آیا مدیریت جنگل‌ها به بخش خصوصی واگذار می‌شود؟

«نقی شعبانیان» در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا در واکنش به نگرانی‌های مطرح‌شده درباره مصوبه جدید مجلس با عنوان «طرح تامین مالی و جهش تولید از طریق اصلاح قوانین و حمایت از کالای ایرانی» که گفته می‌شود در بخشی از آن، مجوز واگذاری عرصه‌های جنگلی به بخش خصوصی توسط سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور داده شده است، توضیح داد: روز ۲۳ مرداد ۱۴۰۲، در راستای اصل ۴۴ قانون اساسی، ماده ۴۳ «طرح تامین مالی و جهش تولید از طریق اصلاح قوانین و حداکثر استفاده از توان تولیدی و خدماتی کشور و حمایت از کالای ایرانی و رفع موانع تولید رقابت‌پذیر و ارتقای نظام مالی کشور» در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید که در بخشی از آن، نکاتی در خصوص واگذاری برخی امور اجرایی در جنگل‌های خارج از طرح‌های جنگلداری به اشخاص غیردولتی مطرح شده است. 

معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور ادامه داد: در بند سوم ماده ۴۳ این طرح آمده است که به‌منظور حفاظت و بهره‌برداری صیانتی خارج از جنگل‌های خارج از طرح‌های جنگلداری، به سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور اجازه داده می‌شود که فعالیت‌هایی از قبیل جنگل‌کاری، حفاظت از جنگل‌ها، جلوگیری از قاچاق چوب و برداشت‌های غیرصیانتی را در قبال بهره‌برداری از درختان شکسته، افتاده، ریشه‌کن، خشک سرپا و آفت‌زده غیرقابل احیا، در قالب قرارداد و به صورت رقابتی به اشخاص غیردولتی واگذار کند. به عبارت دیگر، در این ماده به سازمان منابع طبیعی اجازه داده شده است که بخشی از فعالیت‌های اجرایی مربوط به عرصه‌های جنگلی را به شرکت‌های خصوصی واگذار کند و در قبال آن، مجوز بهره‌برداری از درختان شکسته و افتاده را به این شرکت‌ها بدهد. 

وی افزود: نکته مهم این است که در بند سوم ماده ۴۳ طرح تامین مالی و جهش تولید از طریق اصلاح قوانین و حمایت از کالای ایرانی، هیچ‌گونه تکلیف الزام‌آوری برای سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور تعیین نشده است، بلکه در این طرح صرفا این اجازه به سازمان منابع طبیعی داده شده است که درباره انجام برخی امور اجرایی در عرصه‌هایی که خارج از طرح‌های جنگلداری واقع شده‌اند، با بخش خصوصی همکاری کند. همچنین باید توجه داشت که سازمان منابع طبیعی براساس بند«ف» ماده ۳۸ قانون برنامه ششم توسعه و همچنین ماده ۳۶ لایحه برنامه هفتم، مشغول تدوین طرح‌های مدیریت پایدار یا همان طرح‌های جنگلداری نوین برای عرصه‌های جنگلی شمال کشور است و در صورت نهایی شدن این طرح‌ها، جنگل‌های هیرکانی مشمول ماده ۴۳ مصوبه جدید مجلس نمی‌شوند. 

سیاست سازمان منابع طبیعی برای جنگل‌های هیرکانی، تدوین طرح‌های مدیریت پایدار است 

شعبانیان با بیان این که سیاست سازمان منابع طبیعی برای جنگل‌های هیرکانی، تدوین و اجرای طرح‌های مدیریت پایدار است و این سازمان برنامه‌ای برای واگذاری مدیریت جنگل‌های شمال یا سایر جنگل‌های کشور به بخش خصوصی ندارد، اظهار داشت: در حال حاضر ماده ۴۳ طرح تامین مالی و جهش تولید از طریق اصلاح قوانین و حمایت از کالای ایرانی در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسیده و هنوز مورد تایید شورای نگهبان قرار نگرفته است تا یک قانون محسوب شود. اما حتی در صورت قانونی شدن این طرح، بازهم اجرای بند سوم این ماده برای سازمان منابع طبیعی یک تکلیف نیست، بلکه یک پیشنهاد است که اگر قرار بر اجرای آن باشد، حتما جزئیات این طرح در بخش‌های تخصصی سازمان نظیر معاونت امور جنگل و شورای عالی جنگل بررسی خواهد شد و دستورالعملی کارشناسی را برای اجرای این ماده تدوین خواهیم کرد. 

معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور ادامه داد: همان‌طور که همین حالا در تدوین طرح‌های مدیریت پایدار جنگل‌های هیرکانی بنا نداریم که برای برداشت تمام درختان شکسته و افتاده مجوز صادر کنیم، حتما در تدوین دستورالعمل احتمالی ماده ۴۳ مصوبه جدید مجلس نیز چنین مجوزی صادر نخواهیم کرد، چراکه معتقدیم برخی درختان شکسته و افتاده و بخصوص درختان خشک سرپا، می‌توانند از نظر اکولوژیکی ارزشی بیشتر از یک درخت سرپای زنده در حیات جنگل و جانداران آن داشته باشند. همچنین احتمال دارد سازمان منابع طبیعی به این نتیجه برسد که اجرای آنچه در بند سوم ماده ۴۳ پیشنهاد شده است، به صلاح نیست، بنابراین ما یا اساسا این پیشنهاد را اجرایی نمی‌کنیم یا به نحوی آن را اجرا خواهیم کرد که پیرو یک دستورالعمل تخصصی باشد و آسیبی به جنگل‌های کشور نزند. 

وی در ادامه خاطرنشان کرد: برنامه سازمان منابع طبیعی برای جنگل‌های هیرکانی، اجرای طرح‌های مدیریت پایدار برای ۱۰۴ حوضه آبخیز این جنگل‌هاست که هم‌اکنون در مرحله تهیه طرح‌های تفصیلی جداگانه برای هر حوضه آبخیز قرار دارد. در صورت تصویب طرح‌های مدیریت پایدار برای هرکدام از حوضه‌های آبخیز عرصه‌های جنگلی شمال کشور نیز دیگر بند سوم ماده ۴۳ مصوبه جدید مجلس برای آن حوضه صدق نخواهد کرد، زیرا در این بند قید شده است که سازمان منابع طبیعی اجازه دارد این ماده را در عرصه‌هایی اجرا کند که طرح جنگلداری نداشته باشند، حال آن که ما به دنبال آن هستیم که برای تمام عرصه‌های جنگلی شمال کشور طرح‌های جنگلداری نوین را تدوین و اجرایی کنیم. 

مشارکت با شرکت‌های غیردولتی به معنای واگذاری عرصه یا مدیریت به بخش خصوصی نیست 

شعبانیان با بیان این که از نظر سازمان منابع طبیعی، برداشت درختان شکسته و افتاده نه به صورت کامل نفی و نه به طور صد درصدی تایید می‌شود، گفت: از نظر ما هر بخش از جنگل‌های هیرکانی با توجه به شرایط اکولوژیکی و اقلیمی منطقه، باید طرح جنگلداری مخصوص به خود را داشته باشد. بنابراین ممکن است در طرح‌های مدیریت پایدار، برای یک بخش از این جنگل‌ها مجوز برداشت درختان شکسته و افتاده داده شود، اما برای بخشی دیگر چنین مجوزی صادر نشود. آنچه برای ما مهم است، بررسی تمام ابعاد کارشناسی و میدانی مربوط به هرکدام از ۱۰۴ حوضه آبخیز و نوشتن طرح مدیریت پایدار جداگانه برای هر حوضه است؛ بنابراین چه در قالب بند سوم ماده ۴۳ مصوبه جدید مجلس و چه در قالب طرح‌های مدیریت پایدار، صرفا با توجه به مصالح کارشناسی، برای برداشت یا عدم برداشت درختان شکسته و افتاده یا درختان خشک سرپا در یک عرصه جنگلی مجوز خواهیم داد. 

معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور ادامه داد: به صورت کلی سازمان منابع طبیعی چه در قالب ماده ۴۳ طرح تامین مالی و جهش تولید از طریق اصلاح قوانین و چه در قالب طرح‌های مدیریت پایدار که براساس برنامه ششم باید تدوین شود و چه در قالب آنچه در ماده ۳۶ لایحه برنامه هفتم توسعه آمده است، می‌تواند برای اجرای طرح‌های جنگلداری، حفاظتی و سایر امور اجرایی مربوط به عرصه‌های جنگلی از مشارکت بخش خصوصی استفاده کند، ولی این مساله به هیچ وجه به معنای واگذاری عرصه به بخش خصوصی نیست، چراکه این مساله برخلاف قانون اساسی و برخی قوانین موضوعه کشور نظیر قانون ملی شدن جنگل‌ها یا قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگل‌ها و مراتع است که انتفاع اشخاص از جنگل‌های کشور به عنوان انفال عمومی ملت ایران را ممنوع می‌داند. 

وی در ادامه تاکید کرد: همین حالا در برخی جنگل‌کاری‌هایی که در قالب طرح‌های تصویب‌شده در شورای عالی جنگل در داخل عرصه‌های جنگلی انجام می‌شود، در حال استفاده از ظرفیت بخش خصوصی هستیم یا حتی بخشی از نیروهای یگان حفاظت منابع طبیعی کشور که امر حفاظت از جنگل‌ها را برعهده دارند نیز نیروهای زیرمجموعه شرکت‌های غیردولتی هستند. در آینده نیز ممکن است اجرای بعضی از طرح‌های مدیریت پایدار برخی حوضه‌های آبخیز جنگل‌های هیرکانی به شرکت‌های غیردولتی واگذار شود، اما این مساله به هیچ وجه به معنای واگذاری عرصه یا حتی مدیریت عرصه‌های جنگلی به بخش خصوصی نیست. 

تا پایان ۱۴۰۲، تهیه طرح تفصیلی مدیریت پایدار ۱۹ حوضه آبخیز هیرکانی به پایان می‌رسد 

شعبانیان در بخش دیگری از صحبت‌های خود درباره آخرین وضعیت تدوین طرح‌های مدیریت پایدار جنگل‌های هیرکانی نیز توضیح داد: براساس قانون برنامه ششم توسعه، باید تا پایان سال ۱۴۰۰ تدوین طرح‌های مدیریت پایدار برای تمام عرصه‌های جنگلی شمال کشور به اتمام می‌رسید، ولی متاسفانه در سال‌های گذشته به دلایل مختلف، تهیه طرح‌های جنگلداری نوین برای جنگل‌های هیرکانی به تاخیر افتاد تا این که در سال ۱۴۰۱ سازمان منابع طبیعی به صورت جدی تهیه این طرح‌ها را در دستور کار قرار داد و دولت هم این تکلیف را بار دیگر در لایحه برنامه هفتم برای سازمان منابع طبیعی تعیین کرده است. بر همین اساس، برنامه داریم که در یک بازه زمانی پنج‌ساله، طرح‌های تفصیلی جنگلداری نوین را برای تمام ۱۰۴ حوضه آبخیز جنگل های هیرکانی تهیه کنیم.  

معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور ادامه داد: طرح‌های مدیریت پایدار جنگل‌های هیرکانی بعد از تهیه شدن، ابتدا باید به تصویب کمیته فنی معاونت امور جنگل و سپس به تصویب شورای عالی جنگل برسد و سپس توسط رئیس سازمان منابع طبیعی برای اجرا ابلاغ شود. امیدواریم تا پایان سال ۱۴۰۲، تهیه طرح تفصیلی برای ۱۹ حوضه از ۱۰۴ حوضه آبخیز جنگل‌های شمال به اتمام برسد و تا ۵ سال آینده بتوانیم تهیه طرح برای همه حوضه‌های آبخیز که شامل تمام پهنه ۲ میلیون هکتاری جنگل‌های هیرکانی می‌شود را به پایان برسانیم. البته به محض این که تهیه طرح برای هر حوضه آبخیز تمام شود، اجرای آن پس از سیر مراحل قانونی آغاز خواهد شد و این‌طور نیست که شروع اجرای تمام ۱۰۴ طرح جنگلداری را به ۵ سال دیگر موکول کنیم. 

وی در ادامه گفت: ما معتقدیم با تهیه و اجرای طرح‌های تفصیلی مدیریت پایدار جنگل‌های هیرکانی، به هیچ قانون و مقررات دیگری برای مدیریت عرصه‌های جنگلی شمال کشور احتیاج نخواهیم داشت و مدیریت این عرصه‌ها را می‌توانیم صرفا براساس طرح‌های کارشناسی مطالعه‌شده انجام دهیم. البته ممکن است در این کار از مشارکت شرکت‌های غیردولتی، تشکل‌های مردمی و تعاونی‌های روستایی و همچنین نهادهای عمومی غیردولتی نظیر دهیاری‌ها برای حفاظت از جنگل‌ها یا اجرای طرح‌های جنگلداری یا جنگل‌کاری در قالب طرح‌های مدیریت پایدار استفاده کنیم، اما هیچ‌گونه برنامه‌ای برای واگذاری عرصه یا حتی واگذاری مدیریت عرصه‌های جنگلی هیرکانی به بخش خصوصی نداریم. 

استفاده از ظرفیت دانشگاه‌ها و بخش خصوصی در تدوین و اجرای طرح‌های مدیریت پایدار 

شعبانیان با تاکید بر این که در تهیه طرح‌های مدیریت پایدار جنگل‌های هیرکانی از ظرفیت دانشگاه‌های کشور نیز استفاده خواهد شد، عنوان کرد: ما با تمام دانشگاه‌های دارای دانشکده منابع طبیعی در سراسر کشور و همچنین موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع نامه‌نگاری کرده و از آنها خواسته‌ایم که در تهیه طرح‌های تفصیلی مربوط به برخی حوضه‌های آبخیز جنگل‌های هیرکانی به ما کمک کنند. در همین راستا نیز در آینده نزدیک قراردادهایی را با دانشگاه‌ها و موسسه تحقیقات خواهیم بست و بخشی از کار را به این موسسات علمی خواهیم سپرد. 

معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور ادامه داد: در تهیه طرح‌های تفصیلی مدیریت پایدار، از ظرفیت شرکت‌های مشاوره‌ای خصوصی نیز استفاده خواهیم کرد و در این زمینه هم قرادادهایی را آماده کرده‌ایم. البته بخشی از کار نیز توسط خود سازمان منابع طبیعی انجام می‌شود و به صورت کلی برنامه‌ریزی کرده‌ایم که در یک بازه زمانی پنج‌ساله، تهیه طرح برای تمام ۱۰۴ حوضه آبخیز را به پایان برسانیم و اجرای این طرح‌ها را آغاز کنیم؛ به عبارت دیگر، در تهیه و اجرای طرح‌های مدیریت پایدار هم از ظرفیت داخلی خود سازمان و هم از مشارکت دانشگاه‌ها و موسسات علمی و هم از ظرفیت بخش خصوصی استفاده خواهد شد. 

وی در پایان تصریح کرد: وقتی تهیه طرح‌های مدیریت پایدار برای همه عرصه‌های جنگلی هیرکانی به پایان برسد، هر برنامه‌ای که قرار باشد در جنگل‌های شمال کشور اجرا شود، طبق این طرح‌ها خواهد بود و دیگر نیازی به قوانین و مقررات جداگانه‌ای در زمینه مدیریت جنگل‌های هیرکانی یا مسائل جزئی‌تر نظیر برداشت درختان شکسته و افتاده نداریم، چون تمام این موارد در داخل طرح‌های جنگلداری نوین پیش‌بینی خواهد شد. سیاست سازمان منابع طبیعی نیز تدوین و اجرای طرح‌های مدیریت پایدار براساس اصول کارشناسی برای عرصه‌های جنگلی هیرکانی است و نمی‌خواهیم که خارج از چارچوب این طرح‌ها، اقدام دیگری را برای جنگل‌های شمال کشور انجام دهیم.