کشف اسکلت کودکان سه هزارساله در سگزآباد/ آثار عصر آهن، بهار ۱۴۰۲ رونمایی می‌شوند
با تلاش پژوهشگران باستان‌شناسی دانشگاه تهران، اسکلت کودکان سه هزارساله در قره‌تپه سگزآباد کشف شد.
به گزارش ایلنا از روابط عمومی دانشگاه تهران، در کاوش گروه باستان‌شناسی دانشگاه تهران در قره تپه سگزآباد که به سرپرستی «مصطفی ده‌پهلوان» انجام شد، مجموعه تدفین جانوری و انسانی کشف شد.
ده‌پهلوان، سرپرست تیم کاوش قره تپه، درباره این یافته باستان‌شناسان دانشگاه تهران گفت: این مجموعه با مساحت ۵ مترمربع و ارتفاع ۱۲۰ سانتی‌متر با وزنی حدود ۱۰ تن شامل بقایای ۹ کودک، نوزاد و جنین، بقایای دو اسب بالغ، دو بز و گوسفند است. به دلیل فراهم نبودن شرایط مطلوب در گورستان قره تپه، این مجموعه کشف‌شده با رعایت موازین حفاظتی و مرمتی به عنوان یک اثر موزه‌ای برای نمایش و نگهداری به شهرداری شهر سگزآباد انتقال یافت.
رئیس مؤسسه باستان‌شناسی دانشگاه تهران با بیان اینکه اثر یافت‌شده دارای سه بخش است، افزود: بخش اول، شامل بقایای تدفینی یک کودک به همراه بقایای یک بز نابالغ است. زیورآلات تدفینی از قبیل دستبندهای مفرغی، حلقه انگشتری و بقایای یک گردنبند متشکل از مهره‌های سنگی، مفرغی و عاجی به همراه ظرف‌های سفالی در کنار این کودک می‌تواند گواهی بر مرتبۀ اجتماعی خاص وی باشد. با توجه به نابالغ بودن این کودک، تعیین جنس امکان‌پذیر نیست. بر اساس معیارهایی چون رویش دندان‌ها و طول استخوان‌های بلند، این کودک کمتر از ۶ سال سن دارد. بقایای جانوری این بخش شامل جمجمه و تعدادی استخوان مهره و اندام حرکتی یک بز نابالغ است.
وی در تشریح بخش دوم گفت: در این بخش بقایای تدفین دو اسب بالغ با نژادهای مختلف قابل مشاهده است. نخست بقایای یک اسب بالغ که بر پهلوی چپ قرار گرفته و فاقد جمجمه است. اسب بالغ دیگری با جثه کوچک‌تر (احتمالاً با نژاد کاسپی) به شکل جمع شده بر پهلوی راست تدفین شده است. جمجمه آن بالاتر از سطح بدن به شکل نیمه افراشته قرار دارد. این اسب دارای گردنبندی با مهره‌های مفرغی است و بخشی از لگام آهنین این اسب در ناحیه دهان دیده می‌شود.
ده‌پهلوان در توضیحات خود درباره بخش سوم این مجموعه اظهار داشت: این بخش شامل بقایای انسانی و جانوری است که در حالتی بسیار آشفته قرار دارند. بر اساس تعداد جمجمه‌های قابل مشاهده، در مجموع ۸ انسان در این بخش تدفین شده‌اند. در کنار یک ساغر سفالی خاکستری بقایای یک جنین انسانی قابل مشاهده است. بالاتر از این ساغر بقایای انسانی یک کودک خردسال وجود دارد که با توجه به رویش کامل دندان‌های شیری وعدم سایش آن‌ها احتمالاً ۲ تا ۳ سال سن داشته است. بر روی دنده‌ها و ستون مهره‌های این خردسال، جمجمه دیگری قرار دارد که احتمالاً مربوط به یک کودک دیگر است اما به دلیل آنکه دندان‌ها قابل مشاهده نیستند، امکان تخمین سن وجود ندارد. همچنین بقایای آشفته و مجزای حداقل دو نوزاد تازه متولد شده (۳۸ هفته و ۴۰ هفته جنینی) به صورت پراکنده دیده می‌شود. در عمق ۳۰ سانتی‌متری از تدفین خردسال ۲ تا ۳ ساله، آثار یک تدفین دیگر نیز قابل مشاهده است که با توجه به مهره‌های ستون فقرات و اندازه استخوان‌های بلند، احتمالاً متعلق به یک انسان بالغ و جوان است.
افزون بر آن یک جمجمه گوسفند بالغ در کنار جمجمه‌های جنین انسانی قابل تشخیص است. همچنین یک ظرف دسته عمودی آبریزدار و یک ساغر کوچک به همراه بخشی از بدنه یک خمره با رنگ نخودی و تزئین طنابی، یافته‌های سفالی این بخش را تشکیل می‌دهند.
رئیس مؤسسه باستان‌شناسی دانشگاه تهران خاطرنشان کرد: برای حفاظت از آثار کشف‌شده، این آثار زیر نظر اداره‌کل میراث فرهنگی استان قزوین و با همکاری شهرداری سگزآباد به عنوان یک اثر موزه‌ای برای نمایش و نگهداری به شهرداری شهر سگزآباد انتقال یافت و در اردیبهشت ماه ۱۴۰۲ رونمایی می‌شود.
ده‌پهلوان گفت: تپه سگزآباد در حدود ۷ کیلومتری شمال شهر سگزآباد از توابع شهرستان بوئین زهرا واقع شده است و در میان مردم بومی به قره تپه شهرت دارد. قره تپه سگزآباد یکی از سه تپه پیش از تاریخی است که در سال ۱۳۴۹ توسط دکتر عزت الله نگهبان برای کاوش‌های آموزشی دانشجویان باستان‌شناسی انتخاب شد و تاکنون توسط گروه باستان‌شناسی دانشگاه تهران مورد کاوش قرار گرفته است. در روند پروژه تعیین عرصه و حریم قره تپه سگزآباد در تیر ماه ۱۳۹۵ در زیر لایه‌های رسوبی و در عمق ۱۸۰ سانتی‌متری، شواهدی از یک گورستان در شرق قره تپه متعلق به عصرآهن ۲ و ۳ (۵۵۰-۱۱۰۰ پیش از میلاد) به دست آمد.
وی افزود: بررسی‌های انسان‌شناسی جسمانی و پژوهش‌های ژنتیک، باستان جانورشناسی، سنت‌های تدفینی نادر و شواهد غنی حاکی از تعاملات و پیوندهای فرهنگی و اقتصادی ساکنان این محوطه با مناطق دور دست لبه غربی فلات ایران و حوزه سیاسی فرهنگی حکومت‌هایی از قبیل آشور و حوزه‌های فرهنگی غرب، شمال و شمال غرب ایران است.
رئیس مؤسسه باستان‌شناسی دانشگاه تهران گفت: در گورستان شرقی قره تپه شواهد مهمی از ۵ لایه تدفین و گور بر روی هم در سطح گسترده‌ای به دست آمد. در این گورستان، گورها جهت خاصی ندارند. حاشیه آن‌ها با چند رج خشت احاطه شده است. جنین‌های سقط شده و نوزادان را در دیگ‌های سفالی پخت و پز دفن می‌کرده‌اند. بدون استثنا در تمامی گورها بقایای جانورانی از قبیل بز، گوسفند نابالغ، گاو، شتر و اسب به دست آمد که نشان از تدفین حیوانات در کنار مردگان دارد. در این گورها اشیا دیگری از قبیل مهرهای استوانه‌ای، زیورآلات فلزی، سفالی و سنگی و ظروف سفالی متعلق به دوران آهن ۲ و ۳ مشاهده می‌شود.
