ایلنا گزارش می‌دهد:
ایمنی بیمارستان‌ها، قربانی نبود بودجه و ارزیابی‌های غیرعلمی
در حالی موضوع فرسودگی و ناایمن بودن تعداد زیادی از بیمارستان‌های کشور مطرح است که نبود بودجه برای مقاوم سازی و ارزیابی همه جانبه آنها این مساله را به گره کور تبدیل کرده است.
به گزارش خبرنگار ایلنا، سال ۹۶ بود که زمین‌لرزه ۷.۳ ریشتری کرمانشاه و تخریب دو بیمارستان امام خمینی (ره) اسلام‌آباد غرب و شهدای سرپل ذهاب که اولی تنها ۶ ماه از افتتاح آن گذشته بود، تعداد بسیار زیادی از مصدومان این زلزله پرقدرت را از خدمات درمانی محروم کرد. این بلا قبلا در سال ۹۱ برای بیمارستان تازه‌ساز دیگری در هریس و ورزقان پیش آمده بود. پیش از آن در سال ۸۲ و در زلزله بم هم بیمارستان امام خمینی (ره) این شهرستان کاملا تخریب شد و بیمارستان افلاطونیان نیز آسیب دید.این بیمارستان‌ها همگی در زلزله تخریب شده‌اند و این در حالی است که بحران‌های دیگری مانند سیل، آتش‌سوزی و… نیز وجود دارند که همواره اماکن مختلف عمومی مانند اماکن درمانی را مورد تهدید قرار می‌دهد.
سال گذشته معاون حریق سازمان آتش‌نشانی کشور از وضعیت ناایمن ۱۵۰ بیمارستان کشور خبر داد. پس از حادثه متروپل آبادان بازهم سخن از ساختمان‌های ناایمن به میان آمد که و سازمان آتش‌نشانی اسامی ۱۲۹ ساختمان ناایمن تهران را اعلام کرد که در بین آنها نام ۶ بیمارستان پایتخت نیز به چشم می‌خورد.
آمار بیمارستان‌های ناایمن
حدود ۹۵۴ بیمارستان فعال در کشور وجود دارند، این آماری است که مرکز ملی آمار ایران در سال ۹۷ از بیمارستان‌های ایران ارائه داده است. بر اساس آمار ۸۰ درصد این مراکز یعنی ۷۶۳ مرکز دولتی و دانشگاهی و ۲۰ درصد از آنها یعنی حدود ۱۹۱ مرکز در بخش خصوصی فعالیت دارند.به گفته یحیی ابراهیمی، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی ۵۰ درصد از این بیمارستان‌ها فرسوده هستند. این آمار بدین معنی است که ۴۷۷ بیمارستان کشور در وضعیت ایمنی خوبی قرار ندارند. هرچند ابراهیمی شاخصه‌های ارزیابی ایمنی و نیز خصوصی و دولتی بودن این اماکن را مشخص نکرده است.
مراکز درمانی در واحدهای مسکونی
سید جلیل میرمحمدی یزدی، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا با بیان اینکه تمام بیمارستان‌های ساخته شده در قبل از انقلاب اسلامی فرسوده تلقی می‌شوند، گفت: بخش زیادی از بیمارستان‌های قدیمی کشور در کلانشهرها قرار دارند و عمده بیمارستان‌های جدید نیز در شهرستان‌ها و مراکز استان‌های با جمعیت کمتر است. تمام بیمارستان‌های ساخته شده در قبل از انقلاب اسلامی و تمام کلینیک‌های درمانی که عمر آنها چهل سال و بیشتر است، ناایمن هستند.
وی افزود: این اماکن تنها در برابر زلزله نیست که ناایمن تلقی می‌شوند، بلکه زیرساخت‌های دیگر آنها مانند تأسیسات برق، آب، فاضلاب و... نیز دچار مشکل هستند.
میرمحمدی ادامه داد: علاوه بر اینها بخش قابل توجهی از مراکز درمانی جراحی محدود هم در منازل مسکونی مستقر هستند که به هیچ وجه برای ارائه خدمات درمانی ساخته نشده و ویژگی‌ها و استانداردهای لازم را برای ارائه خدمات درمانی ندارند. نمونه این ساختمان‌ها کلینیک سینا اطهر بود که در سال ۹۹ به دلیل ناایمنی سقف پارکینگ و اتصال برق کولر موجب انفجار کپسول‌ها و در نتیجه حریقی شد که جان ۱۹ نفر را گرفت.
عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: شرایط بیمارستان‌ها و مراکز بهداشت و درمان بیش از ۵۰ سال قدمت در کشور نه از لحاظ مقاومت در برابر زلزله و نه از نظر ایمنی زیرساخت‌ها شرایط مناسبی ندارند.
وی افزود: در اینکه برخی از بیمارستان‌های جدید نیز بعضا به دلیل نظارت‌های ضعیف و یا مفسده‌های احتمالی که در جریان ساخت آنها رخ داده ناایمن هستند، شکی وجود ندارد و بعضا وضعیت برخی از آنها فاجعه‌بار است، اما به ضرس قاطع می‌توانم بگویم هیچ یک از بیمارستان‌ها و مراکز درمانی قدیمی ساخت، ایمن نیستند.
"قدمت" شاخص درستی برای ارزیابی ایمنی بیمارستان‌هاست؟
اگرچه میرمحمدی عمدتا بیمارستان‌ها و مراکز درمانی قدیمی را ناایمن می‌داند، اما غلامرضا معصومی، استاد سلامت در بلایا و حوادث و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم‌پزشکی ایران «قدمت بیمارستان‌ها» را شاخصه درستی برای سنجش ایمنی بیمارستان‌ها نمی‌داند.
معصومی در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا با بیان اینکه موضوع ایمنی بیمارستان‌ها بسیار مهم و تأمل‌برانگیز است، گفت: هیچ شکی در این نیست که مهمترین اماکن در زمان بحران‌ها، بیمارستان‌ها هستند و طبیعتا موضوع ایمنی آنها بسیار بااهمیت است، زیرا یک بیمارستان در زمان وقوع بحران باید سرپا باشد تا بتواند اقدامات لازم را انجام دهد.
وی ادامه داد: از زمان تشکیل سازمان مدیریت بحران، موضوع ایمنی مراکز امدادی و درمانی مطرح شد. در دوازده سال قبل نیز پروژه‌ای تعریف شد که دو مسیر را طی کرد، نخستین موضوع بررسی منابع فیزیکی بیمارستان‌ها مانند مقاومت دیوارها در حوادثی مانند زلزله بود. در آن زمان بررسی این موضوعات ۶ هزار میلیارد تومان بودجه نیاز داشت و به همین دلیل این مسأله ابتر ماند، اما در برخی بیمارستان‌ها مانند شهید محمدی بندرعباس این بررسی‌ها به ویژه در حوزه مقاومت‌سازی انجام شد.
رئیس سابق سازمان اورژانس کشور با بیان اینکه علاوه بر منابع فیزیکی، سازمان جهانی بهداشت چک لیست‌هایی به نام HSI نیز ارائه داده است که از آن به معیارهای بررسی ایمنی تعبیر می‌شود، گفت: در شاخص‌ها موضوعات منابع بیمارستانی نیز وجود دارد و عمدتا در آن کمتر به مباحث غیرسازه‌ای پرداخته شده است. این شاخص‌ها به فارسی ترجمه و در کشور ما ابلاغ شد و الان هم بخشی از اعتبار بخشی بیمارستان‌ها هستند و در واقع هر سال بر اساس این معیارها خود ارزیابی می‌کنند و این چک لیست‌ها را پر می‌کنند.
معصومی در ادامه با بیان اینکه عمدتا وضعیت بیمارستان‌های کشور به لحاظ سازه‌ای مناسب نیستند، گفت: اما اینکه نامناسب بودن وضعیت سازه‌ای بیمارستان‌ها را قدیمی بودن آنها بدانیم، یک بحث غیرعلمی است و جایگاهی قانونی ندارند و نباید تنها بر اساس سن و سال ساختمان، آن را ایمن یا غیرایمن اعلام کرد، بلکه باید به بررسی سازه‌ای ساختمان هم پرداخته شود، چرا که ممکن است سازه‌ای در ۵۰ سال قبل ساخته شده باشد و هنوز هم یک ساختمان ایمن باشد، اما ساختمانی نوساز بلافاصله در اثر یک زمین‌لرزه احتمالی تخریب شود.
هزینه‌های گزاف برای ارزیابی ایمنی بیمارستان‌ها
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران با بیان اینکه هزینه بررسی سازه‌ای چنان زیاد است که سازمان‌ها زیر بار آن نمی‌روند، گفت: این در حالی است که خود دانشگاه‌های علوم پزشکی مشتاق این بررسی‌ها هستند تا ایمنی بیمارستان‌های آنها مورد ارزیابی قرار بگیرند، اما هیچ کسی و هیچ نهادی نمی‌آید و تا بحرانی پیش می‌آید، همه نهادها به وسط میدان می‌آیند و می‌گویند که ما هشدار دادیم و فلان کار را انجام دادیم، این چندان جالب نیست و فقط برای مردم فشار روانی ایجاد می‌کند.
معصومی یادآور شد: اینکه این بیمارستان‌ها یا مراکز بهداشتی مورد سنجش ایمنی قرار نمی‌گیرند به دلیل مسائل مالی است. به عنوان مثال برای ارزیابی یک بیمارستان یا یک شبکه بهداشت بر اساس شاخص‌های HSI، حداقل ۸۰ میلیون هزینه بر می‌دارد، حال اگر بخواهیم تمامی بیمارستان‌های تهران را علاوه بر ارزیابی‌های مبتنی برHSI، به صورت سازه‌ای نیز ارزیابی کنیم، هزینه بسیار بالایی خواهد برد. به همین دلیل می‌گویم معیار قدیمی بودن بیمارستان‌ها، شاخص درست و علمی برای ارزیابی بیمارستان‌ها نیست و ملاک‌های ارزیابی باید دقیق‌تر باشد.
رئیس سابق سازمان اورژانس کشور در پاسخ به این پرسش که آیا قانونی وجود دارد که بهره‌برداری مراکز درمانی به بعد از ارزیابی‌های ایمنی موکول شود؟ اظهار کرد: از وجود چنین قانونی بی‌اطلاع هستم، حداقل قانونی با این شکل من ندیده‌ام. از سوی دیگر وزارت بهداشت نقشی در ساخت آنها نداشته و در این چند سال اخیر وزارت بهداشت بخش‌هایی از ساخت بیمارستان‌ها و اماکن درمانی را در دست دارد تا پیش از این وزارت راه و شهرسازی متولی ساخت این بیمارستان‌ها بود.
استانداردهای دوگانه در ساخت بیمارستان‌ها
وی همچنین با اشاره به وضعیت ایمنی برخی بیمارستان‌ها مانند بیمارستان اسلام آباد غرب و یا بیمارستان هریس که پس از زلزله فرو ریختند، گفت: این بیمارستان‌ها یک پروژه بیست‌ساله بودند و از زمان تصویب پروژه تا ساخت آنها حدود ۲۰ سال طول کشید. نقشه‌های آنها قدیمی و بر اساس طرح‌های قدیمی ساخته شده بودند. همچنین مواد استفاده شده از آنها نیز کیفیت لازم را نداشت. اینها از یک سو مشمول گذر زمان شده‌اند و شرایط فیزیکی مناسبی برای استفاده ندارند، متأسفانه اینگونه موارد و اینکه کسی دیگر بیمارستان می‌سازد و کسی دیگر آن را مورد استفاده قرار می‌دهد، موجب به وجود آمدن استانداردهای دوگانه در ساخت بیمارستان‌ها شده است.
ردیف بودجه برای مقاوم‌سازی بیمارستان‌ها
گفته‌های معصومی در حالی در مورد عدم ارزیابی مناسب و همه جانبه بیمارستان‌ها مطرح است که هفته گذشته دادستان تهران با اشاره به صدور اخطار پلمپ برای خطرناک‌ترین بیمارستان ایران که در تهران قرار دارد، مهمترین مشکل مربوط به نوسازی را فقدان بودجه و اعتبار کافی جهت تملک یا تخریب و نوسازی ساختمان‌ها عنوان کرده بود. با این حال میرمحمدی یزدی، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی از تلاش برای اختصاص ردیف‌های بودجه‌ای برای این موضوع خبر داد و به خبرنگار ایلنا گفت: نمایندگان مجلس تلاش کردند تا در بودجه امسال بند الف تبصره یک از محل تهاتر نفت عددی را برای ایمن‌کردن و مقاوم‌سازی بیمارستان‌های با سن ۵۰ سال اختصاص دهند. اگر این اتفاق رخ دهد اعتباری برای این موضوع در نظر گرفته خواهد شد.
