کدام کتاب‌های درسی باید اصلاح شوند؟

«سید محمد بطحایی» وزیر اسبق آموزش و پرورش در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا درباره تغییر محتوای کتاب‌های درسی و اصلی‌ترین موضوعاتی که باید در حذفیات و تغییرات لحاظ شود، گفت: اگر قرار باشد این حذفیات و تغییرات مثل تغییراتی باشد که در سالهای گذشته بدون توجه به سند تحول بنیادین و برنامه درس ملی صورت گرفته بود، ما هیچ نتیجه مثبتی را در آینده شاهد نخواهیم بود و صرفا چند صفحه‌ای را از برخی کتاب‌ها حذف می‌کنند و این حذف شدن تابع سیاست‌های سند تحول و برنامه درسی ملی نیز نخواهد بود.

او در ادامه گفت: بنابراین هرگونه اصلاح در کتاب‌های درسی باید با محوریت حذف محتواهای زائد همانطور که مقام معظم رهبری مدتی قبل اشاره کردند و جایگزینی آن با مفاهیم مهارتی برای دانش آموزان باشد که نکته بسیار مهمی هم هست. مفاهیم برنامه درسی در حوزه مهارتی باید گسترش پیدا کند که این سهم درحال حاضر خیلی اندک است. 

وزیر اسبق آموزش و پرورش خاطرنشان کرد: نکته دیگر که بحث کاهش تمرکز در برنامه درسی است به این برمی‌گردد که باید بخشی از سبد یادگیری دانش آموزان که در برنامه درسی تعیین می‌شود، در اختیار معلم و مدرسه گذاشته شود به عبارت دیگر معلم و شورای مدرسه و کارکنان در برخی از دروس- که می‌توان در آغاز راه فقط برخی دروس را برای این منظور پیش بینی کرد- بتوانند بعضی از مفاهیم درسی را جابه‌جا کنند و به جای آن مفاهیمی که در حوزه مدرسه، محله و منطقه جغرافیایی خودشان ضروری‌تر است، جای آن محتوا قرار دهند.

او با تاکید بر بومی کردن مطالب کتاب‌ها تصریح کرد:‌ در حقیقت محتوا و موضوعات بومی که توسط معلم و مدرسه ضروری تشخیص داده می‌شود، باید در سبد یادگیری دانش آموزان جا بگیرد. بنابراین اگر قرار باشد همه ساعات برنامه درسی را توسط محتوای متمرکز ابلاغ کنیم، هیچ جای خالی وجود نخواهد داشت که مدرسه و معلم این امکان را داشته باشند که مفاهیم ضروری خودشان را بتوانند در برنامه درسی لحاظ کنند. پس مهارت آموزی و مفاهیم مهارتی در برنامه درسی و کاهش تمرکز در تعیین مفاهیم و اهداف برنامه درسی با هدف اینکه بخشی از آن در اختیار معلم و مدرسه قرار بگیرد دو نکته بسیار مهم است که باید مورد توجه قرار بگیرد. 

بطحایی در پاسخ به سوال دیگری در مورد دروس و پایه‌هایی که بیشتر نیاز به اصلاح دارند، اظهار کرد: پاسخ به این سوال در دوره‌های مختلف تحصیلی متفاوت است؛ در دوره ابتدایی به نظر می‌رسد باید در حوزه‌های علوم اجتماعی، تاریخ و جغرافیا تغییرات را جدی‌تر دنبال کنیم به این دلیل که به نظرم می‌رسد که در حوزه ادبیات فارسی، ریاضی و علوم تجربی محتوایی که در دوره ابتدایی داریم خیلی مشکل ندارند و مشکلات ما بیشتر در سایر زمینه‌ها مانند علوم اجتماعی، تاریخ، جغرافی و مقداری هم در تعلیمات دینی است. در برنامه درسی متوسطه اول در دروس علوم پایه مانند ریاضی و علوم هم نیازمند مقداری تغییرات به ویژه مهارت محوری کردن مفاهیم درسی هستیم. 

وزیر اسبق آموزش و پرورش افزود: در متوسطه دوم به نظرم به جد مرکز ثقل تغییرات باید متوجه دروس علوم پایه شود، زیرا بیشترین آسیب آنجاست که آن هم ناشی از وجود کنکور و تاثیراتش در برنامه درسی است. ما آفت کنکور را همچنان در برنامه‌های درسی شاهد هستیم، پس نتیجه این شده است که در متوسطه دوم گرانیگاه یادگیری دانش آموزان روی مفاهیم حفظی باشد، یعنی تمرکز یادگیری دانش آموزان در حوزه‌های دانشی آن هم در لایه حفظیات است پس متوسطه دوم لازم است بیشترین تغییرات را براین اساس داشته باشد. 

بطحایی ادامه داد: البته تاکید می‌کنم هنوز برای این کار زود است. من ضمن اینکه تاکید به این تغییر می‌کنم می‌گویم برای انجام آن زود است؛ متوسطه دوم ما به شدت متاثر از کنکور است، بنابراین تغییر در متوسطه دوم باید با تاخیر زمانی بیشتری انجام شود. در حال حاضر و قبل از تغییر در کنکور شاید چنین تغییری موجب نگرانی دانش آموزان و خانواده‌ها شود.

او در مورد اینکه آیا تغییر کتاب‌های درسی می‌تواند تسلط معلم بر کتاب‌های درسی را کاهش دهد، توضیح داد: تغییر محتوا خیلی روی معلم‌ها تاثیرگذار نیستند، بلکه بیشترین تاثیر روی روش است یعنی وقتی ما محتوایی را تغییر می‌دهیم و جابه‌جا می‌کنیم، اگر بخواهیم معلمان را به روزرسانی کنیم که البته باید این اتفاق بیفتد، به روزآوری متناظر با مفاهیم نیست، به روزآوری متناظر با روش یاددهی و یادگیری است که تغییر می‌کند بنابراین حتما معلمان ما از حیث مفهوم مشکلی با مفاهیم جدید پیدا نمی‌کنند، اما از جهت یاددهی و یادگیری به شدت نیازمند دوره‌های بازآموزی و آموزش روش‌های جدید هستند.