معتادان متجاهر در اولویت تزریق واکسن کرونا قرار بگیرند/ نیازی به تولید مُسکن جدید با منشأ شاهدانه در کشور نیست/ از تولید و توزیع داروی اینوو لیپومد جلوگیری شود

به گزارش خبرنگار ایلنا «رضا تویسرکان‌منش» مدیرکل درمان و حمایت‌های اجتماعی ستاد مبارزه با موادمخدر در اولین نشست خبری خود در سال ۱۴۰۰ در پاسخ به این سوال که اخیرا شما طی نامه‌ای به دکتر جان بابایی معاون وزیر بهداشت خواستار واکسیناسیون معتادان متجاهر مراکز ماده ۱۶ شدید، این افراد مگر در این مراکر در قرنطینه نیستند؟ چرا باید این افراد در اولویت دریافت واکسن قرار بگیرند، گفت: افرادی که در مراکز ماده ۱۶ نگهداری می‌شوند مسئولیت حفظ جان آنها برعهده دولت و مراکز نگهداری‌کننده است به منظور رعایت حقوق انسانی و حقوق بشر موظف هستیم همه شرایط بهداشتی را برای مددجویان فراهم کنیم از طرفی معتادان مواد مخدر به دلیل سوء مصرف مواد و شرایط نامناسب زندگی و تغذیه دچار ضعف سیستم ایمنی هستند و مهمترین سد دفاعی در مقابل ویروس کرونا سیستم ایمنی است بنابراین وقتی سیستم ایمنی ضعیف می‌شود فرد مستعد ابتلا به بیماری و حتی فرم وخیم بیماری است.

معتادان متجاهر سهمیه بالایی از واکسن نخواهند داشت

وی ادامه داد: این افراد طبق پروتکل ملی که برای واکسینانسیون وجود دارد بعد از کادر درمان جز‌ء گروه‌‌های به نوعی آسیب‌پذیر مانند بیماران پیوندی محسوب می‌شوند و باید در اولویت دریافت واکسن باشند از سوی دیگر ما برای اینکه بتوانیم زنجیره انتقال ویروس را قطع کنیم باید افراد زیادی در کشور واکسینه شوند.

مدیرکل درمان و حمایت‌های اجتماعی ستاد مبارزه با موادمخدر تصریح کرد: معتادان جمع آوری شده بعد از شش یا یکسال از مراکز نگهداری رها می‌شوند و در جامعه زندگی می‌کند و به دلیل اینکه ممکن است قدری به لحاظ رعایت پروتکل‌ها و موارد بهداشتی بی‌تفاوت‌تر باشند بنابراین زنجیره انتقال در جامعه توسعه پیدا خواهد کرد بنابراین واکسیناسیون این افراد هم به نفع خودشان هست و هم به نفع جامعه.

تویسرکان‌منش خاطرنشان کرد: از سوی کلی جمعیت این افراد که در سال ۹۹ نگهداری شده‌اند حدود ۵۸ هزار نفر است بنابراین سهیمه‌ای بالایی از واکسن نخواهد داشت اگر با توجه به قول‌هایی که مسئولین بهداشتی داده‌اند در خردادماه تولید واکسن داخلی با حجم انبوه میلیون‌ها دوز در ماه آغاز شود بخش قابل توجهی از واکسن به این افراد اختصاص پیدا نخواهد کرد. همچنین تمایل داریم و درخواست داریم همه افرادی که با معتادان متجاهر در ارتباط هستند اعم از مراقبین این‌ها و افرادی که در مراکز ماده ۱۵ و ۱۶ فعالیت می‌کنند پیشنهاد ما این است که همه این افراد در اولویت دریافت واکسن قرار بگیرند تا با خیال آسوده‌تری خدمات ارائه دهند.

امکان سرایت بالای بیماری در مراکز ماده ۱۶

وی تصریح کرد: با توجه به جهش‌های جدید ویروس کرونا که قدرت سرایت و بیماری زایی بالایی دارند این نگرانی وجود دارد که وقتی در یک مرکز صدها یا هزاران نفر در کنار هم نگهداری می‌شوند حتی با رعایت دقیق پروتکل‌های بهداشتی امکان ابتلا و سرایت این افراد در این مراکز وجود دارد بنابراین در مجموع با توجه به جمیع دلایل ما درخواست کرده‌ایم از وزارت بهداشت که این مددجویان را در اولویت دریافت واکسن کرونا قرار دهند.

مدیرکل درمان و حمایت‌های اجتماعی ستاد مبارزه با موادمخدر در ادامه در پاسخ به سوالی درباره خبر دبیرکل ستاد از دو داروی جدید در حوزه درمان و همچنین میزان اثربخشی آنها توضیح داد: استراتژی دبیرخانه ستاد مبارزه با مواد مخدر در عرصه درمان، تنوع بخشیدن به روش‌های درمانی و دارویی و غیردارویی است.

استفاده از روش‌های درمانی دیگر به جای متادون و شربت تریاک

تویسرکان‌منش با اشاره به دلایل استفاده از متادون و شربت تریاک گفت: در سال‌های گذشته به دلیل اینکه اعتقاد بر این بود که از فرم آسیب‌رسان اعتیاد به سمت فرم‌های کم‌خطرتر حرکت کنیم و بیماری‌های عفونی مانند HIV را در معتادان تزریقی را کنترل کنیم، بحث جایگزینی مواد با داروهایی مانند متادون شکل گرفت و توسعه پیدا کرد و بسیار موفق بود. این روش باعث شد موج انتشار ایدز در کشور در معتادان تزریقی کنترل شود و از جایگزین‌هایی مانند شربت تریاک و متادون که فرم‌های کم خطرتری نسبت به تزریق هستند، استفاده شود. اما در یک دهه گذشته وابستگی ما به درمان‌های آگونیستی افزایش پیدا کرد و به نوعی عمده درمان کشور توسط درمان با متادون و شربت تریاک است که این برخلاف روند جهانی است.

به گفته وی معمولا در دنیا راه‌های متنوع آگونیست و آنتاگونیست و روش‌های مختلف درمان‌های غیردارویی وجود که به اقتضای هر فرد (شرایط جسمی، روحی و اجتماعی) و با تشخیص درمانگران و انتخاب مددجو این روش‌ها انتخاب می‌شوند.

مدیرکل درمان و حمایت‌های اجتماعی ستاد مبارزه با موادمخدر درمورد داروها با بیان اینکه از سال گذشته استراتژی جدید ستاد تنوع بخشیدن به روش‌های درمانی دارویی و غیردارویی است، تصریح کرد: بوپره‌نورفین داروی قدیمی نگهداری، سم ‌زدایی و درمان اعتیاد است. اما ما دسترسی به فرم محدودی از این دارو داریم که تحت عنوان قرص زیرزبانی است و این دارو هم نسبت به مشابهین خود مانند متادون و شربت تریاک گران محسوب می‌شود. دبیرخانه ستاد با همکاری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و مراکز تحقیقاتی در مراحل تولید دارو تغییراتی ایجاد می‌کند که دارو با قیمت ارزان‌تر و کیفیت مناسب‌تر در بازار تولید شود.

تویسرکان‌منش خاطرنشان کرد: همچنین سایر فرم‌هایی که از این دارو وجود دارد؛ مانند فرم‌های تزریقی، غشای پوستی و غشای داخل دهانی و فرمهای طولانی اثری که نیاز نیست معتاد هر روز مصرف کند) در حال تولید است و ما قصد داریم سهم بیشتری از درمان اعتیاد را به داروهای جدیدتر اختصاص دهیم.

وی با اشاره به داروهای گیاهی موثر در ترک اعتیاد گفت: از طرفی داروهای گیاهی موثری هم که مراحل علمی تولید خود را سپری کردند و مجوزهای لازم را یا دریافت کرده اند و یا در حال اخذ هستند، وارد بازار می‌شود. خط قرمز ستاد این است که هر روش درمانی که می‌خواهد در درمان کاهش آسیب استفاده شود، باید مبتنی بر شواهد علمی کافی باشد و مجوزهای لازم را اخذ کند. اغلب داروهای گیاهی که در مراکز غیرمجاز و در عطاری‌ها که تحت عنوان داروی ترک توزیع می‌شود، داروی غیرمفید و حاوی ترکیبات مضری هستند، اما مجموعه‌های علمی مانند پژوهشکده گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی و برخی از شرکت‌های دانش بنیان تحت پوشش معاونت علمی ریاست جمهوری موفق شدند که فرمول‌هایی را از داروهای بومی کشور تولید کنند که در مراحل آزمایشگاهی و کارآزمایی بالینی اثربخشی خود را در برخی از جنبه‌های درمان و کاهش آسیب نشان دادند و این داروها مورد حمایت ستاد قرار خواهد گرفت.

مدیرکل درمان و حمایت‌های اجتماعی ستاد مبارزه با موادمخدر درمورد داروها با تاکید بر اینکه ما برای درمان‌های اعتیاد روش منحصر به فرد برای همه نداریم، گفت: به طور مثال اگر داروی گیاهی مانند دتوکسین وارد بازار شد به این مفهوم نیست که همه افراد، برای همه سنین برای همه انواع اعتیاد به مواد مخدر و محرک مناسب است. این داروها باید تحت نظارت پزشک، با تجویز پزشک، همراه با درمان‌های روانشناسانه، همراهی مددجو و حمایت‌های اجتماعی به کار گرفته شوند تا بتوانند اثرات مضر استفاده از مواد را کاهش دهند. لذا داروی بوپره‌نورفین گرچه داروی جدیدی نیست اما برای تولید آن تکنولوژی جدیدی به کار گرفته می‌شود و میزان و تیراژ تولید بالا و قیمت پایین می‌آید.

وی یادآور شد: در مجموع ما می‌خواهیم سهم داروهای نوین را از درمان اعتیاد در کشور بالا ببریم، اما وابستگی بیش از حدی که ناخواسته به داروهایی مانند متادون پیدا کردیم را کاهش دهیم.

تویسرکان‌منش در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه مدتی است در برخی داروخانه‌ها دارویی با نام داروی اینوو لیپومد توزیع می‌شود، آیا این دارو تایید می‌شود و برای چه گروهی مصرف دارد و از چه سازمانی مجوز دریافت کرده است، گفت: از گیاه شاه‌دانه استفاده‌های متعدد صنعتی، طبی در گذشته‌های دور و نزدیک انجام می‌شده است. گیاه شاه‌دانه که به نوعی منشأ حشیش است دارای فرآورده‌ها و مواد متعددی است که بخشی از این مواد ایجاد اثرات توهم‌زایی و روان‌گردانی دارد.  معروفترین‌ آن ترکیبی به اسم تی اچ سی است این ترکیب، ترکیب اصلی است که آثار موادی مانند ماری‌جوانا، حشیش و بنگ و گراس و هر نام دیگری که روی آن می‌گذارند، ایجاد می‌کند.

وی تصریح کرد: اما ترکیب‌های دیگری در این گیاه وجود دارد مانند سی بی ای که ادعا می‌شود کاربردهای پزشکی نیز دارد. مراکز تحقیقاتی در دنیا روی کاربردهای پزشکی این فرآورده کار کرده‌اند و مقالات محدودی وجود دارد که در برخی از موارد معدود این فرآورده می‌تواند کاربرد پزشکی نیز داشته باشد. البته هنوز مورد تایید مراجع رسمی دنیا مانند سازمان بهداشت جهانی قرار نگرفته است.

تویسرکان‌منش با اشاره به توزیع این فرآورده در داروخانه‌ها گفت: ما چندی پیش متوجه شدیم در کشور فرآورده‌ای در داروخانه‌ها توزیع شده است که ظاهرا از عصاره گیاه شاه‌دانه در آن استفاده شده است، بلافاصله وارد عمل شدیم و بعد از مطالعاتی که انجام دادیم مشخص شد مجوز تولید و توزیع توسط سازمان غذا و داروی ایران صادر شده و تحت عنوان یک فرآورده گیاهی و مکمل بوده و از لیست داروهای تحت کنترل آن‌ها خارج شده بود. بعد از بررسی مجدد کارخانه تولید کننده و شرکت‌های توزیع کننده متوجه شدیم هیچ گونه هماهنگی با دبیرخانه ستاد در خصوص توزیع این دارو صورت نگرفته است.

وی ادامه داد: همچنین ادعا شده است که این دارو خاصیت تکسینی دارد و به عنوان مسکن در دردها به کار می‌رود. اگرچه در بروشور ادعاهای نه گانه دیگری مبنی بر خواصی مانند ضد سرطان، کاهش حجم تومورهای سرطانی ، پیشگیری از گسترش متاستاز خون و ... دیده شده است که هیچ کدام منبع علمی ندارد. ما به فوریت مکاتباتی با وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو انجام دادیم.

وی با اشاره به مکاتبات ستاد مبارزه با مواد مخدر با سازمان غذا و دارو و وزارت بهداشت گفت: ما از آنها خواستیم اگر مستندات علمی اثبات‌شده‌ای وجود دارد مبنی بر اینکه این دارو بر تکسین درد یا اثرات تومورها موثر است برای ما ارسال کنند. همچنین مجوزی که به این دارو داده شده و اینکه مواد اولیه این دارو از چه طریقی تهیه شده است؛ آیا از کشت به دست آمده یا از طریق واردات تهیه شده است را به ما اعلام کنند. همچنین مراجع ذیربط کشور را  نیز در جریان توزیع این دارو گذاشتیم.

وی ادامه داد: به طور کلی دبیرخانه ستاد مبارزه با مواد مخدر با توزیع این مواد مخالف است چراکه شواهد عینی متقنی برای کاربرد علمی حشیش وجود ندارد و مقالات محدودی که وجود دارد در حجم علمی بسیار کم است و هیچ تایید علمی بر آن گواه نیست اگرچه در این دارویی که در سوال به آن اشاره شد ادعا می‌شود میزان مواد روان گردان  تی‌ اچ سی صفر است اما باز نگرانی وجود دارد. نکته بعدی این است که اگر این دارو خاصیت تسکینی داشته باشد نیازی به داروی جدیدی با منشاء شاهدانه در کشور وجود ندارد و از نظر پزشکی سبد داروهای مسکن ما از جمله داروهای مخدر استروئیدی و غیراستروئیدی باز است که و نیازی به چنین دارویی نیست. این دارو تحت عنوان گیاهی توزیع شده با مجوز مرجع رسمی بوده است و براساس گزارشاتی که به ما رسیده است شرکت توزیع کننده از طریق ویزیتورها پزشکان را توجیه برای استفاده از این دارو می‌کنند اگرچه که مورد استقبال نبوده است. البته ما نگرانی داریم که میزان تی اس ای در آن افزایش یافته و موجب وابستگی در قشر نوجوانان و جوانان شود و ما از مراجع ذیربط در وزارت بهداشت درخواست می‌کنیم کنترل بیشتری در این خصوص داشته باشند. استفاده از گیاه شاهدانه و ترکبیات داخل آن مصارف پزشکی تایید شده‌ای ندارد. نظر ما این است که از تولید و توزیع این دارو جلوگیری شود.

اختصاص ۷۵ میلیارد تومان به بیمه معتادان در سال ۱۴۰۰

مدیر کل درمان و حمایت های اجتماعی ستاد مبارزه با مواد مخدر همچنین درباره بیمه سلامت معتادان تصریح کرد: مطابق قانون مبارزه با مواد مخدر، دولت مکلف است که برای همه معتادان، اعتبارات بیمه را در نظر بگیرد که این امر از سال ۹۲ شروع شد.۵۰ میلیارد تومان اعتبارات بیمه معتادان در سال ۹۹ اختصاص یافت که با هماهنگی‌های بین سازمانی و فعالیت منسجم موفق شدیم عمده اعتبارات را جذب کنیم.

تویسرکان‌منش با بیان اینکه در جلسات متعدد کمیته درمان ابلاغ کردیم که همه مراکز کاهش آسیب باید با بیمه سلامت قرارداد داشته باشند، گفت: برای بیمه معتادان اعتبار ۷۵ میلیارد تومانی در سال ۱۴۰۰ اختصاص یافته است. با توجه به اینکه بیمه راهکار مناسبی برای تامین هزینه درمان و کاهش آسیب است می‌تواند به نوعی دلگرمی برای مددجو ایجاد کند تا با فراغ بال به درمان ترک و زخم های باز را انجام دهد. یکی از استراتژی های ستاد این است که همه معتادان تحت پوشش بیمه قرار گیرند و خدمات بیمه ای دریافت کنند. امیداوریم که با این پوشش در سال های آینده شاهد رشد چشمگیرتر اعتبارات درمان و کاهش آسیب اعتیاد باشیم.

وی با بیان اینکه آمار شیوع اعتیاد در مردان بیشتر است تصریح کرد: سهم زنان از جامعه آماری معتادان، ۱۵۶ هزار نفر است که معادل ۶ درصد کل معتادان و ۶ دهم درصد کل جمعیت کشور است اما متاسفانه سرعت رشد اعتیاد در زنان رو به افزایش است ضمن اینکه رشد مصرف مواد صنعتی به عنوان درمان لاغری در میان زنان نگران کننده است.

وی افزود: در میان این قشر، زنان بی خانمان و متجاهری هستندکه برای این گروه خاص، توسعه مراکز درمان و نگهداری زنان صورت گرفته است. چنانچه در سال گذشته پنج مرکز نگهداری ویژه زنان در تهران، سیستان و بلوچستان، مشهد، تبریز و اصفهان اختصاص یافت.

مدیر کل درمان ستاد مبارزه با مواد مخدر با یادآوری اینکه آسیب هایی که متوجه زنان است بیش از مردان است و انگ اجتماعی بالاتری دارند و برای دسترسی به مواد مجبور به تن دادن به آسیب های اجتماعی هستند، تصریح کرد: به همین دلیل زنان در اولویت کارها قرار گرفتند و برای گروه زنان معتادی که متجاهر نیستند بنا داریم خدمات درمان و کاهش آسیب اقشار آسیب پذیر بخصوص بانوان را در مراکز خدمات درمانی دنبال کنیم.

تویسرکان‌منش با بیان اینکه فاصله شروع مصرف تا تزریق مواد و همچنین اقدام داوطبانه این زنان برای ترک کمتر است، ادامه داد: ۶ هزار مرکز جامع سلامت و بیش از ۱۷ هزار خانه بهداشت در کشور وجود دارد که با هماهنگی های صورت گرفته با معاونت های وزارت بهداشت قصد داریم دسترسی این افراد به درمان های خدمات درمانی سوءمصرف مواد را توسعه دهیم. اکنون این کار در سیستان و بلوچستان به عنوان پایلوت شروع شده است.