خشک شدن "خلیج گرگان" و "تالاب میانکاله" یک مساله فراملی است/ افزوده شدن ۱۵۰۰ هکتار به بخش خشک شده خلیج گرگان/ ریزگردها در کمین مازندران و گلستان

«حسینعلی ابراهیمی کارنامی»، مدیرکل اداره حفاظت محیط زیست مازندران در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا درباره وضعیت احیای خلیج گرگان گفت: در ستاد ملی احیای تالاب‌های کشور مصوباتی داشتیم و در این مصوبات برای دستگاه‌ها تکلیف مشخص شده است. اگر این تکالیف اجرا بشود قطعاً این خلیج قابل احیا خواهد بود. با توجه به اینکه در حال حاضر حدود یک سال از این مصوبات گذشته است، در عمل ندیده‌ایم که کار عملیاتی از جمله لایروبی کانال آشوراده انجام شده باشد. سازمان بنادر و دریانوردی مکلف به انجام این لایروبی شده بود. از طرفی وزارت نیرو در ارتباط با مطالعات احیا و انتقال آب از حوضه‌های همجوار و پمپاژ در ضلع غربی خلیج گرگان مکلف شده بود. 

او افزود: البته مطالعاتی در این زمینه از سوی سازمان حفاظت محیط زیست انجام شده است اما در واقعیت تکالیف در این زمینه بر عهده وزارت نیرو بوده و ما اقدامات خاصی را مشاهده نمی‌کنیم. در حال حاضر وضعیت خلیج نه تنها تغییر نکرده است بلکه مقداری از سطح خشکی در سال ۱۴۰۰ بیشتر هم شده است و امسال حدود ۱۵۰۰ هکتار به بخش خشک شده خلیج گرگان اضافه شده است. برخی از دستگاه‌ها تامین نشدن اعتبارات را دلیل اصلی پیش نرفتن برنامه احیای خلیج گرگان و تالاب میانکاله اعلام کرده‌اند اما مطالبه ما این است که مسئله خلیج گرگان یک موضوع ملی و فراملی است و باید در دستور کار دستگاه‌ها به عنوان یک اولویت قرار بگیرد. 

ابراهیمی کارنامی با اشاره به اینکه یکی از دلایل خشک شدن خلیج گرگان و تالاب میانکاله تغییرات اقلیمی است، گفت: بارش‌ها کم و میزان تبخیر و روزهای گرم زیاد شده است. نوسانات سطح آب خزر یکی از دلایل مهم دیگر خشک شدن خلیج گرگان است. از طرفی‌عدم مدیریت صحیح منابع آبی در حوزه آبریزه میانکاله یعنی حفر چاههای مجاز و غیرمجازی که در این منطقه حفر شده است، آببندان‌ها و مزارعی مانند پرورش ماهی، رسوب‌گذاری ایجاد شده در خود خلیج و رودخانه‌ها و انهار منتهی به آن باعث شده است که حتی آب‌های نابهنگامی مانند آبهای سیلابی هم وارد خلیج نشوند. اگرچه سازمان حفاظت محیط زیست حدود ۶۷ کیلومتر از انهار و کانالهای منتهی به تالاب را در سالهای اخیر لایروبی کرده است اما رسوب‌گذاری هنوز هم از عوامل مهم در خشک شدن این خلیج و تالاب میانکاله است. 

ابراهیمی کارنامی درارتباط با پسروی دریاچه خزر گفت: تالاب میانکاله و خلیج گرگان یک تالاب ساحلی است یعنی بخش عمده حیات آن مربوط به تبادل آب بین دریا و خلیج مربوط می‌شود. مصوبه ستاد ملی احیای تالاب‌ها که می‌گوید کانالهای ارتباطی این خلیج لایروبی شود برای برقراری این جریانات آبی است و می‌تواند بسیار به احیای خلیج گرگان کمک کند. 

او درپاسخ به این سوال که میزان پسروی دریای خزر در سالهای اخیر تا چه اندازه بوده است، گفت: سازمان بنادر و دریانوردی و وزارت نیرو اطلاعات کاملی در ارتباط با میزان پس روی دریای خزر دارند اخیراً از آن‌ها درخواست کردیم که آن را به ما هم بدهند که موافقت کردند. اما هنوز این اطلاعات به دست ما نرسیده است. اما چیزی که به لحاظ بصری مشخص است این است که متاسفانه شاهد پسروی دریای خزر هستیم. 

ابراهیمی کارنامی درارتباط با خسارتهای خشک شدن خلیج گرگان و تالاب میانکاله به محیط زیست همجوار آن گفت: به هرحال خلیج گرگان و تالاب میانکاله به بهشت پرندگان معروف است. این زیستگاه به قدری کیفیت داشته که پرندگان زیادی به اینجا بیایند. با خشک شدن خلیج گرگان این کیفیت از دست خواهد رفت. همین الان هم ما شاهد این هستیم که سالانه بسیاری از پرندگان تلف می‌شوند، زیرا جریانات آبی وجود ندارد و کیفیت زیستگاه از بین رفته است. پرندگان از عرض‌های جغرافیایی بالاتر هرساله به این منطقه مهاجرت می‌کنند اما تلف می‌شوند و زیستگاه مناسبی ندارند. به همین دلیل است که این منطقه از لحاظ زیستگاهی اهمیت بین المللی دارد. 

او افزود: خشک شدن خلیج گرگان در اقلیم منطقه مازندران و گلستان هم تاثیرگذار است. پهنه خلیج گرگان در حدود ۴۸ هزار هکتار است و میتواند در تامین رطوبت هوای منطقه نقش آفرینی کند. تاثیر این خلیج در تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی نیز بسیار بالاست. از سوی دیگر این منطقه به کانون ریزگردها تبدیل شده است و خشک شدن آن تهدیدی برای کیفیت منطقه است. 

ابراهیمی کارنامی در ادامه گفت: درصورت تداوم خشکی خلیج گرگان حداقل به صورت مستقیم شهرهای مرکزی و شرقی مازندران و غربی استان گلستان از این ریزگردها متاثر می‌شوند. اگر اقداماتی انجام نشود و شاهد تداوم خشکی خزر یا کاهش سطح تراز دریای خزر باشیم متاسفانه شاید بتوان گفت کل خلیج گرگان و تالاب میانکاله در سالهای آینده خشک شود. 

او درارتباط با نقش کشورهای همسایه در پسروی آب دریای خزر گفت: بخش عمده‌ای از آب خزر از رودخانه ولگا تامین می‌شود. به هرحال خزر یک دریای بسته است و تمام رودخانه‌هایی که به آن وارد می‌شوند مهم هستند. به همین دلیل است که کنوانسیون تهران را پایه‌گذاری کرده‌اند که کشورها متعهد به اجرای اقداماتی شوند که تداوم حیات خزر را تامین کند. تالاب‌ها آینه تمام نمای فعالیت ما در یک حوزه آبخیز است. بنابراین هرگونه فعالیت در حوزه آبخیز میتواند بر روی دریای خزر موثر باشد. دراین ارتباط رایزنی‌های مختلفی صورت میگیرد که در ذیل برنامه‌های کنوانسیون تهران، کشورها به وظایفشان در قبال دریای خزر عمل کنند زیرا اگر خسارتی وارد شود، صرفا متوجه ایران نیست. این یک مساله فراملی است و همه باید به کمک خزر بیایند.