۷۰ درصد نشریات علمی در حوزه علوم انسانی است/ پژوهش باید "سالم" باشد

«محسن شریفی» مدیرکل دفتر سیاستگذاری و برنامه‌ریزی پژوهشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا با تاکید بر اهمیت حوزه علوم انسانی گفت: یکی از بخش‌های مهم و کلیدی کشور که باید نقطه قوت باشد، حوزه علوم انسانی است؛ به دلیل گستره وسیع و تاثیری که روی سایر علوم می‌تواند داشته باشد و تاثیری که روی تصمیم‌سازی‌ها و تصمیم گیری‌ها در سطح کلان مدیریت کشور می‌تواند داشته باشد، این شاخه علمی اهمیت زیادی دارد. از سوی دیگر مدیران و مدیریت‌ها از دل علوم انسانی برمی آیند و آموزه‌های مدیریتی در علوم انسانی شکل می‌گیرد، لذا علوم انسانی می‌تواند در نظام تصمیم گیری کشور در بخش اقتصادی، اجتماعی، مدیریت  و… نقش آفرین باشد. 

او با تاکید بر وسعت علوم انسانی یادآور شد: این شاخه ارتباط مستقیمی با جامعه، زندگی روزمره و فرهنگ دارد و با ویژگی‌های مشورتی می‌تواند به دولتمردان و سازمان‌ها و قوانین و مقررات کمک کند. 

شریفی با بیان اینکه حتی انتظار می‌رود راهکار حل مشکلات اقتصادی هم از علوم انسانی بیرون بیاید، ادامه داد: اساتید ما لازم است در حوزه علوم انسانی نقش آفرینی بیشتری داشته باشند. در بحث‌هایی که همین اواخر در اجتماع پیش آمد، مثل اغتشاشاتی که شاهدش بودیم، علوم انسانی خیلی سازوکار و راهکار می‌تواند ارائه بدهد. همه موضوعات روز می‌تواند موضوع تحقیق و پژوهش باشد و به نظام مدیریتی کشور کمک کنند و حتی جایی که لازم است قانون تدوین شود و یا تدابیر و شیوه نامه و دستورالعمل صادر شود و در سطح دولت و قوای مختلف مقرراتی تدوین شود، علوم انسانی و پژوهش‌های آن است که در این شرایط می‌تواند به ما کمک کند.

مدیرکل دفتر سیاستگذاری و برنامه‌ریزی پژوهشی وزارت علوم اظهار کرد: اگر دانشگاه‌ها یا پژوهشگاه‌های علوم انسانی این نقش را برعهده نگیرند، نظام مدیریتی، نظام مجلس و به کلی نظام‌ها در سطح کلان و خرد که باید امورات خود را انجام دهند، تصمیماتی می‌گیرند که از ظرفیت‌ها استفاده نکرده است و در نتیجه مبنای علمی کمتری دارد. آن‌هایی که در حوزه علوم انسانی استاد هستند و حتی دانشجویان هرچقدر بیشتر در عرصه‌های مختلف حاضر باشند نتایج قوی‌تر خواهد بود.هرچقدر ارتباط با عالمان رشته علوم انسانی بیشتر شود ثمره بهتری خواهد داشت. 

شریفی با اشاره به رسالت دانشگاه‌ها در توجه کافی به توسعه شاخه‌های علمی مختلف ادامه داد: توان علوم انسانی در وجوه مختلف قابل توجه است و می‌تواند نقش آفرین باشد. در حوزه پژوهش می‌طلبد که علوم انسانی فعال و پرتکاپو باشد و همه نیازهای کشور را پوشش دهد بنابراین رسالت بزرگی برعهده دانشگاه‌های ما در رشته‌های علوم انسانی و پژوهش است. در شغل آفرینی و نسل جوان، علوم انسانی می‌تواند نقش آفرینی کند و نه تنها شغل ایجاد کند که راه حل هم پیدا کند. 

او افزود:‌ این موضوع هم در ابعاد پژوهشی وجود دارد هم در حوزه فناوری. ما در حوزه پژوهشی در دادن مجوز به ایجاد واحدهای پژوهشی علوم انسانی، افراد علاقه‌مند را تشویق می‌کنیم و اگر جایی لازم است مرکز پژوهشی راه بیفتد یا گروهی تشکیل شود استقبال می‌کنیم. این استقبال هم از وابستگان به بخش دولتی و هم وابستگان به بخش خصوصی وجود دارد بخصوص بخش‌های خصوصی که علاقه مندیم چنین فضاهای پژوهشی را راه اندازی کنند و نیاز صنایع و جامعه را مورد رصد و تحقیق قرار دهند. 

مدیرکل دفتر سیاستگذاری و برنامه‌ریزی پژوهشی وزارت علوم یادآور شد:‌ در بحث نشریات علمی نیز، حدود ۷۰ درصد نشریات وزارت علوم در حوزه علوم انسانی است. دامنه پژوهش در علوم انسانی بسیار وسیع است لذا نشریات زیادی برای انتشار دستاوردهای این علم ایجاد کرده‌ایم و از طرفی توسعه می‌کنیم نشریات بیشتری در سطح نمایه‌های بین المللی ورود پیدا کنند تا به این واسطه علوم انسانی ما در سطح دنیا دیده شود. 

او در خصوص حمایت‌ها از پژوهش‌های علوم انسانی اظهار کرد: باید مانند علوم پایه که بیشتر از سمت دولت و وزارت علوم حمایت شوند، علوم انسانی نیز باید مورد توجه دانشگاه‌ها باشد. در شاخه‌های دیگر شاید بتوانند از خارج سازمان یا دانشگاه خود طرح و پروژه بگیرند، اما امکان سفارش گرفتن از خارج برای علوم انسانی و علوم پایه کمتر است، پس حمایت بیشتر باید صورت بگیرد و گرنت بیشتری به استادان این رشته داده شود. این سیاستی است که وجود دارد، اما اینکه در عمل چقدر در دانشگاه‌ها اتفاق می‌افتد بماند، اما سیاستش وجود دارد. 

شریفی خاطرنشان کرد: حمایت از پروژه‌های علوم انسانی و علوم پایه دنبال می‌شود و هم در سطح وزارت علوم و هم در دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها مورد توجه است. 

او در خصوص پایان نامه‌ها و رساله‌هایی که در دانشگاه‌ها تولید می‌شود نیز گفت: حجم عمده پایان نامه‌ها و رساله‌ها در علوم انسانی است و ما باید به دو مقوله توجه کنیم؛ از پژوهش‌های علوم انسانی دانشگاهی حمایت بیشتر کنیم و بعد مراقب باشیم که پژوهش‌های علوم انسانی پژوهش‌های سالمی باشد یعنی بحث تقلب و… در پایان نامه‌های علوم انسانی صورت نگیرد و برای این هدف هم برنامه‌هایی داشته ایم؛ هم کارگاه گذاشته‌ایم و آموزش داده‌ایم و هم دستورالعمل داشته‌ایم و به دانشجویان هم اطلاع‌رسانی کرده‌ایم که چگونه پژوهش سالم داشته باشند. 

شریفی درباره تحول محتواهای آموزشی دانشگاه‌ها که معاون آموزشی وزیر علوم هم برآن تاکید داشته و ارتباط آن با داشتن پایان نامه‌های قوی‌تر بیان کرد: آموزش و پژوهش ارتباط و تاثیرگذاری دوطرفه دارند. اگر قرار است در آموزش تحولی صورت بگیرد به خصوص در علوم انسانی باید بر مبنای پژوهش باشد یعنی حتما باید مطالعه صورت بگیرد و با مطالعه، روش‌ها و مدل‌هایی که در دنیا وجود دارد مورد تجزیه و تحلیل قرار بگیرد. اینجا پژوهش است که به ارتقای آموزش کمک می‌کند از طرفی هرچقدر آموزش ارتقا پیدا کند، تاثیرش روی پژوهش دیده می‌شود. افرادی که از نظر تئوری و آموزش خوب تعلیم دیده باشند به احتمال زیاد پژوهشگران خوبی هم خواهند بود بنابراین در این رابطه رفت و برگشتی وجود دارد که به نفع هر دو طرف است.

مدیرکل دفتر سیاستگذاری و برنامه‌ریزی پژوهشی وزارت علوم خاطرنشان کرد: هر گونه تحول در حوزه آموزش، نوآوری و ایجاد رشته‌های جدید و میان رشته‌ها صورت بگیرد،  که بر مبنای مطالعه هم باشد، می‌بینیم که پژوهش چه نقش مهمی دارد. در مواردی که می‌خواهیم در زمینه تازه‌ای پژوهش صورت بگیرد، حتی می‌تواند با ایجاد رشته‌ای جدید همراه باشد. وقتی رشته‌ای جدید ایجاد می‌شود، در آن رشته هم کارشناسی وجود دارد هم کارشناسی ارشد و دکتری و به این ترتیب هر دانشجوی تحصیلات تکمیلی پایان نامه و رساله‌ای خواهد داشت که خود موضوعی پژوهشی است و با ایجاد رشته جدید، زمینه تازه‌ای برای انجام پژوهش ایجاد خواهد شد به این ترتیب اثر تحولات در آموزش و پژوهش متقابل است و هردو بستر می‌توانند تحول آفرین باشد.