"بارداری" در کشور تبدیل به یک بیماری شده است/ تلاش برای محدودکردن خدمات مامایی

«ناهیدخداکرمی» رئیس انجمن مامایی ایران در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، با بیان اینکه یکی از مشکلات بزرگ نظام سلامت که قانونگذار را نیز تحت الشعاع قرار داده، تخصص‌گرایی و درمان محوری خدمات سلامت است، گفت: در همین راستا حوزه باروری و بارداری که یک امر فیزیولوژیک است بیش از سایر حوزه‌ها تحت تاثیر این رویکرد مدیکالیزیشن یا پزشکی‌سازی قرار گرفته است، به طوری که بارداری به بیماری تبدیل شده است.

وی افزود: تولید مثل و بارداری نیز همچون سایر عملکردهای فیزیولوژیک بدن یک امر حیاتی و فیزیولوژیک است، مانند خوردن و آشامیدن که دستگاه گوارش کار هضم و جذب را بطور طبیعی در بدن انجام می دهد ولی گاهی ممکن است فردی دچار سوءهاضمه شود و آنگاه است که به متخصص گوارش نیاز دارد و هیچ فرد سالمی در پی جراحی آپاندیس یا معده و روده خود نیست، ولی متأسفانه در بحث بارداری و زایمان سیاست‌گذاری‌های وزارت بهداشت که معمولاً توسط متخصصین جراحی زنان که ماهیتش درمان بیماری‌های زنان و جراحی است، انجام می‌شود که اوج آن را می‌شود با مداخله بسیار تهاجمی و خطرناک در فرآیند فیزیولوژیک زایمان یعنی تولد 56 درصد نوزادان کشور در اتاق عمل و از طریق جراحی سزارین مشاهده کرد.

وی افزود: این امر علاوه بر اینکه یک مداخله نابجا در روند خلقت و آفرینش بشر و برخلاف اصول علمی است، بلکه از نظر اخلاقی نیز مایه سرافکندگی است. نوزادان بیگناهی که با سزارین متولد می‌شوند، معمولا نه تنها از حق زندگی داخل رحمی کامل محروم و زودتر از موعد بدنیا می‌آیند و بیشتر نوزادان بستری در بخش‌های مراقبت ویژه نوزادی را تشکیل می‌دهند،  بلکه خود بخود امکان دارد در معرض بیماری‌هایی نظیر آسم و آلرژی ، دیابت، اوتیسم، بیش فعالی، چاقی و حتی اسکیزوفرنی قرار بگیرند.

روند افزایشی سزارین حاصل بی توجهی به حرفه مامایی است

 خداکرمی با بیان اینکه روند افزایشی سزارین در کشور حاصل بی توجهی و به حاشیه راندن حرفه مامایی است، گفت: در تمامی دنیا عامل اصلی زایمان طبیعی و مراقبت‌های دوران بارداری ماما است و جراح زنان تنها در حاملگی‌های پرخطر و بیماری‌های زنان وارد عمل می‌شود و در کشور ما نیز بیش از 70 درصد زایمان‌های طبیعی را ماما انجام می‌دهند اما متأسفانه منافع مالی آن به جیب دیگران می‌رود.  به عبارتی بی‌توجهی به وضعیت ماماهای کشور سبب شده است تا ما در حال تولید بیماری های احتمالی برای نسل آینده و ایجاد عارضه برای مادران باشیم و هزینه‌های زیادی از صندوق‌های بیمه و از جیب مردم صرف درمان عوارض و بیماری‌های غیر واگیر ناشی از تولد به روش سزارین شود. به عبارتی مداخله‌های غیر ضروری در روند بارداری و زایمان و بی‌توجهی به بهره‌برداری از پتانسیل‌های مامایی کشور سبب شده تا نظام سلامت خود در حال تولید بیماری‌های غیر واگیر باشد.

وی ادامه داد: یکی از مهم‌ترین دلایل وضعیت امروز، بی توجهی وزارت بهداشت، سازمان‌های بیمه‌گر و سیاستگذاران و تصمیم‌سازان به حرفه اصلی مرتبط با سلامت مادر و نوزاد یعنی مامایی است. حتی در تدوین دستورالعمل‌های اجرایی قانون جوانی جمعیت نیز شاهد تداوم این بی‌مهری هستیم به طوری که علیرغم تأکید قانون جوانی جمعیت به مراقبت نفربه‌نفر مامایی برخی مانع حضور ماما‌ همراه بر بالین مادر می‌شوند. با وجود آنکه خود مادر حاضر به پرداخت هزینه ماما همراه است و دوست دارد که از مراقبت مداوم مامایی در حین زایمان بهرمند بشود اما برخی مانع می‌شوند.

خداکرمی گفت: از اوایل دهه 80 تا کنون تشکل‌ها و کارشناسان مامایی و سلامت باروری نسبت به افزایش سزارین، کاهش نرخ باروری و معضلات ایجاد شده برای ماماها مکاتبات متعددی را با مسئولین مختلف انجام داده‌اند که یا پاسخ داده نشده است و یا آنها که عامل ایجاد وضع موجود هستند آن ‌را بایگانی می‌کنند. از شبکه بهداشت تا زایشگاه وضع به همین منوال است. حتی وزرای بهداشت، معاونین و مدیران کل در دولت‌های مختلف نیز قادر به گریز از چنبره درمان محور مدیران میانی شبکه بهداشت و یا مراکز درمانی نیستند.

 وی گفت: متأسفانه امروز حتی در برخی دانشگاه‌های علوم پزشکی برخلاف شرایط احراز پست سازمانی که رئیس اداره مامایی دانشگاه باید ماما باشد، بر صندلی مسئول اداره مامایی یک متخصص یا پزشک عمومی تکیه زده است و حتی معاون درمان وزارت بهداشت نیز نتوانسته مانع تداوم این بی‌قانونی شود. با این شرایط پیچیده در حوزه سلامت زنان و مادران باردار، یک زوج جوان علاقمند به فرزندآوری، مادر شیرده و کودک شیرخوار در شبکه بهداشت متولی مشخصی ندارد و یک مادر در حال زایمان در زایشگاه از نعمت مراقبت مداوم مامایی و حضور مامای همراه برخوردار نیست. هنوز قانون جوانی جمعیت نتوانسته است برای بازگرداندن هویت حرفه مامایی و توقف روند مداخلات غیر ضروری در بارداری و زایمان گامی بردارد.

رئیس انجمن مامایی ایران تأکید کرد: تا زمانی که سایه تعارض منافع بر سر میزهای سیاست‌گذاری و تدوین پروتکل‌های سلامت مادران و شبکه بهداشت سایه افکنده است، و تعرفه انجام زایمان توسط ماما به جیب دیگران می‌رود امیدی به بهبود شرایط فوق نمی‌رود.

نیاز به مامای بیشتر داریم

خداکرمی با بیان اینکه تعداد ماماهای فارغ التحصیل منطبق با نیازهای کشور به خدمات مامایی است، گفت: مشکل اصلی این است نیروهایی که جذب مراکز درمانی می‌شوند منطبق با شاخص‌های استاندارد نیستند. امروزه در همه دنیا بر این عقیده هستند که بارداری یک پدیده فیزیولوژیک بوده و تنها نیاز به حمایت و مراقبت‌های مداوم مامایی دارد مگر اینکه عارضه‌ای متوجه مادر یا جنین باشد که در این صورت متخصصین عزیز جراحی زنان به کمک مادر می‌آیند.

وی افزود: اگر وزارت بهداشت بخواهد به آنچه در قانون جوانی جمعیت تصریح شده عمل کند، قطعا نیاز به ماماهای بیشتری داریم و اجرای این بند از قانون می‌تواند حتی کشور را با کمبود ماما مواجه کند.

خداکرمی یادآور شد: در حال حاضر 18 هزار و 500 ماما در شبکه بهداشت کشور در مراکز جامع و پایگاه‌های سلامت، خدمت ارائه می‌کنند. این خدمات عمدتا به زنان مناطق دوردست و محروم کشور ارائه می‌شود.

وی با بیان اینکه آنچه در حال حاضر موجب نارضایتی جامعه مامایی کشور شده است، این است که هویت ماما با نام «ماما مراقب» خدشه دار شده است، گفت: در این راستا خانواده‌ها و به ویژه زنان که همواره جویای خدمات مامایی بوده‌اند وقتی نام مامامراقب را می‌بینند اعتماد خود را از دست داده و به همین دلیل به جای اینکه به مراکز بهداشتی مراجعه کنند به سمت مطب‌های تخصصی خصوصی سوق داده می‌شوند بخصوص که هر روز تعداد ارجاعات در بسته های خدمتی به سمت مطب های تخصصی بدون هیچ ضرورتی افزایش می یابد.  برای مثال در شهر تهران پوشش مادران باردار در شبکه های بهداشتی کم تر از 40 درصد است و به عبارتی 60 درصد زنان باردار به مطب‌های خصوصی مراجعه می‌کنند و قاعدتاً هم به سمت و سوی زایمان سزارین تشویق می‌شوند که هم هزینه‌هایی را برای خانواده‌ها در پی دارد و هم اینکه هزینه زیادی را برای صندوق‌های بیمه و نظام سلامت در پی دارد و از همه بدتر برای نسل آینده تولید بیماری می‌کند. نسلی که بدون علائم تولد به دنیا می‌آید و در آینده ممکن است با بیماری‌های غیر واگیر دست و پنجه نرم کند.

خداکرمی بیان کرد: هر بحرانی که متوجه حرفه مامایی در کشور می‌شود دود آن به چشم دختران، زنان، مادران باردار و نوزادان کشور می‌رود. قانون جوانی جمعیت تا حدودی سعی کرده که این مسیر غلط اصلاح شود اما با توجه به اینکه اغلب اساتید مامایی و سلامت باروری در سیاست‌گذاری و مدیریت در حوزه مادران باردار نقش چندانی ندارند، خود به خود اجرای این بخش از قانون جوانی جمعیت بر زمین خواهد ماند. در حالی که به سرعت دستورالعمل بندهای دیگر آن مانند غربالگری و ممنوعیت توزیع وسایل پیشگیری از بارداری اجرایی شد، اما بندهایی که بنفع زنان و مادران باردار و همچنین ارتقای خدمات مامایی است همچنان مغفول مانده است.

استاندارد شدن خدمات مامایی سرگردان در وزارت بهداشت

وی با بیان اینکه باید بر اساس موادی از قوانین جمعیت، استاندارد سازی خدمات مامایی صورت گرفته و تحت پوشش بیمه قرار بگیرد، گفت: با این حال این استانداردها در وزارت بهداشت از این اتاق به آن اتاق سرگردان بوده و کسانی که دچار تعارض منافع بوده با عناوین مختلف در حال سنگ‌اندازی در مسیر پوشش بیمه‌ای کلیه خدمات مامایی هستند. الان سازمان‌های بیمه‌گر خدمات گران قیمت تخصصی را می‌خرند اما همان خدمات را که ماما ارائه می‌دهند پوشش نمی‌دهند و این هم یکی از عجایب نظام سلامت ما است. هر نظام سلامتی بر مبنای خرید راهبردی و کاهش هزینه‌ها و بهبود کیفیت خدمات به رشته های میانی طب عمومی مانند مامایی توجه ویژه دارد، اما در کشور ما با وجود کمبود منابع،  خدمات گران‌تر و تقاضای القایی خریداری می شود.                                                                                                وی تأکید کرد: اگر بخواهیم ضمن کاهش هزینه‌ها کیفیت خدمات را در زمینه خدمات باروری و سلامت زنان و مادران باردار و نوزادان ارتقا دهیم چاره‌ای جز اینکه توجه و بهای بیشتری به خدمات مامایی بدهیم نداریم. راهی که کشورهای توسعه یافته رفته‌اند.

خداکرمی بیان کرد: تلاش‌های بسیار زیادی برای محدود سازی خدمات مامایی می‌شود. این پسندیده نیست و برخلاف قانون است.  از شخص وزیر بهداشت درخواست می‌کنم که شخصا وارد این قضیه شوند و مشکلات ماماهای کشور را حل کنند. حل مشکلات ماماهای کشور یعنی تسهیل شدن مسیر رشد جمعیت و ارتقای نرخ باروری و همینطور ارتقای سلامت زنان کشور و نباید یک مسیر فیزیولوژیک بارداری سالم را به سوی بیماری هدایت کنیم.

وی ادامه داد: متأسفانه در کشور بارداری تبدیل به بیماری شده است و دستورالعملی که اخیرا برای اجرای ماده مربوط به غربالگری دوران بارداری صادر شد به وضوح مادران باردار به سوی متخصص و جراح زنان سوق داده است و این یک زنگ خطر برای درمان محور کردن بارداری و زایمان و برای تولد بیشتر با وزن کم و عارضه‌های بیشتر برای نوزادان و مادران باردار است.