مدیرعامل موسسه دانش اعتیاد و روان‌شناسی ایرسا:
باید سیاست‌های کلان در حوزه الکل تدوین شود
برنامه مقابله با الکل در کشور باید بومی باشد و نسخه کشورهای دیگر به کار ما نمی‌‌آید / باید اطلاعات دقیقی از مصرف‌کنندگان الکل داشته باشیم / حدود ۲۱ دستگاه حدود یک سال و نیم است که در حوزه الکل در کشور فعالیت می‌کنند.
ایلنا: مدیرعامل موسسه دانش اعتیاد و روان‌شناسی ایرسا بر این اعتقاد است که باید سیاست‌های کلان در حوزه الکل در مجمع تشخیص مصلحت نظام تدوین و سپس در مجلس قانون نوشته شود تا برنامه‌ریزی در حوزه الکل امکان پذیر شود چون تا زمانی قوانین بالا درستی وجود نداشته باشد، هیچ سازمان یا وزارت خانه‌ای به تنهایی نمی‌تواند این کار را شروع کند.
سعید صفاتیان در حاشیه هفتمین کنگره دانش اعتیاد با بیان اینکه این اولین بار است که در یک همایش علمی به مساله الکل پرداخته می‌شود، به خبرنگار ایلنا گفت: ما برای اینکه بتوانیم در حوزه الکل در کشور برنامه ریزی کنیم، نیاز داریم که در وهله اول سیاست‌های کلان در حوزه الکل داشته باشیم و به آن توجه کنیم چون الکل در دین ما حرام است و شرایط خاص خودش را دارد.
به گفته او؛ وزارت کشور از مجمع تشخیص مصلحت نظام درخواست کرده، سیاست‌های کلان در حوزه الکل را در مجمع تشخیص مصحلت نظام تدوین کنند تا پس از تدوین این سیاست‌ها بتوان قوانین مرتبط با الکل را در کشور تدوین کرد. چون تا سیاست‌های کلان تدوین نشود، قوانین به راحتی قابل احصاء شدن نیست.
صفاتیان با بیان اینکه قوانین در حوزه الکل باید در مجلس شورای اسلامی تصویب شود، گفت: صحبت‌هایی با نمایندگان مجلس انجام شده است که بعد از اینکه سیاست‌ها در مجمع تشخیص مصلحت نظام مصوب شد، قوانین در این حوزه تصویب شوند تا برنامه‌های درمان و پیشگیری و کاهش آسیب آغاز شود.
او توضیح داد: باید قوانین بالا درستی وجود داشته باشد تا سازمان‌ها و دستگاه‌های مختلف بتواند فعالیت خود را در این زمینه آغاز کنند چون هیچ وزارتخانه‌ای به تنهایی نمی‌تواند این کار را شروع کند مگر اینکه سند بالا دستی داشته باشد که به آن اجازه بدهد که در این فرایند دخالت کند.
صفاتیان با بیان اینکه بعداز اینکه قوانین مصوب شد، باید دید چه دستگاه‌هایی متولی الکل در جامعه شناخته شده‌اند، گفت: حدود ۲۱ دستگاه حدود یک سال و نیم است که در حوزه الکل در کشور فعالیت می‌کنند. سازمان بهزیستی و وزارت بهداشت دو دستگاه متولی هستند که در زمینه پیشگیری، درمان و کاهش آسیب الکل در کشور نقش دارند.
او با بیان اینکه در بحثالکل هم مانند مواد مخدر، نقش گروه‌های مردمی قابل تامل است و سازمان‌های مردم نهاد در این حوزه جایگاه ویژه‌ای دارند، گفت: همانطوری که سال ۱۳۸۱، یعنی ۱۱ سال پیش ما از سازمان‌های مردم نهاد برای مساله اعتیاد بهره گرفتیم در حوزه الکل هم به کمک‌های بخش خصوصی و سامان‌های مردم نهاد نیاز داریم.
به گفته او؛ شورای اجتماعی وزارت کشور حدود یک سال و نیم پیش مصوب کرد که کمیته مبارزه با مصرف الکل و ورود و خروج و تولیدات و کل موضوعات مرتبط با الکل حتی ساخت آن در کشور طراحی شود، که این کمیته راه‌اندازی شده است و جلسات متعددی برگزار می‌کند و نتایج خوبی از برنامه‌های آن حاصل شده است.
صفاتیان با بیان اینکه بعداز اینکه ساختار در کشور طراحی و وظیفه دستگاه‌ها مشخص شد، نوبت به طراحی ساختار کمیته‌های زیر گروه می‌رسد، گفت: ما نیاز داریم به همان تعداد که برنامه کلان داریم، کمیته داشته باشیم. دو برنامه کلان درمان و پیشگیری وجود دارد باید دو کمیته مستقل برای این دو برنامه داشته باشیم که هرکدام از این کمیته‌ها دبیر، رئیس و اعضا می‌خواهد که موضوعات مرتبط با انچه در حوزه الکل است، تصمیم سازی کند چون شاید کمیته‌ها نتوانند تصمیم گیری کنند.
او توضیح داد: این کمیته‌ها می‌توانند تصمیم سازی کنند که در کشور مراکزی برای درمان الکلی‌ها راه اندازی شود. شاید کمیته این جایگاه را نداشته باشد که تصمیم گیری کند اما تصمیم سازی آن ممکن است در رده‌های بالا‌تر و شورای اجتماعی وزارت کشور، مورد توجه قرا گیرد و درباره آن تصمیم گیری شود و آن‌ها مجوز راه اندازی چنین مراکزی را به این کمیته‌ها بدهند.
به گفته مدیرعامل موسسه دانش اعتیاد و روان‌شناسی ایرسا، بعد از اینکه دستگاه متولی مشخص شد، این کمیته‌ها جایگاه خاصی دارند و نیاز است که تمامی سازمان‌ها واحدهای خاصی داخل خود طراحی کنند تا بتوانند نمایندگان این واحدهای خاص در این کمیته‌ها حضور داشته باشند.
صفاتیان با بیان اینکه اگر سازمان یا وزارت خانه‌ای قرار است در حوزه الکل فعالیت کند باید ساختار اداری مشخص هم ایجاد کرده باشد، گفت: سازمان بهزیستی، وزارت بهداشت، وزارت ارشاد، نیروی انتظامی، بسیج و قوه قضاییه و دیگر دستگاه‌ها که در این حوزه هستند باید این ساختار را داشته باشند چون بدون داشتن ساختاری در داخل خودشان نمی‌توانند برنامه‌ای ارائه کنند. برنامه را یک کار‌شناس نمی‌توان به کمیته ببرد باید ساختاری مثلا در بهزیستی برنامه‌ای را پیشنهاد کند.
به گفته او؛ بعد از اینکه روند سیاست گذاری در کشور آغاز شد، مساله برنامه‌ریزی در حوزه الکل مطرح می‌شود. چون الکل حوزه‌ای است که تازه در ایران مورد توجه قرار گرفته است، هنوز برنامه‌ای برای آن دیده نشده است، ساختار‌ها تعریف نشده و حتی تحقیقاتی در زمینه الکل در کشور انجام نشده است.
مدیرعامل موسسه دانش اعتیادو روان‌شناسی ایرسا با بیان اینکه یکی از کارهایی که در حوزه برنامه ریزی باید انجام شود تهیه سند ملی است، گفت: خوشبختانه وزارت بهداشت سند ملی را به صورت اولیه تهیه کرده است و در کمیته ملی پیشگیری از مصرف الکل بار‌ها سند بررسی شد و سازمان‌های مختلف، ۲۱ دستگاه بیش از، سه یا چهار جلسه رسمی و چهار جلسه غیررسمی کار‌شناسی گذاشته شد تا نهایتا این سند تدوین شد و سند در سه حوزه پیشگیری، درمان و بازتوانی و حرفه آموزی است. سازما‌های مردم نهاد، بخش خصوی و دولت را به عنوان سه بازوی اصلی می‌داند که می‌توانند در این حوزه فعالیت کنند.
باید اطلاعات دقیقی از مصرف کنندگان الکل داشته باشیم
او در رابطه با اینکه کشور ما در مصرف الکل کجاست و مصرف کنندگان از نظر سنی، خانوادگی و درآمدی در کجا هستند، گفت: ما هیچ اطلاعاتی در رابطه با مصرف کنندگان الکل در کشور نداریم. گاهی اعدادی مطرح می‌شود که تعداد الکلی‌های ایران این تعداد است که به نظر من آن اعداد هم دقیق نیست بنابراین ما احتیاج داریم ارزیابی درستی در این زمینه در کشور داشته باشیم و تا حدودی از وضعیت مصرف کنندگان الکل در کشور آگاه شویم چون این پایه کاری ما است تا بتوانیم برنامه‌های مورد نیاز را تدوین کنیم.
برنامه مقابله با الکل در کشور باید بومی باشد
به گفته او برای برنامه ریزی در حوزه الکل نمی‌شود چند نفر بنشینند پشت کامپیو‌تر و با استفاده از اطلاعات و برنامه‌هایی که در رابطه با الکل در کشورهای دیگر نوشته شده است، برای ایران هم برنامه بنویسند. برای الکل می‌توان برنامه ملی نوشت ولی این برنامه باید قابلیت اجرا را به صورت بومی، منطقه‌ای و محلی داشته باشد. چون شرایط قومی و مذهبی در چهار گوشه کشور با هم متفاوت است و اگر این برنامه‌ها تابع شرایط بومی و منطقه‌ای و مذهبی نباشد در اجرا مشکل ایجاد می‌شود.
او در باره اینکه آیا باید فقط دولت برای حل مشکل الکل در کشور فعال شود یا بخش خصوصی و سازمان‌های مردم نهاد هم باید در این زمینه فعال شوند، گفت: حدود ۱۱ سال پیش همین سئوال در مورد مواد مخدر مطرح شد، آن زمان نگاه‌ها کمی متفاوت بود و با همکاری سازمان‌های مردم نهاد و بخش خصوصی کمی مقاومت وجود داشت ولی اکنون دولت و دستگاه‌ها به اهمیت سازمان‌های مردم نهاد و بخش خصوصی اگاه شده‌اند و می‌پذیرند که سازمان‌های مردم نهاد هم در این حوزه فعالیت کنند.
او ادامه داد: یکی از دستگاه‌هایی که به خوبی با سازمان‌های مردم نهاد و بخش خصوصی در این حوزه فعالیت می‌کند سازمان بهزیستی است. امیدواریم که وزات بهداشت هم همین دیدگاه را نسبت به بخش خصوصی و ورود سامان‌های مردم نهاد در این حوزه داشته باشد چون نمی‌شود بدون حمایت بخش خصوصی و سازمان‌های مردم نهاد که دو بازوی کمکی اصلی در مقابله با شیوع الکل در کشور می‌توانند باشند استفاده نکنیم.
پیشگیری دیر جواب می‌دهد اما مهم‌تر از درمان و یا کاهش آسیب است
به نظر مدیرعامل موسسه دانش اعتیادو روان‌شناسی ایرسا، در حوزه الکل باید به هر سه حوزه پیشگیری، درمان و کاهش آسیب توجه شود اما او حوزه پیشگیری را مهم‌تر از دو حوزه دیگر دانست. او توضیح داد که معمولا به حوزه درمان بیشتر توجه می‌شود چون آثار آن خیلی واضح و مشهود است و مدیران می‌توانند از آمار و ارقام بهبودی در این حوزه سخن بگویند اما چون آثار مربوط به پیشگیری به زودی مشخص نمی‌شود و نیاز به برنامه ریزی بلندمدت است کمتر به آن توجه می‌شود.
طراحی کاهش آسیب به خاطر مسائل فرهنگی و مذهبی ایران مشکل است
او ادامه داد: طراحی کاهش آسیب در حوزه الکل سخت‌تر از مواد مخدر است. چون ما نمی‌توانیم به یک الکلی بگوییم که تو به درمانگاه یا هر جای دیگری که برای ترک اعتیاد به الکل در نظر رفته شده است، بیا و ما به تو الکل می‌دهیم این با موازین دینی ما هماهنگ نیست. بنابراین ما در این حوزه باید به گونه‌ای عمل کنیم که با فرهنگ و موازین دینی ما هماهنگ باشد و نباید سعی کنیم از برنامه‌های کشورهای دیگر استفاده کنیم، اگر هم قرار است از آن برنامه‌ها الگو برداری کنیم باید توجه کنیم که برنامه رابا توجه به شرایط کشور خودمان بومی کنیم و به دنبال تعمیم آن در کشور خودمان نباشیم.
صفاتیان گفت: باید سعی کنیم که برنامه‌ها به صورتی باشد که از اول قابل ارزیابی باشند. برای اینکه برنامه‌ها قابل ارزیابی باشند نیاز است که ما شاخص‌های خاصی را درنظر بگیریم. مثلا در مورد مواد مخدر می‌گوییم که قیمت شیشه ۸ سال پیش کیلویی ۱۷۰ میلیون بوده الان ۱۷ میلیون شده است. جمعیت زنان معتاد این میزان افزایش یافته است و غیره در مورد الکل هم باید طوری برنامه ریزی کنیم که امکان ارزیابی در این حوزه‌ها وجود داشته باشد.
او تاکید کرد: اگر ما نتوانیم برنامه‌هایمان را در حوزه الکل در کشور ارزیابی کنیم به جایی نمی‌رسیم.
بهتر است بودجه متمرکز و سازمان‌ها در برابر برنامه‌ها پاسخگو باشند
او؛ تامین بودجه در حوزه مقابله با الکل را بسیار مهم و ضروری دانست و گفت: برنامه‌ها بدون بودجه اجرایی نمی‌شوند بنابراین وظیفه شورای اجتماعی وزارت کشور همانطور که کمیته مقابله با الکل را راه‌اندازی کرد و دستگاه‌ها را موظف کرد که در این حوزه برنامه ریزی کند، باید برای تامین بودجه هم تلاش کند.
صفاتیان درباره اینکه بودجه‌ها باید متمرکز باشد یا غیرمتمرکز گفت: تجربه‌ای که در حوزه مواد مخدر در این باره داریم این است که اگر بودجه‌ها در ستاد تجمیع شود، خوب است اما این زمانی خوب است که اختلاف سلیقه برنامه‌ای بین سازمان‌ها نباشد، چون اگر اختلاف سلیقه باشد و یک دست نباشند مشکلاتی ایجاد می‌شود.
او توضیح داد: در حوزه مواد مخدر پس از ۱۵ سال کار کردن اگر ۱۰ نفر پشت تربیون بروند و در حوزه سیاست گذاری صحبت کنند، هر ۱۰ نفر دیدگاه‌های متفاوتی دارند. در حوزه الکل هم اختلاف دیدگاه‌ها خیلی زیاد است. بنابر این نگاه ما در مورد بودجه این است که در حوزه الکل بودجه‌ها باید متمرکز و ساختاریافته باشد، بودجه‌ها به طور متمرکز وارد دستگاه شود و دستگاه پاسخگوی این موضوع باشد. چون اگر سازمان‌ها پاسخگو نباشند در حوزه الکل به جایی نمی‌رسیم.
