حفظ جنگل‌کاری‌های سابق مهمتر از نهال‌کاری در مکان‌های جدید است/ درختداری نسبت به درختکاری در اولویت قرار دارد

به گزارش ایلنا، در این بیانیه آمده است: «برنامه‌ریزی برای حفاظت از رویشگاه‌های جنگلی طبیعی و نیز حفظ، احیا و توسعه جنگل‌کاری‌های سابق اولویت مهمتر از نهال‌کاری در مکان‌های جدید است. آسیب‌شناسی و تحلیل طرح‌های بیولوژیک انجام‌شده و احیا و توسعه جنگل در هر منطقه رویشی، نیازمند  تهیه طرح جنگل‌کاری (با تاکید مدت‌دار) است که در آن کنترل، پایش و ارزیابی دیده شود. تجربه نشان داده است که هر نوع درختکاری بدون تهیه طرح محکوم به شکست خواهد بود. 

در همین راستا انجمن علمی جنگلبانی ایران معتقد است: اصل کاشت نهال در جهت کاهش فرسایش خاک، تولید و جذب آب، پالایش آلاینده‌ها، زیبایی منظر، ترسیب کربن و توجه دادن آحاد جامعه و مسولان ارشد کشور به این سنت قدیمی ایرانی،  بسیار پسندیده است، ولی رویکرد شعار گونه بدون پشتوانه علمی و رعایت توصیه‌های ذیل آسیب‌زاست.

1. مکان‌یابی مناطق جنگل‌کاری براساس اصول علمی و آمایش منطقه صورت پذیرد و در امر ‌جنگل‌کاری در رویشگاه‌های جنگلی موجود ابتدا می‌بایست نسبت به حفاظت، احیا و غنی‌سازی  رویشگاه‌ها و در اولویت بعدی نسبت به توسعه جنگل اقدام شود.

2. بسیاری از نهال‌های کاشته‌شده قبلی بنا به دلایل مختلف از بین رفته‌اند یا با رشد کم در حال اضمحلال هستند. برای نگهداشت نهال‌ها برنامه‌ریزی اولویت دارد. درخت‌داری مهمتر از درختکاری است. برای استقرار بهینه نهال‌های غرس‌شده و کاهش تلفات برنامه و طرح مدون مبتنی بر تجارب گذشته مورد نیاز است. در انتخاب نوع گونه، متناسب با هر منطقه رویشی از گونه‌ها و اکوتیپ‌های بومی آن منطقه با ملاحظات بوم‌شناختی و رعایت مراحل توالی و ترجیحا از گونه‌های پیشگام و الگوی کاشت آمیخته استفاده شود.

3. حذف چرای دام از عرصه‌های جنگلی و جنگل‌کاری‌ها ضرورتی اجتناب ناپذیر است و در صورت حذف دام بسیاری از رویشگاه‌های جنگلی کشور به سرعت و به شکل طبیعی طبیعی و در صورت بذرکاری از گونه‌های مادری موجود، توانایی بازسازی و احیای خود را دارند. از وزارت جهاد کشاورزی که با بی‌توجهی به حضور چندین میلیون واحد دامی در عرصه‌های جنگلی و پشتیبانی و اجرای ناقص از طرح‌های آسیب‌زایی همچون اسکان دام و علی‌الخصوص حذف نام جنگل از عنوان سازمان متولی پیشقدم است، تقاضا داریم همتی را که برای طرح کاشت نهال دارد، برای تعیین تکلیف دام‌های موجود در جنگل به عنوان عامل اصلی جلوگیری از تجدید حیات و استقرار نهال بگمارد. 

4. در مناطق خشک و نیمه‌خشک به منظور بالا بردن درصد موفقیت جنگل‌کاری‌ها حتما از گونه‌های خشکی‌گرای بومی با مبدأ مشخص و ترجیحا مایکوریزدار استفاده شود.

5. آب مورد نیاز برای طرح، منابع اعتباری کافی و برنامه‌ریزی برای تولید این حجم از نهال باید مورد ارزیابی و اهتمام ویژه قرار گیرد. همچنین می‌بایست به مقوله نیاز آبی و ارتباط آن با بیلان آبی حوضه با توجه ویژه به نگاه نقادانه دیگر ذی‌نفعان مورد نظر قرار گیرد.

6. توجه به مقوله بذرکاری علاوه بر نهال‌کاری و نیز نهال‌کاری با استفاده از بذور با اصالت و به دست آمده از محاوط بذرگیری با انجام  تیمارهای خاص، مقابله با خشکی در نهالستان و ایجاد آمادگی برای کاشت در مناطق خشک و نیمه‌خشک ضرورت دارد.

7. پیش‌نیاز اجرای کلیه پروژه‌های بیولوژیک و غیربیولوژیک همانند جنگل‌داری، مرتعداری و آبخیزداری و هر گونه برنامه نهال‌کاری، تهیه طرح  مبتنی بر تعریف اهداف مشخص، برنامه مکانی و زمانی دقیق و همراه با پیوست اجتماعی اقتصادی و ارزیابی محیط‌زیستی است.

8. توجه به مقوله مالکیت اراضی و تهدیدهای مربوطه و تمهیدات لازم جهت حفظ مالکیت ملی در نظر گرفته شود تا برنامه‌های درختکاری با سوء استفاده منجر به تغییر کاربری و تملک اراضی نشود. جنگلبان، باغبان نیست، بزرگترین نگرانی پیش‌رو در لوای طرح‌های ملی، با توجه به تجربه تلخ طرح‌های طوبی، زیتون، کشت در اراضی شیبدار، کشت در زیر آشکوب، با شعارهایی همچون تولید، حفظ منابع طبیعی، ثروت‌های عمومی ملت ایران و جلوگیری از زمین‌خواری و سوء استفاده از اراضی ملی است. 

9. استفاده از نتایج فعالیت‌های علمی دانشگاه‌ها، موسسات تحقیقاتی و شرکت‌های دانش‌بنیان به منظور استقرار بهینه نهال‌های غرس‌شده باید مورد توجه قرار گیرد. 

10. کاهش وابستگی به منابع مالی دولتی در اجرای طرح و تقویت بخش اجتماعی طرح که جلب مشارکت مردمی است. راه‌اندازی کارزارهایی برای کاشت نهال در دنیا نیز معمول است. مردمی کردن واقعی طرح با استفاده از ظرفیت دفاتر مرتبط با مشارکت مردم، روابط‌عمومی و شبکه‌های اجتماعی و فعالان منابع طبیعی و محیط‌زیست به منظور  پیدا نمودن راهکارهای مشارکت مردمی  و استفاده از ظرفیت بالای دانش فنی و اجتماعی داخل در کنار تجارب بین‌المللی، در پویش مردمی کاشت نهال بسیار سازنده خواهد بود. 

11. برای استحصال رطوبت و حفاظت از رطوبت از تدابیر و فناوری‌هایی که در سطح آکادمیک و اجرایی بسیار به آن پرداخته شده و تجارب ارزنده‌ای درباره آن وجود دارد، استفاده شود. 

12. حفاظت از عرصه‌های ملی و تامین نیروهای قرقبانی باید به جد در قالب برنامه  مدیریت طرح جنگل‌داری دیده شود و در سرلوحه کارها قرار گیرد. این در حالی است که سازمان متولی منابع طبیعی کشور به عنوان یک نهاد حاکمیتی در سطوح مختلف با کمبود نیروی انسانی مواجه است و ضرورت دارد جذب کارشناس و قرقبان در برنامه قرار گیرد.

13. برنامه پایش وضعیت جنگل‌کاری‌ها، نگهداری، واکاری، دوباره‌کاری و ملاحظات پرورشی آینده نهال‌های کاشته‌شده توسط سازمان متولی آن بایستی کاملا مشخص و مدون باشد.