معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی در گفت‌وگو با ایلنا:
نگهداری ۱۵۰۰ کودک زیر ۳ سال در شیرخوارگاه‌ها/ تمایل خانواده‌ها به فرزندخواندگی نوزادان/ جلوگیری از ورود کودکان کار به کارگاه‌های زیرزمینی
معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور از افزایش ۱۰ درصدی فرزندخواندگی نسبت به سال گذشته خبر داد و گفت: متاسفانه تمایل خانواده‌ها به قبول سرپرستی کودکان نوزاد و کم سن بیشتر است و باید با فرهنگ‌سازی خانواده‌ها را ترغیب به سرپرستی کودکان بزرگتر نیز کنیم.
«حبیب‌الله مسعودی‌فرید» معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا درباره وضعیت فرزندخواندگی در سال ۹۹ گفت: در سال ۹۸، حدود ۱۷۰۰ نفر فرزندخوانده داشتیم که در سال ۹۹ این آمار نسبت به سال ۹۸ افزایش ۱۰ درصدی داشته است. سیاست سازمان بهزیستی، فرزندخواندگی فرزندان تحت پوشش این سازمان است و یکی از اقدامات در این راستا نیز راه‌اندازی سامانه فرزندخواندگی از اردیبهشت سال گذشته بوده است.
وی ادامه داد: این موضوع باعث شده که تمام خانواده‌هایی که تمایل به پذیرش فرزند دارند، در این سایت ثبت‌نام کنند و اطلاعات اولیه خود را در این سامانه ثبت کنند. این سامانه نیز احتمال فرزندخوانده شدن را بالا برده است، یعنی کودکی ممکن است در همدان یا بوشهر باشد و هیچ خانواده‌ای در این استان‌‌ها تمایل به سرپرستی این کودک را نداشته باشند، اما ممکن است خانواده‌ای در گیلان چنین کودکی را بخواهد، از سوی دیگر ممکن است برای یک پدر و مادر در تهران کودک مناسبی نباشد، اما کودکی در یک استان دیگر باشد که با شاخص‌های این خانواده همخوانی داشته باشد.
افزایش ۱۰ درصدی فرزندخواندگی نسبت به سال گذشته
معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور با بیان اینکه سیاست اصلی ما مبتنی بر مصلحت کودک است، تصریح کرد: در موضوع فرزندخواندگی سن پدر و مادر، شرایط فرهنگی، اخلاقی، مالی، عدم سوء سابقه، عدم اعتیاد، تحصیلات و ... از جمله شرایطی است که پدر و مادر باید دارا باشند، از طرفی سیاست ما این است که اگر تعدادی درخواست کننده برای یک کودک داشته باشیم، ما آن کودک را به بهترین گزینه می‌دهیم.
مسعودی‌فرید با اشاره به اینکه فرزندخواندگی افزایش پیدا کرده است، خاطرنشان کرد: افزایش فرهنگ فرزندپذیری در خانواده‌ها نیز از دلایل افزایش فرزندخواندگی است، چراکه در زمانی خانواده‌ها راغب نبودند که فرزندی را به فرزندخواندگی بپذیرند، اما امروز ما می‌بینیم که از همه اقشار جامعه تمایل دارند، سرپرستی فرزندی را قبول کنند.
وی ادامه داد: اگرچه راه‌های مقابله با ناباروری افزایش یافته و بخشی از درمان آن تحت پوشش بیمه قرار گرفته است، اما متقاضیان فرزندخواندگی نیز افزایش یافته است و بخشی از آن مربوط به این است که فرهنگ گرفتن سرپرستی بچه‌ها در کشور گسترش پیدا کرده است و امیدواریم بیش از پیش نیز در کشور جا بیفتد. البته در حال حاضر تمایل خانواده‌ها به قبول سرپرستی فرزندان کم سن و سال است و امیدواریم با اقداماتی که انجام می‌دهیم، تمایل خانواده‌ها برای قبول سرپرستی کودکان با سنین بالاتر را هم فراهم کنیم همانطور که در حال حاضر تعداد متقاضیان برای سرپرستی کودکان دارای معلولیت نیز نسبت به قبل بیشتر شده است.
تمایل خانواده‌ها به سرپرستی کودکان کم سن و نوزاد
معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور تصریح کرد: در حال حاضر همانطور که اشاره کردم، اقبال از سوی خانواده‌ها به سمت فرزندان کم سن و سال و عمدتا نوزادان است، اما یکی از رویکردهای ما این است که کار رسانه‌ای انجام شود و هم به خانواده‌ها مشاوره‌های لازم داده شود تا خانواده‌ها برای قبول سرپرستی یک کودک با سن و سال بالاتر ترغیب شوند.
مسعودی فرید خاطرنشان کرد: در حال حاضر تعداد نوزادان بسیار کم است و در مجموع کودکان کمتر از سه سال که در شیرخوارگاه‌ها نگهداری می شوند حدود هزار و ۵۰۰ نفر است. البته نمی‌توانیم همه این کودکان را برای فرزندخواندگی بدهیم، چراکه ممکن است یک کودک به دلیل اینکه والدین مشکل موقتی دارند، در بهزیستی نگهداری شود به طور مثال ممکن است مادر معتاد باشد، اما بعد از درمان با تایید قاضی و کارشناسان ما بتواند با فرزندش زندگی کند، یا اینکه ممکن است کودک دارای خانواده مانند پدر بزرگ یا عمو یا دایی باشد و این افراد دارای صلاحیت نگهداری از کودک باشند و قاعدتا اگر کودک دارای خانواده سببی یا نسبی با صلاحیتی است اولویت با خانواده است، بنابراین همه کودکان دارای زیر سه سال قابلیت فرزندخواندگی را ندارند.
وی با اشاره به صف طولانی متقاضیان سرپرستی نوزادان گفت: افرادی که درخواست سرپرستی نوزاد یا شیرخوار را دارند، باید مدت‌ها در صف انتظار بمانند، خانواده‌ها معتقدند اگر کودک از شیرخوارگی با آنها بزرگ شود، راحت‌تر با خانواده خو می‌گیرد، در حالی که مطالعات و تجربه نشان داده است، اگر عاطفه بین کودک در هر سنی با والدینی که او را به سرپرستی قبول می‌کنند، وجود داشته باشد، قطعا و به راحتی کودک می‌تواند خانواده را بپذیرد و عاطفه پدر و مادری بین کودک و والدین شکل می‌گیرد و نمونه‌های زیادی ما در این زمینه داشته‌ایم و از این طریق هم خانواده‌ها سریعتر می‌توانند، فرزنددار شوند.
معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور در پاسخ به این سوال که آیا به دلیل کرونا تعداد فرزندان بی‌سرپرست که به دلیل از دست دادن هر دو والدین به بهزیستی منتقل شده باشند، افزایش پیدا کرده است؟ گفت: اینکه به خاطر کرونا فرزندی به بهزیستی واگذار شود، موردی نداشتیم و ما به وزارت بهداشت اعلام کرده‌ایم که اگر زن به دلیل فوت همسر، سرپرست خانواده شده یا کودک بدون سرپرست شده است به ما اعلام کنند، البته اولویت با خانواده سببی و نسبی است و خیلی از خانواده‌ها هنوز خانواده عاطفی هستند و اگر برای یک خانواده‌ای مشکلی پیش بیاید و اگر کودکی تنها مانده باشد، سرپرستی کودک را می‌پذیرند و هنوز این عواطف در کشور ما قوی است و در زلزله سرپل ذهاب هم همینطور بوده است. تعداد انگشت شماری کودک بی‌سرپرست به بهزیستی واگذار شدند، در حالی که بچه‌های زیادی بی‌سرپرست شده بودند، اما خانواده‌ها خودشان از آنها نگهداری می‌کردند و در خصوص کرونا نیز ما آماری نداریم که مشخص شود به دلیل کرونا تعداد کودکان تحت پوشش بهزیستی افزایش پیدا کرده باشد.
ثبت اطلاعات کودکان کار و خیابان از طریق عنبیه
مسعودی فرید در بخش دیگری از صحبت‌های خود در پاسخ به این سوال که آیا جمع آوری کودکان کار و خیابان باعث می شود، این کودکان به سمت کارگاه‌های زیرزمینی سوق داده شوند، گفت: نگرانی ما همیشه این است که با رویکرد ضربتی پیش نرویم و نگاه ما این نباشد که کودکان را نبینیم، ما دوست داریم کودک کار نباشد تا کودک کار نبینیم. بین نباشد تا نبینیم تفاوت وجود دارد.
وی ادامه داد: کودکان به دلایل متعددی برای کار به خیابان می آیند، در بسیاری از موارد ممکن است خانواده زن سرپرست یا خانواده دارای سرپرست معلول باشد، یا اینکه ممکن است از کودک سوءاستفاده شود. هر کدام از این موارد راهکار خود را دارد. اگر کودک کاری را جذب کردیم و مشخص شد کودک در یک خانواده زن سرپرست زندگی می‌کند، این مورد جزو اولویت اصلی ما قرار می‌گیرد تا سریعا تحت پوشش سازمان قرار بگیرد یا اگر کودکی دارای سرپرست معلول است و تحت پوشش ما نیست به سرعت در اولویت تحت پوشش قرار می‌گیرد و اگر از خانواده نیازمند است در حد توان خانواده را توانمند می‌کنیم. چنانچه این اقدامات به درستی انجام شود، دیگر لزومی برای حضور کودک در کارگاه های زیرزمینی وجود ندارد.
معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور تصریح کرد: در سال گذشته ۲۰۰ خانواده کودک کار و خیابان را توانمند کرده و کودک را از چرخه خیابان رها کردیم. همه اقدامات ما برای این است که کودک دیگر در خیابان نباشد و ثبت اطلاعات کودک از طریق عنبیه نیز برای همین منظور است، در این مدت نیز تعداد کودکان تکراری کمتر از ده نفر بوده است.
مسعودی فرید خاطرنشان کرد: برای اینکه از حضور کودک در کارگاه‌های زیرزمینی جلوگیری کنیم، باید در سه جهت کار کنیم یعنی هم باید درخصوص توانمندسازی خانواده کودکانی که در سر چهارراه ها حضور دارند، کار کنیم همچنین با جلساتی که با اداره کار وزارت کار داشتیم، نظارت بر کارگاه‌ها باید بیشتر شود و هم کارگاه‌های شناسنامه دار و هم کارگاه‌هایی که بدون شناسنامه فعالیت می‌کنند، نظارت شود و همچنین در حوزه کودکان زباله‌گرد فعالیت کنیم.
وی تاکید کرد: اگر در همین بخش کودکان کار و خیابان فرآیند توانمندسازی را کامل کرده و بعد از آن نظارت کافی بر این خانواده وجود داشته باشد، دیگر کودک برای کار به کارگاه‌ها هدایت نمی‌شود. یکی از کارهایی که ما با سازمان‌های مردم نهاد انجام می‌دهیم، همین نظارت و پیگیری‌های بعدی است. نظارت‌ها گزارش داده می‌شود و قابل پیگیری و رهگیری است و احتمال رفتن این کودکان به کارگاه‌ها را کمتر می کند.
معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور درخصوص اقدامات سازمان بهزیستی درباره کودک آزاری گفت: در موردی مانند گنبد مردم با حضور نیروی انتظامی وارد شده بودند و بهزیستی برای توانبخشی روانی و اجتماعی کودکان وارد شد و همکاران اورژانس اجتماعی از همان ساعات اولیه حضور داشتند و با همکاری قوه قضاییه اقدامات خود را انجام دادند. اگر بهزیستی اولین نهادی باشد که متوجه کودک آزاری شود طبق قانون ملکف است به نهادهای قضایی اطلاع دهد، اگر هم مردم متوجه شوند و دادستانی ورود کند بهزیستی برای کمک به خانواده وارد می شود و اگر لازم باشد خانواده را تحت پوشش خدمات اجتماعی و روانشناختی قرار می‌دهد تا جایی که در خصوص مورد گلستان می‌دانم، همکاران اورژانس اجتماعی وارد شده و خدمات لازم در حوزه روانشناسی را به این کودکان داده‌اند.
