بازارگردی به سبک و سیاق قاجار/ بازار عودلاجان رقیبِ سرسختِ پاساژ پروانه

به گزارش خبرنگار ایلنا، محله عودلاجان یکی از پنج محله قدیمی تهران در حاشیه بازار است که از جنوب به میدان مولوی، از شمال به خیابان امیرکبیر و سرچشمه، از غرب به شمس‌العماره و از شرق به امامزاده یحیی در خیابان مصطفی خمینی محدود می‌شود. این محله به ثبت ملی رسیده و قدمتی ۳۰۰ ساله دارد.

با وجود آنکه عودلاجان محله‌ای‌ست که در دوره قاجار شاهد اوج قدرت و ثروت و مرفه‌نشینی تهران‌ها بود، اما با تغییرات شهری به ناچار به گوشه ناخواسته‌ای از تاریخ رانده شد تا نه تنها از ارج و قرب و برو بیای روزگاران پیشین بهره‌ای نداشته باشد بلکه به کوچه پس کوچه‌های پشت و بین بازار تهران تبدیل شود؛ جایی دنج و ناگوار که شاهد انواع ناهنجاری‌های اجتماعی از حضور معتادان گرفته تا کارتن‌خواب‌ها بود.

در این راستا، مسئولان شهری به فکر مرمت، بازسای و این بخش از شهر افتادند، سال ۹۱ فقط یک طاق از بازارچه عودلاجان در انتهای کوچه حاجیان باقی مانده بود که احمد مسجدجامعی (عضو کمیسیون فرهنگی شورای اسلامی شهر تهران) از میراث خواست بخش دیگری از بازار عودلاجان را مرمت کنند، در این راستا کمیته‌ای با حضور کارشناسان و نخبگان میراث فرهنگی، کسبه و مسوولان شهرداری برای احیای منطقه عودلاجان ایجاد و جلساتی برای حل مشکلات این منطقه برگزار شد.

حال، چند سالی است که شهرداری تهران، سازمان میراث فرهنگی و کسبه محله عودلاجان تلاش کرده‌اند این بازارچه را بازسازی و کف بازار را سنگفرش کنند. همچنین درهای چوبی زیبایی به سبک آنچه در فیلم‌های تاریخی دیده‌ایم به کار بگیرند تا عودلاجان باز از دل تاریخ نفس بکشد و نفس کشیدن در فضای خشت و گل و دیدن نور آفتاب از سقف‌های گنبدی شکل، احساسی ایجاد کند که اگر با تاریخ ایرانی پیوند داشته باشیم بتوانیم احساس خوبی را تجربه کنیم.

بازار عودلاجان این روزها شکل دیگری به خود گرفته. از ۲۰ فروردین بود که شاهد تبلیغات گسترده در خصوص توسعه گردشگری عودلاجان و راه افتادن قطار گردشگری عودلاجان بودیم، این امر سبب شد تا تعداد بازدیدکنندگان این بازارا فزایش یابد و شناخت بیشتری درخصوص فعالیت بازار عودلاجان انجام شود. تمام ذوق دستفروشان عودلاجان حضور خبرنگاران، تلویزیون و... است تا این بازار به جامعه معرفی شود.

در این میان با راه افتادن فروش صنایع دستی در عودلاجان، به گفته کسبه؛ تعداد بازدیدکنندگان ۱۰۰ برابر شده است چراکه در گذشته خلوتی و عدم احساس امنیت و نگرانی از حضور در این بازارچه سبب می‌شد تا گردشگران و البته خانم‌ها که بیشترین قشر بازارگردهای امروز را تشکیل می‌دهند، به سمت بازار عودلاجان نروند.

برخی می‌گویند عودلاجان همان عبدالله جان به لهجه کلیمی است؛ چراکه بیشتر ساکنان این محله کلیمی بودند، برخی دیگر هم وجه تسمیه عودلاجان یا اودلاجان را تغییر یافته آو – دراجین می‌دانند که در زبان تاتی بومی تهران به معنی جای تقسیم آب بوده است.

اکنون محله عودلاجان به خیابان‌های ناصرخسرو، امیرکبیر، ۱۵ خرداد و ری محدود شده، برای رسیدن به این محله می‌توانید ایستگاه متروی ۱۵ خرداد یا ایستگاه امام خمینی (ره) پیاده شوید.

اگر دوست داشته باشید می‌توانید در خیابان صور اسرافیل سوار بر ماشین‌های برقی شوید و در منطقه بازار تردد کنید اما قطار گردشگری هر روز از ساعت ۱۰ صبح تا ۵ بعد از ظهر به صورت رایگان، علاقه‌مندان، بازارگردها و گردشگران را در مسیر بازار، خیابان صور اسرافیل، خیابان ۱۵ خرداد و... می‌چرخاند و تا بازار عودلاجان می‌برد. بعد از گشت و گذار در بازار می‌توانید دوباره سوار این قطار شوید و به تقاطع صوراسرافیل و باب همایون بازگردید.

بازار عودلاجان هر روز از ۱۰ صبح تا ساعت ۱۰ شب باز است و در ماه مبارک رمضان، از زمان افطار به بعد در گذر حاجی‌ها شاهد برگزاری جشنواره و راسته فروش غذا خواهیم بود.

آرش سرلک (بهره‌بردار بازار عودلاجان) با اشاره به فعالیت مغازه‌داران در عودلاجان گفت: در اوایل امر بیشتر مغازه‌ها پلاستیک فروش بودند و با توجه به تعهدی که به شهرداری داده بودند باید تغییر کاربری می‌دادند و تبدیل به صنایع دستی می‌شدند. اما برخی از آنها از انجام این تعهد سر باز زدند و برخی دیگر نیز با آنها همراه شدند.

او ادامه داد: اکنون از میان حدود ۵۰ مغازه‌ای که در بازار عودلاجان قرار دارند، حدود ۱۱ مغازه باز هستند و صنایع دستی می‌فروشند و حتی وورک شاپ آموزش صنایع دستی برگزار می‌کنند و حدود ۴ مغازه همچنان پلاستیک فروش هستند که از این میان بخشی از این مغازه‌ها به دلیل آنکه با سرقفلی دریافت شده‌اند برای تغییر کاربری باید رضایت مالک را اخذ کنند. از آنجایی که مالک بیشتر این مغازه‌ها اوقاف است، از این رو با برخی مشکلات درخصوص تغییر کاربری روبه رو هستند.

سرلک یادآور شد: زمانی که من به عنوان مسئول بازارچه عودلاجان این مکان را تحویل گرفتم، شهرداری از من پرسید که آیا می‌خواهی این مغازه‌های پلاستیک فروشی پلمپ شود که موافقت نکردم. چراکه در مرحله نخست، آماده‌سازی بستر و حضور مردم در بازارچه عودلاجان اهمیت دارد سپس مغازه‌‌داران ترغیب می‌شوند که به سمت فروش صنایع دستی روی آورند.

او تصریح کرد: یکی از مشکلاتی که برای حضور بازدیدکنندگان از بازارچه عودلاجان داشتیم این بود که با وجود تبلیغاتی که داشتیم، گردشگران با درهای بسته مغازه‌ها روبه رو می‌شدند از این رو بر آن شدیم تا با قرار دادن میزهایی برای ایجاد امکان فروش صنایع دستی خانگی، مشکل بسته بودن درهای مغازه‌های بازار عودلاجان را حل کنیم. با وجود آنکه معاونت صنایع دستی کشور کمک‌های شایانی برای راه‌اندازی راسته فروش صنایع دستی در بازار عودلاجان انجام داد اما، معاونت صنایع دستی استان تهران با وجود بازدیدی که از این بازار داشت اما هیچ کمکی به ما نکرد و اهمیتی نداد. از این رو میزهای صنایع دستی خانگی را با کمک خانم‌های خانه‌دار که صنایع دستی تولید می‌کنند، راه انداختیم و تاکیدی برای فروش صنایع دستی خاصی نداریم از این رو از دستبندهای دست‌ساز گرفته تا میناکاری و گلیم و... در بازارچه عودلاجان به فروش می‌رسد.

چالش‌ از نوع بازاری

یکی از مشکلاتی که مغازه‌داران عودلاجان برای بازکردن مغازه‌های خود داشتند عدم حضور مردم در این بازار بود. چراکه با وجود آنکه بازار عودلاجان در راستای بازار پانزده خرداد قرار دارد اما بیشتر مردم بازار تهران را تا خیابان ناصرخسرو می‌دانند و تعداد اندکی هستند که می‌دانند کوچه مروی راسته فروش لوازم آرایشی و بهداشتی است و می‌توان انواع لوازم تحریر و ملزومات برگزاری تولد را با گذر از پله نوروز خان پیدا کرده و برای خرید پوشاک به سمت بازار آهنگران رفت. در این میان با توجه به آنکه بازار عودلاجان با سبزه میدان و دهانه اصلی بازار تهران فاصله دارد، کمتر مورد استقبال بازارگردها قرار می‌گیرد.

سرلک با تاکید بر آنکه بازار تهران تا خیابان ناصرخسور تمام نمی‌شود، گفت: سعی ما برآن است تا با افزایش تعداد بازدیدکنندگان از بازار عودلاجان، به قول معروف پاخور این بازار را زیاد کنیم و شرایط را برای حضور بازاریان و باز شدن مغازه‌ها فراهم سازیم. در این راستا سعی داریم سنت‌های بازاری‌های قدیم را احیا کنیم. از خیرات‌ شب جمعه گرفته تا پوشش فروشندگان که سعی داریم به سبک و سیاق دوران قاجار باشد.

بازار عودلاجان را یک راسته کوچک از بازار ۱۵ خرداد جدا می‌کند. اما قیمت‌ مغازه‌ها از زمین تا آسمان تغییر می‌کند. به گفته یکی از بازاریان، قیمت مغازه در بازار عودلاجان متری ۴۰ تا ۷۰ میلیون تومان است اما این قیمت‌ها در بازار آهنگران که آن طرف خیابان قرار دارد از ۱۱۰ میلیون تومان به بالا معامله می‌شود. دلیل این تفاوت قیمت هم به دلیل عدم شناخت بازارگردها از بازار عودلاجان و عدم حضور گردشگران در این بخش از بازار است.

میزهایی با اجاره ۲۰ هزار تومانی

قیمت اجاره هر میز در بازار عودلاجان حدود ۲۰ هزار تومان است و بیشتر فروشندگان از خانم‌های خانگی هستند. حمایت از تولید ملی هدف است و قیمت صنایع دستی ارائه شده حداقل ۴۰ درصد کمتر از صنایع دستی است که در خیابان ویلا به فروش می‌رسد. این درحالی است که بیشتر صنایع دستی که در بازار عودلاجان به فروش می‌رسند، دارای نشان اعتماد ملی هستند و خریداران می‌توانند از اصالت صنایع دستی که می‌خرند اطمینان خاطر داشته باشند.

این فعال صنایع دستی و گردشگری با نقد عملکرد برخی از راهنمایان گفت: در بیشتر مواقع شاهد حضور گردشگران خارجی در بازار تهران هستیم اما راهنمایان، این گردشگران را به راسته کفاشان می‌برند و به عودلاجان نمی‌آورند. گردشگران خارجی در بسیاری از مواقع به خرید سنگ پا و ملاقه و گوشت کوب راضی می‌شوند درحالی که می‌توان آنها را برای خرید صنایع دستی ایرانی ترغیب کرد.

در بازار عودلاجان می‌توان به موسیقی گوش سپارد؛ در بازاری مسقف که سبک و سیاق دوره قاجار قدم زد و حتی فروشندگانی با لباس دوره قاجار را دید که فروشندگی می‌کنند. غذای خوب هم با قیمت‌های مختلف از ۵ هزار تا ۷۰ هزار تومان هست. سرویس بهداشتی، مسجد، کافه و کانکس نیروی انتظامی برای امنیت بیشتر در بازار عودلاجان در دسترس است.

بازار عودلاجان رقیب پارکینک پروانه

تاکنون چندین بار تلاش‌هایی برای احیای دوباره بازار عودلاجان انجام شده اما در بیشتر مواقع به درهای بسته خورده است. اکنون نیز باوجود آنکه ظرفیت فعالیت حدود ۱۵۰ میز فروش در بازار عودلاجان وجود دارد اما حدود ۲۵ میز به صورت ثابت به فروش صنایع دستی مشغول هستند. به گفته سرلک، طرح دیگری نیز در بازار عودلاجان در حال رقم خوردن است که قرار است تبدیل به رقیبی برای پارکینگ پروانه شود. در این میان شاهد فعالیت ۷۰ میز در پنجشنبه بازارهای عودلاجان هستیم که همه چیز از آنتیک فروشی گرفته تا سوغات محلی و صنایع دستی و... می‌فروشند. در آینده نزدیک تمام این فعالیت‌ها شناسنامه‌دار خواهند شد. شهردار منطقه ۱۲ از این طرح استقبال کرده و دوست دارد پامنار و بخش شمالی ۱۵ خرداد نیز به این حوزه اختصاص یابد. حناچی هم به ما این قول را داده که در فازهای بعدی توسعه فروش صنایع دستی، بخش‌هایی از خیابان ۱۵ خرداد نیز به این طرح اختصاص یابد.