس خوشش نمی‌آید، شخصیت معلم می‌تواند موجب علاقه مندی او نسبت به چنین درسی شود. 

معلمان به روز بهتر می‌توانند با بچه‌ها ارتباط برقرار کنند

 امیرمحمد تاکید کرد: معلمانی که جوانتر هستند، معمولا با دانش آموزان ارتباط بهتر و راحت‌تری برقرار می‌کنند. البته این تجربه شخصی من است و می‌توانم این نکته را این گونه کامل‌تر توضیح دهم که؛ منظورم به روز بودن معلمان است، نه اینکه صرفا موضوع سن و سال افراد مطرح باشد. یعنی معلمی که اخلاقیات و اطلاعاتش به روز باشد، حتی اگر جوان هم نباشد، باز می‌تواند با بچه‌ها ارتباط قوی‌تری برقرار کند. بر اساس آنچه ما در کلاس درس تجربه کردیم؛ هرچه معلمان جوان‌تر هستند طبیعتا به روزتر هم هستند. همیشه البته استثنائاتی وجود دارد. مثلا یکی از معلمانم که ۴۰ سال سابقه تدریس داشت، به طور کلی توانست علاقه من به درسی را وارونه کند و رغبت و میل من را به آن درس  بالا ببرد. 

 امیرمحمد که در مدرسه دولتی درس می‌خواند، در پاسخ به این سوال که آیا علاقه‌ای به تحصیل در مدرسه غیردولتی دارد و فکر می‌کند تحصیل در آن مدارس ممکن است انگیزه‌هایش را بیشتر کند؟ گفت: حقیقا هیچ وقت فکر نکرده‌ام که مدرسه غیردولتی می‌توانست برای من بهتر باشد. تنها موردی که مدرسه دولتی خودم را با مدارس غیردولتی مقایسه کرده‌ام، در خصوص امکانات بوده است. بعضی از مدارس دولتی در برخی از زمینه‌ها امکانات کمتری دارند. 

چرا نباید امکانات مدارس دولتی کامل باشد؟ 

پرسش اصلی من این است که چرا نباید امکانات مدارس دولتی کامل باشد؟ ما چطور می‌توانیم در کامل شدن و بهبود کیفیت مدارس دولتی اقدام کنیم؟ در واقع به جای اینکه به فکر رفتن به مدرسه غیرانتفاعی باشم به این فکر می‌کنم که چطور می‌توان امکان بیشتری را به مدارس دولتی آورد. بنابراین نه دلم می‌خواهد و نه به ذهنم رسیده است که به مدرسه غیردولتی بروم. 

این دانش آموز دهمی تصریح کرد: در مقایسه بین مدرسه خودم و مدارس غیردولتی، بیشترین چیزی که من را اذیت می‌کند و در واقع پرسش اصلی من این است که چرا نباید امکانات مدارس دولتی کامل باشد؟ ما چطور می‌توانیم در کامل شدن و بهبود کیفیت مدارس دولتی اقدام کنیم؟ در واقع به جای اینکه به فکر رفتن به مدرسه غیرانتفاعی باشم به این فکر می‌کنم که چطور می‌توان امکان بیشتری را به مدارس دولتی آورد. بنابراین نه دلم می‌خواهد و نه به ذهنم رسیده است که به مدرسه غیردولتی بروم. 

او با بیان اینکه مدرسه در تمام این سالهایی که تحصیل کرده موجب پرورش و تربیت او شده اند، افزود: معلم صرفا می‌خواهد بحث آموزش را پیش ببرد با این حال می‌تواند در کنار معاونین مدرسه و… تلاش کند دانش آموزان را از ابعاد گوناگون پرورش دهد که برخی از آنها این کار را هم می‌کنند. 

این دانش آموز تصریح کرد: در مواردی تجربیاتی داشته‌ام که معلم بیشتر از آنچه که باید به من یاد داده است و چشمانم را به روی حقایق زندگی باز کرده تا موضوعات را بهتر درک کنم و راهم را بهتر پیش ببرم. همچنین معاونین مدرسه برنامه‌هایی برگزار می‌کنند که می‌تواند پرورش دانش آموزان را لحاظ کند، ضمن اینکه به نظرم آن‌ها می‌توانند استعدادیابی کنند و اگر دانش آموز در زمینه خاصی مستعد است، راه رشد و پرورش او را فراهم کنند. 

 امیرمحمد در خصوص حس امنیت در مدرسه و احساسات خود هنگامی که در کلاس حضور دارد، گفت: درس و مدرسه برای دانش آموزان به هر حال سختی دارد و اکثراً احساس می‌کنند، مجبورند ۶ صبح بیدار شوند، امتحان بدهند، همیشه برای پرسش و پاسخ در خصوص دروس آماده باشند و… اما باز هم چنین احساسی بستگی به دیدگاه دانش آموزان دارد. من همین امسال انگیزه‌ام در مقایسه با سه سال متوسطه اول، بیشتر است و طبیعتا وقتی به متوسطه اول آمده بودم، انگیزه‌ام نسبت به ۶ سالی که در مقطع ابتدای تحصیل کردم بیشتر بود. مدرسه می‌تواند علاقه‌های ما را در بر بگیرد و راه رسیدن به آن را نشان دهد و همین باعث ایجاد احساس خوب در دانش آموزان می‌شود. 

تحصیل در رشته مورد علاقه با افزایش احساس خوشایند به مدرسه ارتباط دارد

 امیرمحمد در ادامه عنوان کرد: اگر رشته ریاضی را انتخاب کردم برای این بود که من را به علایقم نزدیک‌تر می‌کرد و حالا که دروسم تخصصی‌تر شده است، حس می‌کنم در مدرسه خوشحال‌تر خواهم بود. وقتی در زمینه‌ای که علاقه مندیم تحصیل می‌کنیم، محیط تحصیل هم برای ما جای خوشایندی می‌شود. 

به گفته این دانش آموز سال دهم در مدرسه دولتی؛ رفتار معلمان هم می‌تواند حس و حال دانش آموزان را نسبت به محیط مدرسه عوض کند. او گفت: وقتی معلمی به من نزدیک باشد و بتوانم با او احساس صمیمیت کنم، طبیعتا کلاس درس آن معلم نیز برای من جای امن و خوبی خواهد بود ولی اگر معلمی اذیت کند، کلاس درس او نیز محیط جالبی برای دانش آموز نخواهد بود و اصلا رغبت حضور در آن کلاس را نداریم. 

 امیرمحمد ضمن اشاره به اینکه برخی مباحث کتب درسی دچار تحول می‌شود و این اتفاق مثبتی است و می‌تواند باعث به روز شدن بچه‌ها و معلمان شود، اظهار کرد: ضرورت دارد که مباحث بدون کاربرد کتب درسی حذف شود و چیزهایی که در زندگی بیشتر به آن احتیاج داریم را به کتاب‌ها اضافه کنند. 

دوست ندارم خودم را با دیگران مقایسه کنم

این دانش آموز در مورد مدارس خارج از کشور و مقایسه وضعیت دانش آموزان ایرانی با همسالان خود در خارج از کشور نیز توضیح داد: به طور کلی در زندگی دوست ندارم خودم را با دیگری مقایسه کنم؛ من امیرمحمد هستم و یک هدفی دارم و رسیدن به این هدف نیز راه مشخصی دارد و با تمام توان در این راه پیش می‌روم بدون اینکه بخواهم خودم را با دیگری مقایسه کنم. البته که می‌توانم راه‌های دیگران را نگاه کنم و از آن‌ها درس و ایده بگیرم، ولی اگر بحث مقایسه وسط باشد هرگز این کار را نمی‌کنم.

افزایش انگیزه سمپادی‌ها با فعالیت‌های فوق برنامه

پندار؛ دانش آموز پایه نهم در یکی از مدارس سمپاد در ادامه گزارش با ما همراه شد. او با بیان اینکه بیشتر دانش آموزان سمپادی به دلیل کارهای فوق برنامه در این مدارس وارد آن می‌شوند، توضیح داد: انگیزه ما توسط فعالیت‌هایی که در کنار درس و مباحث آموزشی دنبال می‌کنیم بیشتر می‌شود. 

این دانش آموز سمپادی ادامه داد: زمانی که وارد این مدرسه شدم برخی امکاناتی که در اختیار ما قرار گرفت حتی از سطح انتظارات‌مان بیشتر بود و سطح معلمان واقعا بالاست. 

پندار گفت: بعضی از معلمان رابطه راحت‌تری با بچه‌های دارند و دانش آموزان نیز اتفاقاً در کلاس این معلمان حس بهتری پیدا می‌کنند یا بدون اضطراب مفاهیم درسی را یاد می‌گیرند، هرچند معلمانی نیز وجود دارند که سخت گیری بیش از حدی دارند و ما را دلزده می‌کنند. اصولا این موارد را به مدرسه گزارش می‌دهیم و مدرسه همیشه مشکل را حل می‌کند.

مدرسه عموما به آن خواسته‌هایی توجه می‌کند که دانش آموزان بیشتری و به صورت مکرر آن را مطالبه می‌کنند، ولی زمانی که دانش آموزان خودشان چیزی نمی‌گویند، مسئولان مدرسه نیز کار خاصی برای حل مشکل نمی‌کنند یا حتی شاید از وجود یک مسئله با خبر نشوند. 

به گفته این دانش آموز؛ مدرسه عموما به آن خواسته‌هایی توجه می‌کند که دانش آموزان بیشتری و به صورت مکرر آن را مطالبه می‌کنند، ولی زمانی که دانش آموزان خودشان چیزی نمی‌گویند، مسئولان مدرسه نیز کار خاصی برای حل مشکل نمی‌کنند یا حتی شاید از وجود یک مسئله با خبر نشوند. 

او در ادامه افزود: بنابراین لازم است که دانش آموزان خودشان فعال باشند و اگر نیازی احساس می‌کنند یا مشکلاتی وجود دارد آن را به مسئولان مدرسه بگویند، بهتر نتیجه می‌گیرند. البته این روحیه در مدارس سمپاد وجود دارد و بچه‌ها خیلی وقت‌ها خواسته‌های خود را راحت بیان می‌کنند. 

 مدرسه خانه دوم یا حتی بیشتر از آن است

پندار در مورد حس و حال خود در محیط مدرسه نیز با بیان اینکه مدرسه برای او خانه دوم یا حتی بیشتر از آن است، گفت: ما بیشترین ساعات خود را در مدرسه سپری می‌کنیم، ضمن اینکه در مدرسه می‌توانیم ساعت‌ها کنار دوستان خود و نوجوانانی باشیم که به ما احساس امنیت می‌دهند. 

این دانش آموز استعداد درخشان  با بیان اینکه اگر مدرسه به دانش آموزانی که در آستانه نزدیک شدن به سال کنکور هستند فشار بیشتری وارد کند حتما دچار اضطراب می‌شوند، تاکید کرد: برخی از دوستانم به واسطه همین فشار درس‌ها و استرسی که مدرسه ایجاد می‌کند، واقعا از نظر روحی بهم می‌ریزند. دانش آموزان سمپاد کمی بیش از سایر دانش آموزان زیر ذره بین هستند و گاهی به این دانش آموزان برای پیشرفت تحصیلی بیش از اندازه فشار وارد می‌شود و توقعات خیلی زیاد است. 

 متوسطه دوم بیش از متوسطه اول دانش آموزان را تحت فشار قرار می‌دهد

او در مورد تفاوت‌های وضعیت تحصیلی خود در مدرسه سمپاد با سایر همسن و سالانش در مدارس دیگر گفت: متوسطه دوم بیش از متوسطه اول دانش آموزان را تحت فشار قرار می‌دهد و شاید اگر همین فشار را در مدرسه دولتی تجربه می‌کردم، بی‌خیال درس می‌شدم و نمی‌توانستم طاقت بیاورم. برنامه ریزی مدارس سمپاد به این شکل است که لااقل می‌تواند انگیزه ما را زنده نگه دارد تا بتوانیم در زمان کنکور نیز همچنان امیدوار باشیم. فعالیت‌های جانبی مدارس سمپاد دقیقا یکی از عوامل موثر در حفظ انگیزه دانش آموزان در زمان فشردگی مباحث درسی و سختی امتحانات است. 

این دانش آموز با اشاره به اینکه برخی معلمان دانش آموزان را اذیت می‌کنند و برخی دیگر واقعا همراه بچه‌ها هستند، گفت: معلم ریاضی پایه هفتم و هشتم من با اینکه نمره‌های خیلی بالایی از آن درس نمی‌گرفتم و در مقایسه با سایر دانش آموزان شاید پایین‌تر بودم حس خوبی به من می داد و انگیزه ام را کم نمی کرد و حس می کردم استعداد من را می‌بیند و متوجه است که تمام تلاشم را می‌کنم تا خوب درس را یاد بگیرم. 

دوست دارم مدرسه بیشتر به مسائل روحی و دغدغه‌های عاطفی دانش آموزان توجه کند

در طول سال‌های تحصیلی بارها مشکلات دانش آموزان از نظر برقراری ارتباط با سایر افراد، مسائل روحی و روانی افراد و دغدغه‌های عاطفی بچه‌ها در همین مدرسه حل شده است و نمی‌توان تاثیر مدرسه در چنین مواردی را انکار کرد. وقتی تجربیاتی از این دست در مدرسه کسب می‌کنیم، در آینده نیز بهتر می‌توانیم از پس مشکلات خودمان برآییم و همین موجب رشد ما می‌شود.

پندار اضافه کرد: گاهی معلمان وقتی رابطه نزدیکی با دانش آموزان برقرار می‌کنند، خودشان نیز احساس بهتری دارند و این رابطه‌ای متقابل است که باید شکل بگیرد. 

این دانش آموز سمپادی در ادامه عنوان کرد: شاید از نظر برخی افراد مدارس استعدادهای درخشان صرفا به درس بپردازند، ولی اینطور نیست و در طول سال‌های تحصیلی بارها مشکلات دانش آموزان از نظر برقراری ارتباط با سایر افراد، مسائل روحی و روانی افراد و دغدغه‌های عاطفی بچه‌ها در همین مدرسه حل شده است و نمی‌توان تاثیر مدرسه در چنین مواردی را انکار کرد. وقتی تجربیاتی از این دست در مدرسه کسب می‌کنیم، در آینده نیز بهتر می‌توانیم از پس مشکلات خودمان برآییم و همین موجب رشد ما می‌شود. من این نقش مدرسه را خیلی مهم می‌دانم و دوست دارم مسئولان مدرسه بیشتر به این موضوع توجه کنند. 

برخی از دانش آموزان تحت تاثیر خانواده‌هایشان تشویق به مهاجرت می‌شوند

پندار در مورد بحث مهاجرت نخبگان در مدارس سمپاد و نگاه مدرسه به این اتفاق اظهار کرد: مدرسه هیچ وقت سعی نکرده به ما پیشنهاد کند که به کدام دانشگاه برویم یا مهاجرت کنیم یا نکنیم. در واقع برخی از دانش آموزان تحت تاثیر خانواده‌هایشان تشویق به مهاجرت می‌شوند. مدرسه نباید سعی کند اهداف ما یا آینده‌ای که برای خودمان ترسیم می‌کنیم را تغییر بدهد بلکه فقط لازم است بدون دخالت یا فشار راه‌های بهتر در زندگی و تحصیل را به ما معرفی کند، اما اینکه بگویند حتما مهاجرت کنید یا حتما در ایران بمانید کار درستی نیست و خوشبختانه مدرسه‌ای که من در آن درس می‌خوانم نیز چنین چیزی را به ما القا نمی‌کند. 

 معلمان گاهی فضای رقابتی نادرست ایجاد می‌کنند

در ادامه امیر؛ دانش آموز پایه یازدهم در گفت و گو با خبرنگار ایلنا با اشاره به اینکه حس و حال کلاس درس و فضایی که در آن ایجاد می‌شود وابستگی زیادی به معلم و روحیات او دارد، عنوان کرد: برخی معلمان به این نقش اساسی که می‌توانند در کلاس درس داشته باشند بی‌توجه هستند و فکر می‌کنند تنها وظیفه‌ای که دارند این است که درسشان را بدهند و به خانه بروند. درحالی که مدرسه هم محل آموزش دانش آموزان است هم محل رشد و پرورش. 

امیر تصریح کرد: همه چیز به تصمیمات مدرسه بستگی دارد و اینکه با چه افرادی همکاری می‌کند. گاهی مدرسه می‌تواند بین معلمان نیز چالش ایجاد کند تا آن‌ها نیز به فکر باشند تا کلاس پربارتری داشته باشند و دانش آموزانشان نمرات بالاتری از دروس مختلف کسب کنند. 

معلمان گاهی فضای رقابتی نادرست ایجاد می‌کنند بنابراین باید در تعریف رقابت در کلاس درس بازنگری شود. بارها تجربه کرده‌ایم که رقابت در کلاس تبدیل به دلخوری افراد از یکدیگر و بر هم خوردن دوستی‌ها شده است.

این دانش آموز یازدهمی افزود: البته معلمان گاهی فضای رقابتی نادرست ایجاد می‌کنند بنابراین باید در تعریف رقابت در کلاس درس بازنگری شود. بارها تجربه کرده‌ایم که رقابت در کلاس تبدیل به دلخوری افراد از یکدیگر و بر هم خوردن دوستی‌ها شده است. رقابت باید در قالب تعامل و دوستی باشد نه اینکه دانش آموزان با یکدیگر دچار اختلاف شوند، رقابت باید باعث رشد همه بچه‌های کلاس شود نه اینکه فقط تعدادی از دانش آموزان پیشرفت کنند. 

به گفته امیر؛ زمانی که به مدرسه و فضای فیزیکی مدرسه وارد می‌شویم؛ کل عوامل مدرسه در حس و حال این فضا نقش دارند. او در همین رابطه گفت: گروه معلمان، مدیران و معاونین مدارس می‌توانند باعث امنیت و آرامش بچه‌ها در مدرسه شوند. اتفاقا خیلی وقت‌ها همین معاونین و مدیران در مدارس باعث برهم خوردن احساسات خوب در دانش آموزان می‌شوند. مهربانی و دوستی از جانب افرادی که در مدرسه کار می‌کنند، باعث می‌شود که دانش آموزان مدرسه را خانه خود بدانند و از هر نظری برای ارتقای مدرسه‌شان تلاش کنند. 

زمانی که معلم جو کلاس را ناآرام کند، آن محیط دیگر  برای ما امن نیست

امیر ادامه داد: زمانی که معلم فضای کلاس را ناآرام می‌کند، ما دانش آموزان نسبت به کل مدرسه حس بدی پیدا می‌کنیم و دیگر آن محیط برای ما امن نیست. وقتی دانش آموزان می‌خواهند مشکلی را با معاون مدرسه در میان بگذارند، انتظار دارند آن فرد مسئول حرفشان را با آرامش گوش کند نه اینکه باعث اضطراب بچه‌ها شود. در این حالت دانش آموزان فکر می‌کنند مدرسه یک مکان غریب است که به آن‌ها احساس امنیت نمی‌دهد. در واقع در چنین شرایطی مدرسه دیگر خانه دوم دانش آموز نیست. 

مدارس دولتی اصولا معلمانی را انتخاب می‌کنند که سطح تدریس‌شان نسبت به معلمان مدارس غیردولتی پایین‌تر است.

او در پاسخ به این سوال که فکر می‌کند اگر در مدرسه دولتی درس می‌خواند، وضعیت درسی امروز خود را چطور ارزیابی می‌کرد؟ گفت: من فقط دو سال است که در مدرسه غیردولتی درس می‌خوانم و پیش از آن در همه پایه‌های تحصیلی در مدرسه دولتی درس خوانده ام. مدارس دولتی اصولا معلمانی را انتخاب می‌کنند که سطح تدریس‌شان نسبت به معلمان مدارس غیردولتی پایین‌تر است. مدارس غیردولتی معلمانی را به کار می‌گیرند که هم در تالیف کتاب‌های تست کنکور فعالیت داشته اند، هم به نوعی فعالیت‌های نخبگی را تجربه کرده‌اند و در سازمان‌های مهمی علمی تجربه کار تحقیقاتی داشته اند. 

دوستانی که به مدرسه دولتی می‌روند، وضعیت تحصیلی‌شان پایین‌تر است

امیر اظهار کرد: بیشتر دوستانم که به مدرسه دولتی در یکی از مناطق جنوب شهر می‌روند، وضعیت تحصیلی‌شان نسبت به من پایین‌تر است. برخی از آن‌ها حتی به این فکر می کنند که بعد از دیپلم دیگر ادامه تحصیل نداده و زودتر وارد بازار کار شوند چراکه به نظرشان مدرسه چیز خاصی به آن‌ها یاد نمی‌دهد. در واقع بعد از مدتی که وارد مدرسه غیردولتی شدم، سطح دانشم از سایر دوستانم بالاتر رفت و این پیشرفت به دلیل معلمان، کادر آموزشی و محتوای فوق برنامه‌هایی است که به ما ارائه می‌شود. 

این دانش آموز در آخر در خصوص امکان بیان مطالبات بچه‌ها در مدرسه خود عنوان کرد: فضای مدرسه‌ای که در آن درس می‌خوانم باز است و به ما اجازه می‌دهند اظهار نظر کنیم و خواسته‌های خودمان را بیان کنیم. ما می‌بینیم که مدرسه‌مان هرروز بیشتر از قبل رشد می‌کند و مدیر مدرسه نیز از ایده‌های ما استقبال می‌کند و حرف بچه‌ها را جدی می‌گیرند. ما اگر به موضوعی اعتراض داریم یا مشکلی وجود دارد، مدیر خیلی سریع به آن رسیدگی می‌کند. 

 جز ترس احساس دیگری نسبت به مسئولان مدرسه نداریم

مدرسه آسیب‌هایی هم به ما وارد کرده است و من را در خصوص موضوعاتی که بعدا فهمیدم خیلی پیچیده هم نبوده، دچار استرس کرده است.

در آخر با ترنم؛ دانش آموز پایه هشتم در یکی از مدارس غیردولتی وارد گفت‌وگو شدیم. ترنم صحبت‌های خود را با این جمله شروع کرد که مدرسه در سالهای تحصیلش توانسته در زمینه دوستیابی، اهمیت کمک به دیگران و درک مشکلات سایر افراد به او نکات مهمی را بیاموزد. 

این دانش آموز متوسطه اول گفت: در عین حال مدرسه آسیب‌هایی هم به ما وارد کرده است و من را در خصوص موضوعاتی که بعدا فهمیدم خیلی پیچیده هم نبوده، دچار استرس کرده است.

ترنم ادامه داد: مدیر مدرسه معمولا بین بچه‌ها حضور ندارد و ما اول و آخر سال تحصیلی، برای خوشامدگویی و خداحافظی مدیر را می‌بینیم و هیچ وقت این مسئول را کنار خودمان احساس نمی‌کنیم. اگرچه مدیر و معاون مدرسه ما مدام در کنار هم هستند، اما ما جز ترس احساس دیگری نسبت به این مسئولان مدرسه نداریم. در واقع معاون مدرسه فقط وقتی با ما حرف می‌زند و به ما نزدیک می‌شود که قرار است از نظر انضباطی توبیخ شویم و احتمالا کار به دفتر مدیر کشیده می‌شود. 

معاونین و مدیران مدارس گاهی تخریب‌گر شخصیت دانش‌آموزان هستند

این دانش آموز اضافه کرد: من و دوستانم وقتی در مورد معاونین و مدیران مدارس‌مان با هم صحبت می‌کنیم، می‌بینیم که خیلی از ما تجربیات مشترک داریم و این دو مسئول گاهی تخریب‌گر شخصیت ما هستند. اینکه دانش آموزان را با یکدیگر مقایسه می‌کنند، در ما احساس خوبی ایجاد نمی‌کند و فقط موجب اضطراب بیشتر می‌شود و چیزهایی که خودمان هم می‌دانیم را مدام تکرار می‌کنند؛ اینکه وضعیت درسی شما ضعیف است و باید بیشتر تلاش کنید! 

معاون مدرسه به خاطر هر اتفاقی ما را تهدید می‌کند که به پدر و مادرتان زنگ می‌زنیم، با آن‌ها در خصوص وضعیت شما جلسه می‌گذاریم، از مدرسه اخراج می‌شوید و… هیچکدام از این تهدیدها وضعیت دانش آموز را بهتر نمی‌کند و فقط ترس و اضطراب ایجاد می‌شود. 

ترنم ادامه داد: معاون مدرسه به خاطر هر اتفاقی ما را تهدید می‌کند که به پدر و مادرتان زنگ می‌زنیم، با آن‌ها در خصوص وضعیت شما جلسه می‌گذاریم، از مدرسه اخراج می‌شوید و… هیچکدام از این تهدیدها وضعیت دانش آموز را بهتر نمی‌کند و فقط ترس و اضطراب ایجاد می‌شود. 

دانش‌آموزان به طرح مشکلاتشان با مشاور مدرسه علاقه ندارند

او گفت: وقتی وارد متوسطه اول شدم فکر می‌کردم مشاورهای مدرسه می‌توانند وقتی حالمان خوب نیست به ما کمک کنند، اما عملا در چنین مواقعی بچه‌ها خودشان به یکدیگر کمک می‌کنند و کسی علاقه ندارد مشکلش را با مشاور مدرسه در میان بگذارد در واقع ما به مشاوران نمی‌توانیم اعتماد کنیم. مشاورها بیشتر در خصوص موضوعات تحصیلی کنار ما هستند و اینکه صحبت‌ها و دردل‌های ما را به معاونین منتقل می‌کنند، حس خوبی به بچه‌ها نمی‌دهد و همین عاملی است که اعتمادمان را به مشاوران مدرسه از دست می‌دهیم. 

این دانش آموز مدرسه‌ای غیردولتی تاکید کرد: تفاوت سنی برخی معلمان مدرسه با دانش آموزان واقعا زیاد است و هرچقدر تلاش می‌کنند باز هم نمی‌توانند به ذهنیت ما نزدیک شوند. برخی معلمان بیش از ۵۰ سال سن دارند و طبیعتا حرف‌های ما را کمتر درک می‌کنند. 

معلمان با دانش آموزی نمره ۲۰ می‌گیرد، رابطه بهتری برقرار می‌کنند

به گفته ترنم؛ معلمان معمولا با دانش آموزی که نمره ۲۰ می‌گیرد، رابطه بهتری برقرار می‌کنند و اگر اشکالی در درس دارد، با میل به او پاسخ می‌دهند، اما وقتی شاگرد ضعیفی که به کمک بیشتری نیاز دارد متوجه مبحثی نمی‌شود و سوالش را تکرار می‌کند، معلم کلافه می‌شود و بعد از چندبار توضیح دادن دیگر پاسخگوی او نیست و پیشنهاد می‌دهند که بقیه راه را خودت برو و بیشتر تلاش کن تا یاد بگیری! 

بر اساس تجربیات این دانش آموز؛ بعضی از معلمان که تعدادشان خیلی کم است و معمولا جوان‌تر هم هستند، رابطه نزدیکی با دانش آموزان برقرار می‌کنند و جالب است که در کل مدرسه هم این اشتراک نظر وجود دارد؛ وی دراین باره گفت: وقتی معلمی دانش آموز نوجوانش را درک می‌کند، محبوب همه بچه‌ها می‌شود و ما هم بیشتر دلمان می‌خواهد در کلاس درس این معلم فعال باشیم، تکالیفش را انجام دهیم و کاری کنیم که کمتر خسته شود. این معلمان اغلب جوان هستن یا لااقل با فضاهای تکنولوژیک و مجازی که مورد علاقه بچه هاست آشنایی دارند، از خودشان و تجربیات زندگی با ما حرف می‌زنند و همین باعث می‌شود در کلاس آن‌ها احساس امنیت داشته باشیم. 

احترام متقابل دانش آموزان به معلمی که شاگردانش را محترم می‌شمارد

بعضی وقت‌ها این سختگیری‌ها به خاطر این است که مدرسه نمی‌خواهد معدل دانش آموزان پایین بیاید تا جایگاه مدرسه حفظ شود و شاید اصلا خیلی نگران روحیه دانش آموزان هم نباشد!

ترنم عنوان کرد: مثلا یکی از معلمان ما همیشه می‌گوید باید استعداد افراد را در نظر گرفت و فراموش نکرد که همه شبیه هم نیستند. این معلم زمانی که درس می‌دهد نیز روشی دارد که همه بچه‌های ضعیف و قوی متوجه مطلب می‌شوند و تا زمانی که هنوز عده‌ای متوجه موضوع درس نشده‌اند، تدریس را تمام نمی‌کند. وقتی معلمان با دانش آموزان محترمانه برخورد می‌کنند، دانش آموزان چند برابر این احترام را جبران می‌کنند و تشویق می‌شوند که بیشتر درس بخوانند. 

او بیان کرد: ما وقتی در مدرسه غیردولتی درس می‌خوانیم توقع داریم لااقل در برخی موارد وضعیت رفتار با دانش آموزان بهتر باشد، ولی اینطور نیست و سختگیری‌های بیش از حدی وجود دارد. بعضی وقت‌ها این سختگیری‌ها به خاطر این است که مدرسه نمی‌خواهد معدل دانش آموزان پایین بیاید تا جایگاه مدرسه حفظ شود و شاید اصلا خیلی نگران روحیه دانش آموزان هم نباشد!

هدایت تحصیلی دانش آموزان یکی از مهم‌ترین عوامل انگیزه بخش است

در ادامه گزارش پیش رو و برای استفاده از نظرات کارشناسی یک مقام مسئول، مسائل دانش آموزان متوسطه را با یکی از مدیران کل آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش در میان گذاشتیم؛

«عباس سلطانیان» مدیرکل دفتر آموزش دوره دوم متوسطه نظری معاونت آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش در گفت و گو با خبرنگار ایلنا در خصوص مسائل مرتبط با انگیزه بخشی به دانش آموزان اظهار کرد: زمانی که دانش آموزان می‌خواهند وارد دوره متوسطه شوند، عواملی موجب افزایش انگیزه دانش آموزان و میزان یادگیری آن‌ها می‌شود؛ برعکس مواردی نیز می‌تواند انگیزه بچه‌ها را به شدت تضعیف می‌کند. 

سلطانیان اضافه کرد: دقت در هدایت تحصیلی دانش آموزان یکی از مهم‌ترین عوامل انگیزه بخش است. نقطه شروع فعالیت با کیفیت در دوره متوسطه دوم این است که در مقطع متوسطه اول به ویژه در کلاس نهم، بچه‌ها را به مرزی از آگاهی برسانیم که بتوانند مناسب‌ترین شاخه و رشته تحصیلی را با توجه به توانمندی و علایق خود انتخاب کنند. رشته تحصیلی دانش آموزان عامل مهمی است که می‌تواند بنیان افزایش انگیزه مضاعف در دانش آموزان شود. 

تغییر رشته به دلیل بی‌انگیزگی یا ناتوانی از ادامه تحصیل

سالهای گذشته دیده‌ایم که گاهی دانش آموزان با جبر و فشار خانواده و یا اینکه بر اساس احساسات و… وارد رشته تحصیلی خاصی می‌شوند و پس از مدتی چون انگیزه یا توان ادامه تحصیل در آن رشته را ندارند، در حالت بدبینانه ترک تحصیل می کنند و یا در خوشبینانه‌ترین حالت، تغییر رشته می‌دهند

وی ادامه داد: سالهای گذشته دیده‌ایم که گاهی دانش آموزان با جبر و فشار خانواده و یا اینکه بر اساس احساسات و… وارد رشته تحصیلی خاصی می‌شوند و پس از مدتی چون انگیزه یا توان ادامه تحصیل در آن رشته را ندارند، در حالت بدبینانه ترک تحصیل می کنند و یا در خوشبینانه‌ترین حالت، تغییر رشته می‌دهند و این تصمیم تبعات مادی و غیرمادی برای بچه‌ها در پی خواهد داشت. 

مدیرکل دفتر آموزش دوره دوم متوسطه نظری معاونت آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش افزود: باید بررسی کنیم که آموزش و پرورش در سطح منطقه و شهرستان، مدیران، معلمان و مربیان پس از اینکه به هر نحوی دانش آموز وارد مدرسه شد، چگونه می‌توانند در انگیزه بخشی بچه‌ها نقش داشته باشد؟ فکر می‌کنم باید سراغ اسناد بالادستی برویم و ببینیم سند تحول بنیادین آموزش و پرورش در رابطه با ویژگی‌های مدرسه چه گفته است؟ یکی از بحث‌هایی که در سالهای گذشته داشتیم این بود که مدارس ما دارای چه ویژگی‌هایی هستند و اصلا مدرسه با نشاط چه ویژگی خاصی دارد؟ اگر به عنوان مدیر مدرسه سکان دار تعلیم و تربیت در مدرسه هستیم، باید چه اقداماتی برای بهره برداری بیشتر از ظرفیت دانش آموزان انجام دهیم. 

چگونه می‌توان دلبستگی و علاقه بچه‌ها نسبت به مدرسه را بیشتر کرد؟ 

او تاکید کرد: چگونه می‌توان دلبستگی و علاقه بچه‌ها نسبت به مدرسه را بیشتر کرد؟ چطور می‌توان کاری کرد که دانش آموزان اطمینان خاطر بیشتری در مدرسه داشته باشند و با علاقه بیشتر کارهای خود را انجام دهند. 

به گفته سلطانیان شاخص‌ها و مولفه‌هایی برای تحقق این امر وجود دارد؛ او در این رابطه گفت: ما وظیفه داریم مشارکت دانش آموزان را در اداره مدرسه تقویت کنیم. ما طرح‌های مختلفی داریم مثل طرح همیار معلم. در این طرح دانش آموز به معلم در ایفای نقشش کمک می‌کند. با این طرح هم دانش آموز رشد پیدا می‌کند و قوی‌تر می‌شود هم به سایر دانش آموزان کمک خواهد شد. وقتی دانش آموز در اداره کلاس درس مشارکت دارد دلبستگی و نشاط او بیشتر می‌شود. 

مدیرکل معاونت متوسطه اضافه کرد: در همین راستا طرح «مدام» را داریم که مبتنی بر مدیریت دانش آموزان در اداره مدرسه است. در این طرح مدرسه یک روز در اختیار دانش آموزان قرار می‌گیرد و می‌توانند نقش مدیر، معاون، معلم و… را ایفا کنند و به نوعی آماده می‌شوند تا تکوین نقش اجتماعی، فرهنگی و سیاسی در آن‌ها شکل بگیرد. 

مدرسه باید در رابطه با برنامه هفتگی مطلوب خود تلاش کند

امسال برای اینکه معلمان، مدیران و دانش آموزان برنامه استانداری را تعریف کنند بخشنامه‌ای تحت عنوان برنامه هفتگی مطلوب را ارسال کردیم تا تمام شاخص‌های یک برنامه هفتگی خوب برای دانش آموزان در آن برنامه اعلام شده است. 

سلطانیان گفت: مدرسه باید در رابطه با برنامه هفتگی مطلوب خود تلاش کند. برنامه هفتگی مدرسه اگر به خوبی چینش نشود و دروس سنگین پشت سر هم چینش شود، عاملی برای دلزدگی و خستگی معلم و دانش آموز شود. امسال برای اینکه معلمان، مدیران و دانش آموزان برنامه استانداری را تعریف کنند بخشنامه‌ای تحت عنوان برنامه هفتگی مطلوب را ارسال کردیم تا تمام شاخص‌های یک برنامه هفتگی خوب برای دانش آموزان در آن برنامه اعلام شده است. 

به گفته این مقام مسئول؛ زیباسازی محیط مدرسه از مواردی است که در پروژه مهر به شدت بر آن تاکید شده است. او پیرامون این موضوع گفت: یکی دیگر از عوامل انگیزه بخش و نشاط آفرین در مدرسه است. مدرسه باید روح داشته باشد، اتمسفر مدرسه و فضای فیزیکی آن باید باعث شادی روح بچه‌ها شود. دانش آموزان وقتی وارد محیطی می‌شوند که آن محیط شادی بخش است، یادگیری بهتری خواهند داشت. 

سلطانیان افزود: یکی دیگر از عوامل مهم آموزش مهارت زندگی به دانش آموزان است؛ ما همه چیز را نباید در قالب درس و کنکور ببینیم بلکه باید فعالیت‌های تربیتی، پرورشی، تربیت بدنی، مسابقات مختلف علیمی پژوهشی و فرهنگی و هنری را جدی بگیریم. اگر روح حاکم بر مدرسه به سمت انجام کارهای گروهی پیش برود و دانش آموزان را تشویق کنیم تا به کارهای گروهی بپردازند سعه صدر بچه‌ها افزایش پیدا می‌کند و با یکدیگر فکر می‌کنند و به حل مسئله می‌پردازند. این توانمندی به آن‌ها در آینده کمک خواهد کرد و وقتی وارد جامعه شدند، از طریق کارگروهی و گفتمان مسائل خود را حل خواهند کرد. 

باید نگرانی‌های دانش آموزان را شناسایی کنیم

مدیرکل دفتر آموزش دوره دوم متوسطه نظری معاونت آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش ادامه داد: باید نگرانی‌های دانش آموزان را شناسایی کنیم. در برخی از مدارس گردش اطلاعات به دانش آموزان و خانواده‌ها ضعیف است. اگر به عنوان مثال دانش آموزی در متوسطه دوم درگیر بحث‌های کنکور و امتحان نهایی است و دغدغه او این موضوع شده، باید به خودش و خانواده‌اش در این خصوص اطلاع‌رسانی کافی صورت بگیرد، جلساتی به صورت حضوری برای آنها برگزار شود و منابع آموزشی در اختیارشان بگذاریم تا اطلاعاتشان نسبت به مسائل مختلف افزایش یابد. با افزودن اطلاعات دانش آموزان، اطمینان خاطر و آرامش برای آنها ایجاد می‌شود و کمتر نگران خواهد بود. 

اکثریت مدارس کشور دولتی است و بیشترین حجم دانش آموز نیز در مدارس دولتی درس می‌خوانند. 

او اظهار کرد: ما باید تلاش کنیم محیط مدرسه برای بچه امن، شبیه خانه باشد. استفاده از دبیران مجرب و مرتبط در ایجاد احساس خوب در دانش آموزان مهم است و باید تلاش کنیم امکانات رفاهی و تجهیزات کافی برای معلم و دانش آموز فراهم شود. 

سلطانیان عنوان کرد: امسال در دیدار با رهبر انقلاب ایشان نیز در فرمایشات خود به مسئولان آموزش و پرورش در خصوص توجه دوچندان به مدارس دولتی و کیفیت آن تاکید کردند. در شاخه نظری تعداد مدارس دولتی زیاد است. ما مدارس خاصی داریم، اما اکثریت مدارس کشور دولتی است و بیشترین حجم دانش آموز نیز در مدارس دولتی درس می‌خوانند. 

سلطانیان اضافه کرد: مدارس دولتی هم باهم تفاوت‌هایی دارند؛ ما مدارس و روستایی، شبانه روزی، استثنایی دولتی و… داریم و نمی‌توانیم یک تصمیم را برای همه مدارس بگیریم. به عنوان نمونه برخی از دانش اموزان مدارس استثنایی نیازهای خاص خود را دارند که باید آن را لحاظ کنیم، برخی دانش آموزان در مناطق روستایی هستند که دسترسی به دبیرستان برای آنها سخت است و باید برای رفتن به مدرسه چند آبادی دورتر بروند تا بتوانند درس بخوانند و... طبیعتا برنامه ریزی برای این افراد خیلی سخت است. 

معلمان مدارس خاص باید ۵۰ درصد از زمان تدریس خود را به مدارس دولتی تخصیص دهند

او با اشاره به اینکه باید برای دانش آموزان روستایی که درس می‌خواند تسهیلات مخصوص به خودشان را فراهم کنیم، اذعان کرد: برای اینکه مدارس عادی دولتی را تقویت کنیم، امسال چند کار انجام دادیم؛ اول اینکه در ابلاغ همکارانی که در مدارس خاص تدریس می‌کنند گفته شده ۵۰ درصد از زمان تدریس خود را باید در مدارس خاص باشد و ۵۰ درصد دیگر را باید در مدارس عادی دولتی تدریس کند تا مدارس دولتی عادی از معلمان خوب استفاده کنند. البته که همه می‌دانیم تمام دبیران ما زحمت کش هستند ولی می‌خواهیم توازن ایجاد کنیم. 

همچنین در خصوص برگزاری دوره‌های ضمن خدمت برای ارتقای صلاحیت‌های حرفه‌ای معلمان اولویت را به مدارس عادی دولتی داده ایم. در مورد توزیع تجهیزات و سرانه‌هایی که داده می‌شود نیز این اولویت وجود دارد. 

 اجرای طرح‌پوش جهاد علمی در هزار و ۱۵۵ دبیرستان‌ شبانه روزی دولتی در سراسر کشور

بهترین معلمان در پایتخت به صورت رایگان برای همه دانش آموزان مدارس شبانه روزی دولتی آموزش‌های با کیفیت خود را ارائه می‌کنند.

بر اساس گفته‌های سلطانیان؛ از یک سال و نیم گذشته طرح‌پوش جهاد علمی برگزار شده تا از طریق دبیرستان ماندگار البرز در تهران، آموزش‌هایی به هزار و ۱۵۵ دبیرستان‌ شبانه روزی دولتی در سراسر کشور ارائه کنیم. او در این رابطه توضیح داد: بهترین معلمان در پایتخت به صورت رایگان برای همه دانش آموزان مدارس شبانه روزی دولتی آموزش‌های با کیفیت خود را ارائه می‌کنند. همچنین همه دانش آموزان کشور می‌توانند از سایت دبیرستان البرز فیلم‌هایی آموزشی که تولید می‌شود را دریافت کنند و ببینند تا از تدریس معلمان بهره ببرند و به نوعی آموزش مکمل دریافت کنند. 

سلطانیان در آخر گفت: همه تلاش ما این است که مدارس دولتی تقویت شود و مدارسی که در سنوات قبل تراکم بالایی داشت و در حد ۳۵ نفر کنترل شود تا معلمان بتوانند در کلاس‌های استانداردی خدمات آموزشی خود را ارائه کنند.

گفت‌وگو: فاطمه رستمی