بیش از ۵۰۰ آزمایشگاه داریم

به گزارش خبرنگار ایلنا، «علیرضا بیگلری» رییس انستیتو پاستور ایران در نشستی خبری که به صورت مجازی و به مناسبت سالروز ورود ویروس کرونا به کشور برگزار شد، گفت: باتوجه به اینکه امروز ۳۰ بهمن است و دقیقا دو سال پیش اولین موارد کووید در کشور مورد تایید قرار گرفت و اقدامات وزارت بهداشت و دولت برای مبارزه با کووید شروع شد. در این نشست خبری این قصد را داریم به بازخوانی اتفاقاتی که در روزهای اول در بحران کوید ۱۹ با آن مواجه بودیم بپردازیم.

او افزود: اولین اخبار مبنی بر وقوع یک بیماری جدید رسید و جلسات مقدماتی در انستیتو پاستور ایران شروع شد و مشخص شد اولین گلوگاه، "تشخیص" خواهد بود. بنابراین تمرکز بر راه‌های تشخیص اولویت پیدا کرد و ۱۱ روز قبل افرادی که با بیماری تنفسی و آنفولانزا بستری شده بودند قرار شد نمونه‌های آنان مورد آزمایش قرار داده شود، با این فرضیه که ممکن است آنفولانزا نباشد چون تست آنفولانزای این افراد منفی می‌شد. 

بیگلری گفت: نمونه‌هایی که از قم دریافت شده بود، توسط وزارت بهداشت به انستیتو پاستور ارسال شد و در ساعات پایانی چهارشنبه ۳۰ بهمن بود که تایید قطعی را انجام داده و به اطلاع وزیر وقت رساندیم. از نظر زمانی فقط دو روز با واقعه‌ای مهم در جامعه مواجه بودیم و جمعه دوم اسفند انتخابات مجلس بود. وزارت خانه تصمیم گرفت که در اولین ساعات وجود موارد بیماری را به اطلاع عموم برسانند. در اولین جلسه، در آن زمان سه آزمایشگاه بودند که می‌توانستند کووید را شناسایی کنند که شامل انستیتو پاستور ایران، دانشکده بهداشت دانشگاه تهران و آزمایشگاه بیمارستان مسیح دانشوری بود. 

او افزود: بنابراین وزارتخانه کمیته تشخیصی آزمایشگاهی کووید را با محوریت انستیتو پاستور را شکل داد. پاستور به عنوان پرچم دار وارد عرصه شد و در کنار آن سازمانهای دخیل مانند آزمایشگاه جامع سلامت کشور، مرکز مدیریت بیماری کشور، هیات امنای ارزی و اداره کل گسترش وزارت بهداشت قرار گرفتند و جلسات روزانه دو یا سه بار در هفته برگزار می‌شد. در روزهای اول بر تست‌های آنتی بادی تاکید شد که روش نادرستی بود و تست آنتی بادی وقتی مشخص می‌شود که فرد بیمار بقیه را آلوده کرده است. پس بر تست پی سی آر تاکید شد. باتوجه به اینکه آزمایشگاه‌ها با روش تشخیص تست پی سی آر آشنا نبودند و نیاز به وجود مواد اولیه آن نیز بود، خواسته شد دانشگاه‌های علوم پزشکی نمونه‌ها را به پاستور ارسال کنند. در ماه اول نمونه‌های زیادی وارد می‌شد و همکاران بیست و چهارساعته تلاش می‌کردند. مسلما در جوابدهی تاخیری داشتیم که گاهی به ۹۶ ساعت تاخیر هم می‌رسید. 

بیگلری گفت: در دو هفته اول دو کار مهم انجام شد، یکی اینکه آزمایشگاه‌ها را آموزش دادیم و پروتکل در اختیار آن‌ها گذاشتیم. در کنار آن تامین کیت‌ها به صورت متمرکز انجام می‌شد و به پاستور داده و از طریق آن به دانشگاه‌ها توزیع می‌شد. این باعث می‌شد که استان‌ها در خرید کیت و انجام آزمایش‌ها تاخیر نداشته باشند. این در حالی بود که در اوج تحریم بودیم و موارد اولیه در کشورهای مختلف توقیف می‌شد و هیچ دستگاهی در روزهای اول امکان ورود به کشور را نداشت و مجبور می‌شدیم به دانش فنی خودمان تکیه کنیم. 

او افزود: امروز صاحب شبکه‌ای هستیم که بیش از ۵۰۰ آزمایشگاه خصوصی، دولتی و خیریه‌ها را شامل می‌شود و یک سرمایه ملی بزرگ در کشور است و شبکه‌ای شکل گرفته که نه تنها در کرونا لکه در بیماری‌ها و تهدیدات مختلف کشور می‌تواند مورد استفاده قرار بگیرد. 

بیگلری گفت: این شبکه در بازه‌های زمانی مشخص کنترل کیفی می‌شد. قدم بعدی در همان هفته اول چند روز پس از شروع کووید، فراخوان تولید کیت به تولیدکنندگان داخلی بود و با همکاری معاونت تحقیقات وزارت بهداشت کیت‌های اولیه ساخته شد و به انستیتو آمد. انستیتو پاستور بررسی کیت‌ها را نیز انجام داد. ما در اواخر اسفند به چند شرکت تولید کننده مجوز تولید دادیم و از اردیبهشت ماه اولین کیت‌ها را در بازار داشتیم. از تیر و خرداد نیاز به ورود کیت از خارج کشور نداشتیم و ظرفیت برای کیت‌های سریع آنتی ژن، انتی بادی و غیره به وجود آمده و تکمیل می‌شد. پایش جهش‌ها نیز به عهده انستیتو پاستور بود که با همکاری سایر دستگاه‌ها انجام داده می‌شد. 

او افزود: دستگاه‌های بسیار محدودی داشتیم اما امروزه با افتخار می‌توانیم بگوییم انستیتو پاستور مجهز به آخرین دستگاه‌ها برای تشخیص جهش هاست. از جمله توالی‌یاب ژنوم که در کشور موجود است. ابزارهایی که آرزوی آن را داشتیم در آزمایشگاه‌ها موجود است و در کار تشخیص با تکیه بر دانش بومی و جوانان تحصیل کرده که سرمایه بسیار بزرگی هستند و کووید ۱۹ قدر آن را مشخص کرد و اگر نبود صدها هزار کشته از کووید داشتیم. 

او افزود: در روزهای اول دستورالعمل ها تاکید می‌کرد برای اینکه اعلام کنیم نمونه ای مثبت است سه ژن را اعلام کنید اما امکانات ما کافی نبود و روزانه 6 هزار واکنش می‌توانستیم انجام دهیم و 2 هزار بیماری را تعیین تکلیف کنیم. در انستیتو پاستور این اطلاعات به دست آمد که بررسی یک ژن کافی است. هرچند نظر سازمان بهداشت جهانی چیز دیگری بود اما بعدا آن را تایید کردند و به بقیه کشورها نیز آن را توصیه کردند.  

او در پاسخ به این سوال که آیا می‌توان گفت ویروس کرونا دست ساخته بشر است و یا یک اتفاق طبیعی است، گفت: یکی از شاخصه های مهم این بیماری ناشناخته بودن آن است و تمام علوم بشری را به چالش کشیده است. همانطور که شروع این بیماری غیرمنتظره بود، ممکن است پایان کووید هم غیرمنتظره باشد. وقتی تمام این حوادث را کنار هم بگذاریم که آیا مداخله انسانی بود یا اتفاقی طبیعی، باید گفت نتیجه گیری این مساله برای بشر بسیار زود است اما فعلا شواهد کافی برای دست ساز بودن آن نیست. 

بیگلری درارتباط با همکاری ایران در ساخت واکسن پاستوکووک با کشور کوبا گفت: کوبا جزو اولین کشورهای دنیاست که با واکسیناسیون جلوی مرگ و میر را توانسته است بگیرد، هرروز که جلو می رویم متوجه می‌شویم انتخاب درستی در این زمینه داشته ایم و در هفته های آتی چاپ مقالات این واکسن را در بالاترین مراجع خواهید دید.

او افزود:درخواست وزارت بهداشت این بود که بیشترین توانمان را برروی تولید پاستوکووک بگذاریم. یادآور پاستوکووک را می‌توان برای دیگر واکسن ها نیز به کار برد. فناوری تولید و کنترل کیفی این واکسن در ایران است اما یکی از دستگاه‌ها برای افزایش تولید را در اختیار نداریم که با انتقال آن به ایران حجم تولید چند برابر می‌شود. 

رییس انستیتو پاستور ایران ادامه داد: همه فرایندهای تولید پاستوکووک در ایران قابل انجام است. ما برای اینکه افزایش حجم دهیم نیاز به تجهیزات جدید داریم که مستلزم زمان و تامین ارز است و تامین ارز با کندی صورت می‌گیرد. از حمایت‌های صورت گرفته تاکنون تشکر می‌کنیم اما آرزو می‌کردیم حمایت ارزی انجام می‌شد. حمایت ارزی از سوی ساختارهای بالاتر از وزارت بهداشت نیاز است  باتوجه به ارز تامین شده این میزان تولید واکسن پاستوکووک شاهکار بوده است. 

بیگلری در ارتباط با اینکه چرا تعداد تست‌ها در پیک اومیکرون افزایش پیدا نمی‌کند، گفت: تست گیری زمانی ارزش دارد که توانایی ایزوله وجود داشته باشد و در غیر این صورت بی ارزش است. سرعت انتشار اومیکرون بسیار بالاست و در فاصله تست گیری بسیاری از افراد درگیر بیماری می شوند و امکان ایزوله کردن کمتر است. در دلتا تست اثربخشی بیشتری نسبت به الان داشت.

او افزود: کشور آلمان زمانی ماهی صد میلیون یورو خرج تست می کرد و این بستگی به اقتصاد کشورها دارد. تصمیم درباره میزان هزینه کرد برای افزایش تستها فراتر از وزارت بهداشت است و تصمیماتی است که بستگی به عوامل اقتصادی و اجتماعی دارد. تست گیری باید هزینه اثربخشی مشخصی داشته باشد و درحال حاضر اگر افراد علایم دارند فرض را بر اومیکرون بگذارند. 

او در ادامه درارتباط با وضعیت تشخیص بیماری هاری در کشور باتوجه به نمونه های اخیر اعلام شده در استان تهران، افزود: معمولا درچند سال اخیر تعداد مرگ و میر هاری در ایران کمتر از ده نفر بوده که از موفقیتهای بزرگ در ایران است که میزان مرگ و میر هاری در ایران تک رقمی است. به دلیل سبقه انستیتو پاستور به عنوان آزمایشگاه مرجع هاری و پایش دقیقی که اداره مبارزه با بیماری های واگیر انجام می‌شود، ایران به عنوان مرجع شناخته شده و کشورهای منطقه برای مبارزه با هاری و سایر بیماری های منتقله از جوندگان، ایران را به عنوان محور قرار می‌دهند. با توجه به اینکه تا الان روند موفقی درکنترل هاری داشتیم، در سالهای اخیر هم میزان مرگ و میر هاری نسبت به دیگر کشورها کمتر است.