نظریات غربی باید نقد، تحقیق و تفحص شوند

حجت‌الاسلام والمسلمین «حسام الدین خلعتبری» رئیس دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه علامه طباطبایی در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا درباره دانشجویان خارجی در ایران و تدوین مواد درسی متناسب برای این افراد و پیگیری اهداف انقلاب اسلامی در این تعامل علمی توضیح داد: به نظر می‌رسد برای دانشجویان خارجی که ما مدت محدودی با آن‌ها برخورد داریم باید برنامه جداگانه‌ای ترتیب داده شود. یعنی در راستای اهداف فرهنگی، هم از نظر درس‌ها، درس‌هایی که خودآگاهی و زمینه‌های خودباوری را در این افراد ایجاد می‌کند را مدنظر باید داشت در عین حال نوع این درس‌هایی که تعیین می‌شود باید به شکلی باشد که خیلی زود به ثمر برسد.

رئیس دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه علامه طباطبایی تصریح کرد: این دانشجویان خارجی حدود چهار سال در ایران هستند و بعد از آن هرکدام به کشور خود برمی گردند، لذا برنامه‌ریزی مدونی لازم است. در برخی از مراکز علمی ما این برنامه‌ریزی‌ها انجام شده و دانشگاه‌های ما نیز مسلما باید از گرفتن فله‌ای دانشجویان دوری کنند و سعی کنند، دانشجویان را هدفمند پذیرش کنند و بعد از آن آموزش‌های مناسبی در این راستا در نظر بگیرند که آن‌ها را نسبت به مزیت‌ها و ظرفیت‌های جهان اسلام و وظایف خودشان در جوامع‌شان آگاه کند. 

خلعتبری در ادامه در مورد مسیر رسیدن به نظریه‌پردازی کشور در حوزه علوم انسانی و صدور آن به خارج از کشور بیان کرد: ابتدا باید در دیدگاه اساتید ما این باور ایجاد شود که ما نظریه‌پرداز هستیم. در واقع باور کنیم که می‌توانیم به نقد نظریات غربی بپردازیم و براساس زیست‌بوم و مبانی فکری خودمان علم را بنویسیم. این کار به عنوان نهضتی در دانشگاه علامه طباطبایی (ره) آغاز و کارهایی هم در این زمینه انجام شده، اما هنوز در سطح کشور امری رایج نیست و عقب هستیم و باید به عنوان نهضتی علمی در باب بومی سازی، اسلامی سازی، کاربردی‌سازی علم و… اقدام کنیم.

این استاد دانشگاه در ادامه خاطرنشان کرد: اساتید ما وقتی نظرات دانشمندان غربی را در حوزه مسائل سیاسی، اقتصادی، حقوقی و… نقل می‌کنند، نباید فقط نقال باشند، بلکه باید نقاد هم باشند و نقد کنند. معمولا علم و تولید علم از نقد حاصل می‌شود. البته در بخشی از فرهیختگان این مسئله وجود دارد، اما هنوز در بعضی از آن‌ها به باور تبدیل نشده است و باید روی آن کار کرد. 

او در خصوص اقداماتی که برای ایجاد این باورمندی در اساتید می‌توان انجام داد، یادآور شد: یکی از اقدامات این است ضرورت و محتوای این معنا برای افراد مشخص شود و بدانند که ضروت دارد نظریات را نقد کنیم. باید در موضوعات میان رشته‌ای کار کنیم بعد به نقد نظرات دانشمندان غربی بپردازیم، چرا که وحی منزل و آخرین حرف نیست، خودشان هم همین عقیده را دارند. باید دانشمند و فرهیخته ما اعتماد به نفس این را داشته باشد که به نقد آن‌ها بپردازند. در بین بزرگان رسم است و می‌گویند این حرف را فلانی گفته! خب گفته باشد. حرف می‌تواند مورد نقد و بررسی واقع شود. چرا برخی دانشمندان ما صرفا حالت تقلیدی دارند، در حالی که‌ شان دانشمند و دانشوری "تحقیق" است و اگر همین نکته در اذهان تحقق پیدا کند، یقینا نهضت تحقیق و نقد در سطح دانشگاه محقق می‌شود. 

رئیس دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه علامه طباطبایی در خصوص رایزن‌های علمی و موضوعاتی که باید مدنظر داشته باشند، توضیح داد: این افراد باید بدانند و باور داشته باشند که اسلام دینی است که حرف برای گفتن دارد و دانشمند اسلامی می‌تواند با مبانی فکری که ما در حوزه مبانی فلسفی؛ صدرایی و سینوی داریم، زمینه ساز تحولات زیادی باشد. کسانی که به عنوان رایزن علمی به کشورهای مختلف می‌روند نیز باید نسبت به مبانی فلسفی خود و فعل «ما می‌توانیم تغییر ایجاد کنیم» باور داشته باشند. اگر اینطور باشد از همان کشورها می‌توانند گروه‌های علمی تشکیل دهند و به نقد و بررسی و تحقق و تفحص بپردازند. لذا اینطور نباشد که آنها صرفا پای سخنان اساتید خارجی بروند یا ایشان را دعوت کنند، بلکه مجالس هم اندیشی و بازاندیشی مباحث علمی را باید در سرلوحه کاری خود قرار بدهند.