آیا پروژه «بام ری» با دهها هکتار عرصه تاریخی اثر ملی «کوه نقاره‌خانه» را می‌بلعد؟! / 118 برج ـ آرامگاه گورستان تاریخی زیرین در خطر
شهرداری با اجرای پروژه «بام ری» یا «باغ طبرک» دست روی عرصه تاریخی گورستان تاریخی زیرین شهرری گذاشته است. گورستانی که بیش از چند دهه از ثبت و تعیین حریم آن می‌گذرد و باستان‌شناسانی چون دکتر یحیی کوثری و دکتر شهریار عدل در این گورستان کاوش و پژوهش کرده‌اند. شهریار عدل در مقاله‌ای که به فرانسوی نوشته است گورستان زیرین شهرری را در دامنه کوه اسطوره ای و مقدس بی بی شهربانو با شهر آتن و اُلمپ خدایان و نکروپولیس یا شهر مردگان مقایسه کرده است. با این حال شهرداری بدون مجوز و طرح مصوب در این محوطه مشغول اجرای خاکبرداری و اجرای پروژه است.
مدیر پایگاه ملی ری از تعرض پروژه «بام ری» یا «باغ طبرک» به گورستان تاریخی «زیرین» خبر داد. او به خبرنگار ایلنا گفت: پروژه شهرداری در ری بدون مجوز و طرح مصوب از مراجع میراث فرهنگی است و هم‌اکنون بدون حضور مشاور و ناظر در حال پیشروی است که باید متوقف شود.
«قدیر افروند» باستان‌شناس و مدیر پایگاه ملی ری با تاکید بر اینکه فرایند نظارت بر پروژه «بام ری» مورد پذیرش میراث‌فرهنگی نیست،افزود: در محوطه‌ای که قرار است پروژه بام ری یا باغ طبرک اجرایی شود یک عرصه تاریخی ۵۰-۶۰ هکتاری وجود دارد که بخشی از آن گورستان تاریخی زیرین ری است. مردم این جا را به نام کوه نقاره‌خانه می‌شناسند. اما به‌طور کلی تمام این بخش‌ها زیرمجموعه اثر ملی کوه نقاره‌خانه است که دهه‌ها قبل نه‌تنها در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید که همان زمان به‌دلیل اهمیت این منطقه محدوده آن نیز مشخص و تعیین شد.
او گفت: در دهه 70 نیز این گورستان زیرین ری توسط باستان‌شناسان پرآوازه‌ای چون دکتر یحیی کوثری و پرفسور شهریار عدل مورد کاوش و پژوهش قرار گرفت و در مقاله‌ای که توسط شهریار عدل به زبان فرانسه نوشته شد از شناسایی پایه و پلان و بقایای 118 برج ـ آرامگاه در این گورستان خبر داد.
درحال‌حاضر طی مکاتبه‌ای اداره کل میراث‌فرهنگی استان تهران یکی از همکاران باستان‌شناس را به عنوان ناظر گذاشته آنجا اما قاعده این پروژه‌ها این نیست. این پروژه نیاز به بازنگری و بررسی باستان‌شناسی دارد و هنوز نشده است.
در دهه 70 این گورستان مورد کاوش و پژوهش باستان‌شناسان ایرانی قرار گرفته است به سرپرستی دکتر یحیی کوثری و دکتر شهریار عدل آنجا به عنوان گورستان تاریخی زیرین مورد توجه قرار گرفته است و در مقاله‌ای که از دکتر عدل به زبان فرانسوی نوشته شده آمده است که پایه و پلان 118 برج ـ آرامگاه معرفی و شناسایی شده است.
افروند می گوید: متاسفانه از زمانی که این 118 برج ـ آرامگاه در گورستان زیرین کشف شد تا سالها این محوطه تاریخی رها شد، تنها اقدامی که در این محدوده صورت می گرفت فعالیت‌های کشاورزی بود که به داخل این محوطه هم سرایت می کرد و با انتقال خاک‌های کشاورزی به این محدوده لایه‌ای ایجاد می کردند که به لایه‌های زیرین آسیبی وارد نکند. هرچند که این اتفاق به محوطه خسارت قابل توجهی ایجاد نمی کرد اما فاجعه از زمانی آغاز شد که شهرداری ری در سالهای اخیرآغاز به احداث پروژه گردشگری بام ری یا باغ طبرک نمود. مجری این طرح سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری است اما نظارت و بهره برداری طرح به عهده شهرداری منطقه 20 یعنی شهر ری است.
مدیر پایگاه ری به ایلنا می‌گوید: از آنجایی که محوطه گورستان زیرین ری سالها رهاشده بود شهرداری به زعم خود با اجرای این پروژه به باززنده‌سازی این منطقه کمک می کند، این درحالی است که قبل از اجرای طرح هیچگونه استعلام و مجوزی از میراث‌فرهنگی نگرفته و طرح مصوبی ندارد. این درحالی است که هر گونه ساخت و ساز و دخل و تصرف و دست‌اندازی به محدوده تاریخی بدون طرح و مجوز از میراث‌فرهنگی کاملا ممنوع است.
افروند گفت: شهرداری با اجرای پروژه گردشگری بام ری نه تنها تاریخ و تمدن باشکوه ری را نادیده می‌گیرد که با اجرای این پروژه که گویی یک پارک معمولی است آثار و محوطه‌های این منطقه را برای همیشه نابود و امحاءمی‌کند که لازم است هر چه سریعتر این پروژه مخرب را متوقف کند.
افروند معتقد است، از ماه‌های گذشته تاکنون سه بار پایگاه ملی ری از دادستان شهرستان ری درخواست توقف پروژه شهرداری منطقه ۲۰ تهران موسوم به «بام ری» یا «باغ طبرک» را داده است. به طوری که اوایل آبان ماه امسال پس از بازدید از روند غیرقانونی و مخرب پروژه سرانجام علیه شهرداری و عوامل پروژه در دادسرای عمومی و انقلاب اسلامی شهرستان ری شکایت کردیم و خواستار متوقف کردن پروژه شدیم.
او گفت: اما متاسفانه این پروژه که در سالهای گذشته بدون مجوز و طرح مصوب از مراجع میراث فرهنگی شروع شده بود در نهایت بی‌توجهی به میراث فرهنگی ری، روند خودسرانه خود را پیش گرفت.
او افزود: با شکایت از شهرداری در ری و متعاقب آن ورود دادسرای ری به موضوع، تصمیماتی گرفته شد که متاسفانه شهرداری هیچگاه به آنها عمل نکرد و ناگزیر پایگاه ملی ری برای آخرین‌بارعلیه مسئولان ذی‌ربط شهرداری در ری و پروژه بام ری شکایت کرده و خواستار توقف کامل پروژه شد.
آنطور که مدیر پایگاه ری می گوید: متاسفانه هفته گذشته برای سومین بار متوجه شدیم که شهرداری بدون اعتنا به مصوبه و بدون ناظر درحال اجرای پروژه است و اخیرا مشاور پروژه را هم حذف کرده است و بدون اعتنا به این مجموعه تاریخی ارزشمند، شهرداری درحال دخل و تصرف و تغییر و امحاء است. درصورتی که هر پروژه عمرانی باید دارای پیوست فرهنگی ( و در این مورد خاص باید دارای طرح مصوب میراث فرهنگی) باشد و این پروژه در دل عرصه تاریخی بدون رعایت موازین میراث‌فرهنگی در خال خاکبرداری و تسطیح محوطه هستند.
گورستان تاریخی زیرین به عنوان پیشینه و هویت باستانی این منطقه و کوه تبرک/طبرک است نه تنها باید حفظ شود که هر چه سریعتر می بایست متوقف شود و با بازنگری و نظارت میراث‌فرهنگی انجام شود.
افروند در پایان گفت: ری باشکوه بعنوان شیخ البلاد و عروس البلاد در تاریخ جهان اسلام شایسته توجه و هماهنگی هرچه بیشتر مدیران و مسئولان دیگر نهادها و سازمان های مرتبط است و نباید مسئولان ری اجازه دهند بیش از آنچه که میراث فرهنگی و تمدنی باشکوه ری تخریب و نابود شده است، مورد غفلت ، تعرض و تخریب و نابودی قرار گیرند.
