اجرای طرح «خروج درختان شکسته و افتاده از جنگل‌ها» چه منطقی دارد؟

به گزارش خبرنگار ایلنا، در هفته‎‌های اخیر انتشار بخشنامه عباسعلی نوبخت، رئیس سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور خطاب به مسئولان ادارات کل منابع طبیعی استان‌های شمالی مبنی بر لزوم نشانه‌گذاری درختان شکسته، افتاده و پوسیده موجود در جنگل‌های هیرکانی و برنامه‌ریزی برای خروج این درختان از جنگل‌های شمال، موجب اعتراض بسیاری از کارشناسان علوم جنگل و دوستداران محیط زیست شده است. البته سازمان منابع طبیعی فعلا بدون توجه به این انتقادات، در حال نشانه‌گذاری درختان جنگلی است و اخیرا رئیس این سازمان در گفت‌وگویی اظهار کرده که براساس درخواست سازمان مدیریت بحران، اقدام به صدور این بخشنامه کرده است. 

آن طور که عباسعلی نوبخت گفته، سازمان مدیریت بحران درخواست کرده است که با توجه به این که برخی درختان شکسته و افتاده موجود در جنگل‌های هیرکانی در مسیر آبراهه‌ها و رودخانه‌ها قرار دارند و احتمال وقوع سیل را تشدید می‌کنند، بهتر است هرچه زودتر این درختان از جنگل خارج شوند. حال آن که براساس طرح تنفس جنگل‌ها که در قانون برنامه ششم توسعه ذکر شده است، هرگونه برداشت درختان شکسته و افتاده از دل جنگل‌های هیرکانی از ابتدای سال 99 تا پایان اجرای برنامه ششم ممنوع است. با توجه به تمدید زمان اجرای برنامه ششم تا پایان شهریور 1402 نیز هنوز هم طرح تنفس یکی از قوانین جاری کشور محسوب می‌شود و باید مفاد مختلف آن از جمله ممنوعیت برداشت درختان شکسته و افتاده را اجرا کرد. 

علاوه بر منع قانونی اجرای طرح برداشت درختان شکسته، افتاده و پوسیده از جنگل‌های شمال، منتقدان این طرح معتقدند که نه تنها این درختان نقش خاصی در تشدید سیل در جنگل‌های هیرکانی ندارند، بلکه اگر به بهانه خروج این درختان، پای پیمانکاران چوب مانند زمان قبل از اجرای طرح تنفس مجددا به جنگل‌های شمال باز شود، عملا دوباره زمینه قطع درختان جنگلی فراهم خواهد شد؛ اتفاقی که در صورت وقوع می‌تواند باعث کاهش پوشش گیاهی جنگل‌ها شود و بسیار بیشتر از حضور درختان شکسته و افتاده در دل جنگل در تشدید سیل موثر باشد. 

احتمال افزایش قاچاق چوب با اجرای طرح خروج درختان شکسته و افتاده 

انتقاد دیگری که بسیاری از دوستداران محیط زیست نسبت به طرح خروج درختان شکسته، افتاده و پوسیده از جنگل‌های هیرکانی مطرح می‌کنند، این است که از ابتدای سال 96 تا کنون که طرح تنفس جنگل اجرا شده، عملا هرگونه خروج چوب و درخت از جنگل‌های شمال ممنوع بوده و حضور پیمانکاران در این جنگل‌ها هیچ توجیهی نداشته است، اما حالا که قرار است با اجرای این طرح، مجددا پای پیمانکاران چوب به جنگل‌های شمال باز شود، تعداد نیروهای نظارتی سازمان منابع طبیعی به اندازه‌ای کافی نیست که بتوانند با قطع و خروج درختان سالم از دل جنگل به بهانه برداشت درختان شکسته و افتاده مقابله کنند. 

این نکته‌ای است که سمیه رفیعی، رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا روی آن دست گذاشت و اظهار داشت: با اجرای طرح تنفس جنگل‌ها از ابتدای سال 96 تاکنون، بهره‌برداری تجاری از چوب جنگل‌های هیرکانی متوقف شده است. اگرچه که همواره بحث قاچاق چوب مطرح است، اما اکنون با برنامه‌ریزی برای خروج درختان شکسته و افتاده از جنگل‌های شمال و حضور مجدد پیمانکاران در این جنگل‌ها، افزایش دوباره قاچاق چوب دور از انتظار نیست. 

وی افزود: در سال های اخیر سازمان منابع طبیعی با معضل کمبود نیروهای جنگلبانی مواجه بوده است و در شرایطی که هنوز این مشکل برطرف نشده، این سوال مطرح است که با حضور خودروهای سنگین پیمانکاران در دل جنگل‌های هیرکانی به بهانه برداشت درختان شکسته و افتاده، نیروهای جنگلبانی چطور می‌توانند از قاچاق چوب جلوگیری کنند و مطئمن شوند هیچ کدام از محموله‌هایی که این خودروها از جنگل‌های شمال خارج می‌کنند، مشکوک به قاچاق چوب نیست؟ مضاف بر این که حضور کامیون‌ها، وانت‌ها و دیگر خودروهای سنگین برای برداشت درختان شکسته و افتاده، می‌تواند آسیب‌های شدیدی را به اکوسیستم جنگل‌های شمال وارد کند. 

سازمان منابع طبیعی باید منطق علمی خروج درختان شکسته و افتاده را مشخص کند 

رفیعی با اشاره به نامه نگاری بین کمیسیون کشاورزی مجلس و سازمان منابع طبیعی کشور درباره طرح نشانه‌گذاری درختان شکسته و افتاده گفت: با توجه به جمیع ابهاماتی که درباره طرح نشانه‌گذاری و خروج درختان شکسته و افتاده از جنگل‌های هیرکانی وجود دارد، اخیرا کمیسیون کشاورزی، آب، منابع طبیعی و محیط زیست مجلس با ارسال نامه‌ای به سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور، نقدهای فنی مربوط به این طرح را به دستگاه متولی آن متذکر شده و خواسته است که منطق علمی خروج درختان شکسته و افتاده از جنگل‌های شمال به روشنی مشخص شود. 

رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس شورای اسلامی ادامه داد: درختان شکسته و افتاده جزو اکوسیستم جنگل به حساب می‌آیند و حیات بخشی از تنوع زیستی جنگل‌ها به وجود همین درختان وابسته است. بنابراین مسئولان سازمان منابع طبیعی باید پاسخ دهند که از نظر علمی چه منطقی پشت اجرای طرح خروج درختان شکسته و افتاده وجود دارد که اکنون براساس آن منطق نشانه‌گذاری درختان در حال انجام است. 

وی در پایان تصریح کرد: در حالی که در دهه‌های گذشته، بخش زیادی از جنگل‌های هیرکانی بر اثر آسیب‌های محیط‌زیستی متعددی نظیر ویلاسازی، سدسازی، معدن‌کاوی، جاده‌کشی، قاچاق چوب و ... آسیب دیده و مساحت این جنگل‌ها در چند دهه گذشته به شدت کاهش پیدا کرده است، به نظر می‌رسد که جنگل‌های شمال دیگر توانی برای تحمل دخالت‌های انسانی بیشتر را نداشته باشند. بنابراین در چنین شرایطی باید حتما با احتیاط بیشتری درباره طرح‌هایی مانند خروج درختان شکسته و افتاده از جنگل‌های هیرکانی تصمیم‌گیری کنیم.