در گفتوگو با ایلنا مطرح شد؛
توزیع داروی ضدافیونی که با مصرف آن لذت مواد مخدر دیگر قابل درک نیست/ کاهش متادون درمانی تا ۵ سال آینده/ ورود داروی بوپره‌نورفین به داروخانه‌های منتخب؛ بزودی
مدیرکل درمان و حمایت‌های اجتماعی ستاد مبارزه با موادمخدر با بیان اینکه به زودی توزیع داروی بوپره‌نورفین در داروخانه‌های منتخب آغاز می‌شود، گفت: یکی از برنامه‌های ما این است که تا پنج سال آینده سهم متادون در درمان اعتیاد در کشور را به شدت کاهش دهیم.
«رضا تویسرکان‌منش» مدیرکل درمان و حمایت‌های اجتماعی ستاد مبارزه با موادمخدر در گفتوگو با خبرنگار ایلنا درباره تولید داروهای ترک اعتیاد مانند بوپره‌نورفین گفت: در سال گذشته بررسی جامعی را در خصوص روش‌های درمانهای دارویی و غیردارویی اعتیاد در کشور انجام دادیم و به نتیجه رسیدیم که کشور نیازمند افزایش و توسعه درمانهای مبتنی بر شواهد اعم از دارویی و غیردارویی اختلال مصرف مواد است و این به عنوان یک راهبرد توسط دبیرخانه ستاد مبارزه با مواد مخدر اعلام شد. برای پیگیری بیشتر، این موضوع در کمیته درمان اعلام شد و بررسی‌های بیشتر در خصوص آن صورت گرفت و در نهایت به این نتیجه رسیدیم که سبد درمان اعتیاد در کشور را توسعه دهیم.
وی ادامه داد: متوجه شدیم به غیر از متادون که به طور رسمی و گسترده در درمان اعتیاد از سال‌های گذشته در کشور استفاده می‌شود و بعد از آن هم شربت تریاک به آن اضافه شده است داروهای دیگری نیز امکان استفاده دارند که اصطلاحا مبتنی بر شواهد هستند و کارهای اثربخشی آن‌ها در دنیا اثبات شده است از جمله داروی بوپره‌نورفین.
ابلاغ شیوه‌نامه استفاده از داروی بوپره‌نورفین
مدیرکل درمان و حمایت‌های اجتماعی ستاد مبارزه با موادمخدر با اشاره به علل عدم استفاده از داروی بوپره‌نورفین گفت: در بررسی‌ها مشخص شد، گران قیمت بودن دارو و عدم آگاهی درمانگران اعتیاد از اثربخشی این دارو در ترک اعتیاد، عدم پوشش بیمه‌ای مناسب، تولید داخلی، تولید غیررقابتی و عدم توزیع در داروخانه‌ها و ... از علل عدم استفاده داروی بوپره‌نورفین است. از همین‌رو برنامه‌ریزی در این خصوص صورت گرفت و طرح جامعی را تحت عنوان شیوه نامه ترویج داروی بوپره‌نورفین در درمان مواد مخدر در کشور را تهیه کردیم. این شیوه نامه پس از تصویب در کمیته درمان در جلسه ستاد بررسی، تایید و به وزارت بهداشت و درمان ابلاغ شد.
حذف متادون هدف ما نیست
تویسرکان‌منش با تاکید بر اینکه هدف ما از اجرای این طرح حذف متادون و یا انحصار بر روی یک داروی خاص نیست، خاطرنشان کرد: اعتیاد یک پدیده پیچیده زیست‌شناختی، روانشناختی و جامعه‌شناختی است و از همین رو در درمان آن هم مولفه‌های متعددی دخیل است. به طور مثال درباره درمان مواد محرک ما درمان دارویی نداریم و درمانهای غیردارویی و روانشناسی و روانشناختی استفاده می‌شود. بنابراین لازم است که برای هر فرد متناسب با سن، جنس، شغل و وضعیت روانی و اجتماعی و بیماری‌های همراه فرد طرح درمان اختصاصی در نظر گرفته شود. برای اینکه این اتفاق بیفتد باید دست درمانگر در استفاده از داروها و متدهای درمان غیردارویی باز باشد و این استراتژی است که ما آن را دنبال می‌کنیم. یکی از این روش‌ها استفاده از داروی بوپره‌نورفین است.
وی با اشاره به مواردی که در شیوه نامه ترویج داروی بوپره‌نورفین آمده است، گفت: آموزش درمانگران اعتیاد در خصوص استفاده از داروی بوپره‌نورفین در پروتکل‌های درمانی یکی از مواردی بود که در این شیوه‌نامه در نظر گرفتیم و از سازمان زندان‌ها نیز شروع کردیم. ما اندیکاسیون‌های متفاوت و فواید داروی بوپره‌نورفین را برای همه درمانگران در سازمان زندان‌ها با هزینه ستاد مبارزه با مواد مخدر آموزش دادیم. همچنین در دانشگاه‌های علوم پزشکی استان‌ها نیز این آموزش‌ها برای درمانگران برگزار شده است. وقتی آگاهی ایجاد شد نیاز به مصرف این دارو بالا رفت از همین‌رو برای پاسخ به این نیاز با کمک معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و حمایت شخص معاون رییس‌جمهور شرکت‌های دانش‌بنیان به پای کار آمده و تولید ارزان‌قیمت داروی بوپره‌نورفین در دستور کار قرار گرفت و در حال حاضر به بهره‌برداری رسیده است. بنابراین با این اقدام با مشکل بالا بودن قیمت هم مواجه نیستیم و با نصف قیمت مرسومی که در گذشته در بازار بود در حال حاضر داروی بوپره‌نورفین به فروش می‌رسد.
توزیع داروی بوپره‌نورفین در سازمان زندان‌ها و مراکز ماده ۱۶
مدیرکل درمان و حمایت‌های اجتماعی ستاد مبارزه با موادمخدر با بیان اینکه در حال حاضر داروی بوپره‌نورفین در زندان‌ها و مراکز ماده ۱۶ استفاده می‌شود، گفت: از دیگر اقدامات ما این است که ما از سایر فرمهای این دارو که فرم تزریقی، داخل دهانی، پچ پوستی و نوع ایمپلنت یا کاشتنی آن است استفاده کنیم که نوع راحت‌تری برای استفاده دارد. در حال حاضر مددجو از قرص زیرزبانی هر روز یا چندین روز در هفته استفاده می‌کند تا دوره سم‌زدایی را طی کند اما در روش تزریقی با یک تزریق در یک ماه دوره سم‌زدایی را طی می‌کند. در این زمینه تفاهم‌نامه‌ای با شرکت‌های دانش‌بنیان امضاء کرده‌ایم که تا قبل از پایان سال فرمهای متنوع دارو با قیمت رقابتی در دسترس قرار بگیرد.
تویسرکان‌منش با بیان اینکه تمایل و انگیزه به استفاده از این دارو در سازمان زندان‌ها بیشتر بود و از همین‌رو به عنوان پایلوت انتخاب شد، تصریح کرد: وابستگی به متادون در زندان‌ها افزایش پیدا کرده است. همچنین افراد زیادی در زندان‌ها حضور دارند که به دلیل ارتکاب جرائم دیگری در زندان بوده اما معتاد هم هستند البته ممکن است اعتیاد این افراد سبک باشد و نیازی به متادون درمانی نداشته باشد از همین‌رو برای درمان اعتیاد این افراد و کاهش وابستگی به متادون استفاده از داروی بوپره‌نورفین را در سازمان زندان‌ها راه‌اندازی کردیم. و اعتبار جداگانه‌ای از سوی دبیرخانه ستاد و به دستور دبیرکل برای سازمان زندان‌ها برای این منظور در نظر گرفته شده است.
به زودی داروی بوپره‌نورفین در داروخانه‌های منتخب توزیع می‌شود
وی درباره پوشش بیمه ای داروهای ترک اعتیاد گیاهی تصریح کرد: با شورای عالی بیمه سلامت نیز مکاتباتی داشته‌ایم تا انشالله به زودی این دارو تحت پوشش بیمه نیز قرار بگیرد. همچنین مطابق تغییری که در آیین‌نامه تاسیس مراکز ماده ۱۵ انجام شده است و مطابق شیوه‌نامه‌ای تصویب شده است به زودی تجویز در مطب‌ها توسط رشته‌های شغلی مرتبط مانند روانپزشکان آزاد خواهد شد. همچنین زیرساخت توزیع در داروخانه‌ها که شامل سامانه تیتک است برای توزیع در داروخانه‌های منتخب فراهم شده است، چراکه این دارو یک داروی تحت کنترل است و مانند آسپرین و استامینفن نیست که شرکت دارویی بتواند توزیع کند و هر یک قرص یا فرآورده بوپره‌نورفین باید از مرحله تولید تا مصرف قابل ردیابی باشد.
مدیرکل درمان و حمایت‌های اجتماعی ستاد مبارزه با موادمخدر تاکید کرد: به زودی توزیع کنترل شده در داروخانه‌ها نیز آغاز خواهد شد و پزشکان و افراد مرتبط می‌توانند برای افراد این دارو را تجویز کرده و در داروخانه توزیع شود. برنامه بعدی ما برای استفاده از این دارو در مراکز ماده ۱۶ و توزیع در پاتوق‌هاست. در این مراکز نیز مانند سازمان‌ها زندان‌ها اقدامات در دست انجام است. نتایج استفاده از این دارو از نظر علمی در زمینه درمان نگهدارنده، ترک اعتیاد، کنترل وسوسه و ولع برای مصرف موثر و رضایت بخش بوده و شکی در آن نیست. برنامه قطعی ما نیز در این زمینه توسعه این نوع داروها از جمله بوپره‌نورفین است.
تویسرکان‌منش درباره دیگر داروهای گیاهی ترک اعتیاد تصریح کرد: به غیر از متادون و شربت تریاک داروی دتوکسین را داریم که پایه گیاهی دارد و مجوز لازم را از وزارت بهداشت دریافت کرده و در حال استفاده است. این نوع داروهای گیاهی منعی برای توزیع در داروخانه‌ها ندارد و به طور گسترده توزیع شده و در همه مراکز ماده ۱۵، مراکز MMT، مراکز سرپایی و ... می‌تواند مصرف شود و داروی تحت کنترل نیستند.
وی درباره داروی نالتروکسان نیز گفت: داروی نالتروکسان که به آن اصطلاحا پیوسته رهش یا آهسته رهش گفته می‌شود و یک داروی آنتاگونیست است و یک داروی ضدمواد افیونی است و اگر فرد این دارو را استفاده کند دیگر لذت مواد مخدر مانند تریاک را نمی‌تواند درک کند. تزریق این دارو برای کسانی که داوطلب بوده و دارای شرایط هستند به مدت یک ماه کفایت می‌کند. این دارو نیز حدود چند ماهی است که وارد بازار شده است و آموزش‌های لازم در خصوص استفاده از این دارو به درمانگران داده شده است. یک مشکل بالا بودن قیمت نیز در خصوص این داریم که در حال مذاکره با شرکت‌های بیمه‌ای هستیم تا این مشکل رفع شود.
وی تصریح کرد: با دانشگاه شاهد در حال کار روی یک داروی جدید دیگر هستیم و مراحل ثبت و مراحل بالینی به پایان رسیده و به زودی رونمایی می‌شود. داروی ترک اعتیاد «د ادیکتا» که روی داروهای محرک و روان‌گران نیز موثر است به همین صورت توزیع داروخانه‌ای خواهد داشت و هیچ مشکلی برای تجویز توسط پزشک و تحویل در داروخانه برای این داروها وجود ندارد. ما تلاش می‌کنیم تا به سرعت این سبد دارویی را توسعه دهیم و تا جایی که می‌توانیم وابستگی‌مان را به متادون کم می‌کنیم. البته تاکید می‌کنم هیچ برنامه‌ای برای حذف قطعی متادون نداریم چراکه متادون ارزش خود را در مورد مددجویانی که نیازمند هستند دارد و استفاده خواهد شد اما همانطور که گفتم سهم آن در ایران زیاد بوده و به طور استثنایی در دنیا ما وابسته به متادون هستیم و در حال تلاشیم تا این وابستگی را با استفاده از داروهای جدید کاهش دهیم.
مدیرکل درمان و حمایت‌های اجتماعی ستاد مبارزه با موادمخدر با تاکید براینکه یکی از برنامه‌های ما این است که تا پنج سال آینده سهم متادون در درمان اعتیاد در کشور را به شدت کاهش دهیم، خاطرنشان کرد: اساس درمان اعتیاد بر درمانهای روانشناختی، مصاحبه‌های انگیزشی و تغییر نگرش و رفتار افراد استوار است و درمانهای دارویی به عنوان کمک به ویژه در زمینه اعتیاد به مواد مخدر موثر بوده و استفاده می‌شوند. در دنیا اصلا درمانهای دارویی برای ترک در سوء مصرف مواد در مصرف کنندگان موادی مانند حشیش، گل، کوکایین درمان دارویی نداریم مگر اینکه در پی مصرف این نوع مواد عارضه و تشنجی ایجاد شود و درمانهای مرسوم انجام شود. درمانهای دارویی برای ترک افیون‌ها و مواد مخدر مانند تریاک و هروئین در بزرگسالان کاربرد دارد. بنابراین بخشی از درمان اعتیاد دارو است و اصلا دارویی وجود ندارد که امروز به معتاد بدهیم و فردا ذهنیت و نگرش او تغییر کند. اعتماد به نفس او افزایش یابد و مسائل روحی و روانی که باعث شده به سمت اعتیاد برود برطرف شود. در دنیا نیز به همین صورت است.
تویسرکان‌منش در بخش دیگری از صحبت های خود درباره نشت متادون گفت: برنامه اساسی که ستاد از دو سال پیش آغاز کرده و امروز به نتیجه رسیده، این است که سامانه پیگیری و رهگیری داروهای تحت کنترل اصطلاحا تیتک در سازمان غذا و دارو با حمایت ستاد ایجاد و نهایی شده است و به یک سامانه دیگری که برای درمان اعتیاد استفاده می‌شود و اصطلاحا به آن آی داتیس گفته می شود متصل می‌شود این موضوع از مصوبات کمیته درمان و مصوبات ستاد مبارزه با مواد مخدر است و به ما این امکان را می‌دهد که از مرحله تولید و حتی پیش‌تولید مواد اولیه، تا مرحله مصرف دارو را ردیابی کرده و این امکان وجود دارد که در هر کجای این زنجیره متادون نشت پیدا کرده است قابل تشخیص باشد.
وی ادامه داد: این کار اساسی انجام شده و در مراحل پایانی آن هستیم. تولید متادون انحصارا در کارخانه‌های داروسازی اتفاق می‌افتد بنابراین نباید نشتی داشته باشد. در حال حاضر نیز آمارها نشان می‌دهد که کنترل آن بهتر از گذشته شده است ولی با نهایی شدن این پروژه امید داریم به زودی چیزی به عنوان نشت متادون نداشته باشیم.
