نهمین کنگره سالانه اخلاق پزشکی ایران آغاز به کار کرد

به گزارش ایلنا به نقل از وبدا، باقر لاریجانی، رییس مرکز تحقیقات تاریخ و اخلاق پزشکی در نهمین کنگره سالانه اخلاق پزشکی ایران، با بیان مقدمه‌ای از اخلاق زیست پزشکی و بحران تصریح کرد: اخلاق حرفه‌ای در حوزه سلامت، گاه در صحنه عمل با دشواری زیادی همراه می‌شود و اخلاق زیست پزشکی پس از بحران کووید ۱۹، در حوزه‌های مختلف تغییرات زیادی را شاهد بوده است، به طوریکه مبانی و اصول اخلاقی؛ همچون اتونومی و عدالت، تبیین و تعاریف کاربردی جدیدی یافته‌اند

لاریجانی ادامه داد: شاید بتوان، بحران‌ها را صحنه‌های آزمون (علمی، عملی و اخلاقی) حرفه مندان سلامت به حساب آورد، به طوریکه در هر بحران، علاوه بر انجام مسئولیت‌ها و وظایف حرفه ای، رویکرد اخلاقی در ارائه خدمت نیز اهمیت دارد. 

رییس مرکز تحقیقات تاریخ و اخلاق پزشکی در ادامه با تاکید بر اینکه استانداردهای اخلاقی در هر بحران، بر اساس شرایط و اقتضائات، باید تدوین شوند، اظهار کرد: نابرابری‌های اجتماعی وعدم دسترسی عادلانه به خدمات سلامت در این همه گیری به شکل کاملأ ملموسی عیان شده اند. 

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران به مسائل اخلاقی متعددی که پاندمی کووید۱۹ در جوامع مختلف به دنبال داشته است نیز اشاره کرده و گفت: مسائلی همچون عدالت در دسترسی به خدمات سلامت، سهمیه بندی و تریاژ در ارائه خدمات، برخورد اخلاقی در مواردعدم قطعیت علمی، فناوری‌های ردیابی افراد، حفظ محرمانگی اطلاعات و همچنین محدودسازی حقوق فردی در اعمال محدودیت و قرنطینه، اخلاق در پژوهش در زمینه کووید ۱۹، مواجهه با خانواده و اطرافیان بیمار بستری، نحوه مواجهه و مدیریت بیماران غیر کووید در این دوران و چالش‌های مرتبط با واکسیناسیون، همگی از مباحثی هستند که در خور توجه ویژه از باب اخلاق پزشکی هستند. 

لاریجانی در تشریح اینکه آیا استفاده از فناوری‌های جدید در حوزه سلامت دیجیتال می‌تواند مورد تأیید علم اخلاق باشد، گفت: در دوران پاندمی کووید ۱۹، در کشورهای مختلف جهان به شکل گسترده‌ای از فناوری‌های جدید در حوزه سلامت دیجیتال استفاده شد، این در حالی است که در مورد جنبه‌های اخلاقی این موضوع اتفاق نظر وجود ندارد و بسیاری استفاده از فناوری دیجیتال برای ردیابی افراد را غیر اخلاقی می‌دانند. اگرچه لازم است متناسب با چالش‌ها برای رفع آن‌ها برنامه ریزی صورت گیرد. 

وی ادامه داد: در مدیریت پروژه‌های تحقیقاتی کووید ۱۹ و سایر بیماری‌های عفونی که در آن‌ها لازم است به شرکت کنندگان مشوق مادی پرداخت شود، لازم است این مشوق به گونه‌ای تعریف و تنظیم شود که تنها جبران خسارت و زمان شرکت کنندگان باشد و باعث ترغیب، وسوسه و تطمیع نشود. 

لاریجانی با اشاره به تلاش قابل قبول دولت در رایگان کردن بسیاری از هزینه‌ها و فراهم کردن برنامه غربالگری برای دسترسی عادلانه همه مردم به خدمات مورد نیاز در اپیدمی حاضر، تاکید کرد: خوشبختانه فعالیت‌های قابل توجهی در حوزه اخلاق حرفه ای، در جنبه‌های مختلف آموزش، پژوهش و بالین انجام شده است که زیرساخت‌های ارزشمندی را برای توسعه اخلاق در کشور فراهم ساخته است و تشکیل شورای‌عالی اخلاق پزشکی در سطوح بالای وزارت بهداشت، از مهمترین اقدامات انجام شده در این زمینه است. 

برنامه راهبردی اخلاق پزشکی کشور نقشه راه جامع برای حرکت به سمت نهادینه کردن اخلاق پزشکی در تمامی حوزه‌های نظام سلامت

لاریجانی تدوین اولین دایره المعارف اخلاق پزشکی جامع اسلامی با همکاری متخصصین بین المللی را اقدام ارزنده‌ای خواند که با همکاری اندیشمندان ایرانی و خارجی در حال انجام است. وی همچنین تدوین نقشه راه اخلاق پزشکی کشور را از دیگر اقدامات ارزشمند دانست که به نوعی گذشته، حال و آینده اخلاق پزشکی در کشور را به تصویر می‌کشد و با مطالعه سیر انتشارات در این حوزه، اولویت‌ها را معرفی می‌کند. 

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران افزود: با توجه به زیرساخت‌ها و توانمندی‌های موجود در کشور، بدیهی است که در بحران کروناویروس جدید نیز کشور ما واکنش متناسبی به چالش‌های اخلاقی مربوط داشته باشد و از ابتدای پاندمی، کمیته ساماندهی به تحقیقات کووید۱۹ در کشور، زیر نظر معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت تشکیل شده است. 

رییس مرکز تحقیقات تاریخ و اخلاق پزشکی به بازنگری و بروزرسانی برنامه راهبردی اخلاق پزشکی کشور نیز اشاره کرد و گفت: این برنامه در قالب ۸ هدف، ۶۰ اقدام و ۵۹ توصیه، نقشه راه جامعی را برای حرکت به سمت نهادینه کردن اخلاق پزشکی در تمامی حوزه‌های نظام سلامت از جمله آموزش، پژوهش و ارائه خدمات سلامت فراهم نموده است. 

تسریع بررسی اخلاقی طرح‌های تحقیقاتی در موضوع کووید ۱۹ با استقرار سامانه ملی اخلاق در پژوهش‌های زیست پزشکی

لاریجانی تصریح کرد: وجود سامانه ملی اخلاق در پژوهش‌های زیست پزشکی، راه را برای بررسی اخلاقی سریع طرح‌های تحقیقاتی در موضوع کووید ۱۹ و نظارت بر آنان بسیار هموار کرد؛ به طوریکه در چند ماه اخیر بیش از ۱۰ هزار طرح تحقیقاتی در این سامانه ثبت و توسط کمیته‌های اخلاق در پژوهش کشور بررسی شد. 

وی همچنین تدوین گایدلاین‌های اخلاقی کشوری و منطقه ای، انتشار راهنمای اخلاق در اپیدمی بیماری‌های عفونی، حضور فعال اندیشمندان ایرانی در نشست‌های مجازی در زمینه اخلاق را نمونه‌هایی از همکاری‌های منطقه‌ای و بین المللی بعد از بحران کووید ۱۹ خواند. 

لاریجانی با اشاره به توزیع ناعادلانه واکسیناسیون در دنیا، علیرغم اقدامات سازمان‌های بین المللی همچون WHO، تدوین سند ملی واکسیناسیون و تدوین راهنما جهت توزیع و اولویت‌بندی عادلانه واکسن در کشور را ارزشمند خواند. 

لاریجانی یکی از محدودیتهای اخلاق حرفه‌ای در نظام سلامت فعلی کشور راعدم وجود نظارت‌های اخلاقی خواند و بر استقرار شبکه منسجم اخلاق پزشکی در کشور تاکید کرد. 

وی در پایان سخنانش با این جمع‌بندی که از فرصت اپیدمی حاضر باید برای ایجاد حساسیت اخلاقی لازم در حرفه مندان و نیز تقویت اعتماد بین جامعه و ارائه کنندگان خدمات سلامت، بهره لازم گرفته شود، افزود: توسعه و تقویت آموزش‌ها و مهارت حرفه‌ای در تصمیم گیری‌های اخلاقی، خصوصا در گروه‌های تخصصی و فوق تخصصی پزشکی بسیار ضروری است. 

تکریم انسان، محور اخلاق و خلق صحنه‌هایی از رعایت اخلاق حرفه‌ای در زمان پاندمی کووید ۱۹

در ادامه، حمیدرضا رشیدی نژاد، رییس دانشگاه علوم پزشکی کرمان نیز ضمن اعلام خرسندی از میزبانی کنگره سالانه اخلاق پزشکی ایران توسط دانشگاه علوم پزشکی کرمان، تحقق اهداف تحول نظام سلامت و آموزش پزشکی را در گروی پایبندی به رفتارهای حرفه‌ای خواند. 

وی با تاکید بر تکریم انسان، به عنوان محور اخلاق گفت: اکنون با گذشت نزدیک به دو سال از ظهور پاندمی کووید ۱۹ و پیکار نظام سلامت با این بیماری شاهد خلق صحنه‌هایی از رعایت اخلاق حرفه‌ای هستیم، افزود: در این کنگره با محوریت اصول، مبانی و ملاحظات اخلاقی در واکسیناسیون کووید ۱۹ و نیز شکل گیری هویت حرفه‌ای دانشجویان علوم پزشکی زمینه بحث و تبادل نظرات فراهم شده است. 

ظرفیت آموزش اخلاق پزشکی در شکل گیری هویت حرفه‌ای دانشجویان

در ادامه، حجت الاسلام علی اکبر رشاد، رییس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی وعضو شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز با بیان اینکه دین اسلام به عنوان مکتبی کامل یک پنج ضلعی را مدنظر دارد که ضلع چهارم آن اخلاق است، تصریح کرد: اخلاق مجموع فضایل و رذایل، مواجهه مثبت با فضایل و برخورد سلبی با رذایل است. 

وی سپس با بیان اینکه سلامت دارای ابعاد گوناگون است، افزود: سلامت کامل و جامع الاطراف، جوانب مختلف را دربرمی گیرد و فقط منحصر به جسم نیست؛ بلکه سلامت روانی، سلامت اعتقادی، و سلامت معنوی هم مدنظر است. 

آیت الله لطف الله دژکام، امام جمعه شیراز و نماینده ولی فقیه در استان فارس نیز بیاناتی را در موضوع «ظرفیت آموزش اخلاق پزشکی در شکل گیری هویت حرفه‌ای دانشجویان» ایراد کرد. ایشان، ضمن اشاره به اینکه مهارت‌های اخلاقی و خصوصا مهارت تصمیم گیری اخلاقی، یکی از هفت مهارت مهم مدنظر در آموزش پزشکان عمومی است، گفت: اخلاق موضوعی کهن، اما مسئله‌ای تازه است. 

وی تصریح کرد: قانونی می‌تواند کفایت لازم را داشته باشد که پشتوانه اخلاقی داشته باشد؛ به عبارتی، خودکنترلی باید جایگزین دیگرکنترلی شود. 

گفتنی است، فلسفه اخلاق زیستی، چالش‌های اخلاقی در درمان، فضای اخلاقی و هویت حرفه ای، چالش‌های اخلاقی در آموزش پزشکی، گروه‌های آسیب‌پذیر در پاندمی کووید ۱۹ و چالش‌های اخلاقی در پژوهش‌های پزشکی موضوعاتی هستند که در نشست‌های تخصصی نهمین کنگره اخلاق پزشکی ایران مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرند. 

گفتنی است، باقر لاریجانی، رییس مرکز تحقیقات تاریخ و اخلاق پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران، حجت الاسلام علی اکبر رشاد، رییس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی و آیت الله لطف الله دژکام نیز سخنرانان مدعو افتتاحیه نهمین کنگره سالانه اخلاق پزشکی ایران بودند.