مشورت آمریکا با اروپا بر سر اوکراین، چرا و چگونه؟

عبدالرضا فرجی راد، استاد ژئوپلیتیک طی یادداشتی برای ایلنا به تشریح دلایل سفر مقام‌های ارشد آمریکا به اروپا و اهمیت آن در خصوص پرونده اوکراین پرداخت که به شرح زیر از نظر می‌گذرد:

سفر مشترک مارکو روبیو، وزیر خارجه امریکا و استیون ویتکاف، فرستاده ویژه رئیس‌جمهوری آمریکا در امور خاورمیانه اوکراین به اروپا برای مشورت در رابطه با جنگ اوکراین تا حدودی غیر منتطره است. عدم موفقیت ترامپ در ایجاد آتشبس در جنگ روسیه با اوکراین که وی بدون توجه به خواسته‌ها و امنیت اروپا وارد گفت‌وگو با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه شد، وارد مرحله تازه ای می‌شود.

دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین پیش از این اعلام کرد که هیچ طرح مشخصی برای پایان جنگ روی میز نیست ولی اراده برای آن وجود دارد. این یعنی آتش بس زمان‌بر است و روسیه باید خواسته‌هایش برآورده شود. خواسته‌هایی همچون تکمیل اشغال مناطق مورد نظر در شرق، تعهد در عدم عضویت اوکراین در ناتو، عدم استقرار نیروهای غربی و به ویژه اروپایی در اوکراین، به رسمیت شناختن مناطق اشغالی در شرق و کریمه و تشکیل دولتی موقت و بی‌طرف در کی‌یف که البته هدف نهایی، ایجاد دولتی با گرایش به مسکو در آینده باشد. حالا که ترامپ چشمانداز مثبتی را برای آتش‌بس به فوریت نمی‌بیند، احتمالا برای ایجاد فشار بر مسکو با اروپا وارد گفت‌وگو شده و هیأتی بلند پایه را عازم اروپا کرده که به‌رغم دلخوری های اروپا از ترامپ این حرکت باید باعث خشنودی اروپایی ها شده باشد. 

از طرفی او قبل از سفر بار دیگر تحریم‌های روسیه را تمدید کرده است. البته گفت‌وگوهای آمریکا و روسیه در مورد گشایش سفارتخانهها و نیز آغاز کار اقتصادی ادامه دارد. در اینجا این پرسش مطرح می‌شود که با توجه با عدم برآورده شدن خواسته ترامپ در مورد آتش‌بس توسط رئیس‌جمهوری روسیه و با توجه به فشاری که وی به زلنسکی برای دادن امتیازات وارد کرد، چرا ترامپ دنبال رابطه سیاسی و اقتصادی با روسیه است؟ زیرا که در این مقطع روسیه از این رابطه بیش از آمریکا بهره خواهد برد. 

در این خصوص شاید بتوان دو دلیل برای آن ذکر کرد: یکی اینکه ترامپ سعی می‌کند مسائل اقتصادی را با سیاسی گره نزند، دوم اینکه در استراتژی میان‌مدت و بلند مدت ترامپ دور کردن روسیه از چین یکی از اولویت‌های دولت فعلی آمریکاست. دسترسی آسان چین به انرژی نسبتاً ارزان روسیه، خود یکی از عوامل رشد چین است که در ازای گرفتن این انرژی آسان و ارزان، کالاهای بیشتری نیز به روسیه صادر می‌شود که در تضاد با رویکرد محدودسازی صادرات چین است.

در حالیکه مذاکرات بین ایران و آمریکا از یکسو در مسیر تداوم قرار گرفته و از سوی دیگر، ترامپ به‌رغم تبلیغاتی که راه انداخته بود که یک‌روزه آتش بس را در اوکراین برقرار می‌کند در این مسیر راه به جایی نبرده است، این ناکامی ترامپ در جنگ روسیه و اوکراین شاید بتواند کمکی باشد به گفت‌وگوهای ایران و آمریکا که کاخ سفید کمتر به درگیری با ایران فکر کند و بیشتر بر موفقیت مذاکرات با ایران که تا حدودی  عدم آتش‌بس در اوکراین را جبران کند، تمرکز کند. این اتفاق همراه با مهلت دو هفته‌ای که به نتانیاهو برای ایجاد آتش‌بس در غزه داده، شاید ترامپ را راضی کند که می‌تواند به جایزه صلح نوبل که حق خود می‌دادند دسترسی پیدا کند هر چند با شناختی که از نروژیها وجود دارد، این نزدیکی ترامپ با رئیس‌جمهوری روسیه و احساس به خطر افتادن امنیت اروپا شانسی برای کسب جایزه نوبل باقی نمی‌گذارد.

دور آتی مذاکرات ایران و امریکا و نیز نتیجه مذاکرات غیرمستقیم حماس در قاهره نشان خواهد داد که چه اندازه رئیس‌جمهور آمریکا در ایجاد آرامش در خاورمیانه موفق خواهد بود وگرنه این دو بحران خاورمیانه‌ای همراه با درگیری روسیه و اوکراین، شعارهای کارزار انتخاباتی ترامپ در مورد سیاست خارجی را نقش بر آب می‌کند.