ژیوار بهشت فیلمسازان ایران/ روستایی در هورامان که با نخستین درام عاشقانه کردها روی پرده رفت

به گزارش خبرنگار ایلنا، مریم امینی فیلمساز ایرانی که از سال ۹۵ تاکنون مشغول ساخت فیلم‌های کوتاه است. به عنوان نخستین فیلمساز زن کرد توانست نخستین فیلم بلند خود را به نام «ژیوار» به اکران سینمایی برساند. او تاکنون بیش از ۱۰ فیلم کوتاه ساخته است و حالا به عنوان تنها زن ایرانی که موفق به ساخت فیلم داستانی طولانی در کردستان شده است، «ژیوار» نخستین ساخته بلند خود را با همراهی یک دفتر مسافرتی برگرفته از همین نام، در سینماهای محلی و سراسری به اکران برده است. ژیوار نام روستایی در منطقه هورامانات کردستان است که سازنده این فیلم معتقد است، نمایش آن می‌تواند مسیر گردشگری جدیدی به یکی از ناشناخته‌ترین و زیباترین نقاط ایران باز کند. این گفت‌وگو از آن جهت انجام شده است که روستای ژیوار در ۱۰ دقیقه‌ای روستای پالنگان تصاویری بدیع از طبیعت و بافت تاریخی و آداب و رسوم مردم کردستان را به تصویر کشیده است و می‌تواند مسیر جدید گردشگری در ایران را به غرب کشور و به روستایی هدایت کند که برغم قرار داشتن در فهرست میراث جهانی یونسکو، تاکنون ناشناخته مانده بود. ژیوار داستان دو جوان کرد را روایت می‌کند که به دلیل مخالفت پدر و مادر آن‌ها با ازدواج‌شان ناگزیر راه فرار را برمی گزینند و به کوه‌های برف گرفته هورامانات کردستان پناه می‌برند. با مریم امینی درباره ساخت این فیلم و این موضوع که چرا یک روستای ثبت جهانی شده در کردستان را به عنوان لوکیشن ساخت این فیلم برگزیده است گفت‌وگو کرده ایم.

خانم امینی چه شد که یک روستای ثبت جهانی شده را برای ساخت نخستین ساخته سینمایی بلند خود انتخاب کردید؟

روستای ژیوار به دلیل پلکانی بودنش و این که در میان یک دره قرار گرفته و موقعیت جغرافیایی بسیار عجیبی دارد من را به زندگی پیشینیان برد. وقتی با پیرزن‌های خمیده روستا مواجه شدم و وارد مطبخ خانه‌های ژیوار شدم، متوجه شرایط سخت زندگی آن‌ها در جغرافیای روستا شدم و آنچه مرا جذب این روستا کرد قدرت مردم و زمان این روستا برای زندگی در چنین محیطی بود. روستا در منطقه‌ای کوهستانی و کنار رودخانه سیروان قرار دارد و چشم اندازهای طبیعی بی‌نظیری دارد.

آیا روستاهای دیگری را هم برای ساخت فیلم دیده بودید؟

من ۱۵ روستا را از نزدیک دیدم. اما بین تمام این روستاها ژیوار را به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص، زیبایی بی‌نظیر چشم اندازهای طبیعی و بافت خانه‌های روستا انتخاب کردم.

پیش از شما فیلمسازان مرد ایرانی هم بودند که فیلم‌هایی در روستاهای کردستان بویژه در منطقه هورامانات ساخته اند، یکی از آن‌ها روستای هجیج را انتخاب کرده بود که در معرفی این روستا برای گردشگران بسیار موثر بود. چرا به هجیج نرفتید؟

پالنگان و هجیج و ده لیلی و روستاهای سمت تکاب و روستاهای بوکان را از نزدیک دیدم. در نهایت به دلیل موقعیت جغرافیایی و نزدیکی آن به فیلم خود تصمیم گرفتم روستای زیبای ژیوار را انتخاب کنم و دوست دارم اگر بار دیگر هم موقعیتی نصیبم شد حتما یکبار دیگر در این روستا فیلم بسازم.

چه شد که فکر کردید فیلم ژیوار باید حتما در روستای ژیوار ساخته شود؟

بعد از دیدن روستاهای زیاد بلافاصله پس از ورود به ژیوار احساس گردم این قصه صد سال قبل در روستای ژیوار اتفاق افتاده است. به شدت ترغیب به ساخت فیلم خود در روستای ژیوار شدم و همین که روستا را دیدم گفتم، فیلم را در همین روستا می‌سازم.

چقدر ساخت این فیلم در روستای ژیوار زمان برد؟

تقریبا ۴۰ روز. مردم محلی هم همکاری و استقبال خوبی از ساخت این فیلم در روستای خود داشتند. حتی بعد از این که ژیوار در تهران اکران شد، برای مردم جذاب بود که چنین روستای بی‌نظیری در منطقه هورامان وجود دارد و با وجود این همه جذابیت تاکنون شناخته نشده است.

مردم ژیوار چگونه زندگی می‌کنند و شغلشان چیست؟

تقریبا همه آن‌ها دامدار و کشاورز هستند. مردم روستا براساس فرهنگ خود تمام محصولات زندگی‌شان را خودشان فراهم می‌کنند. از لباس و خوراک و پوشاک و غذا، همه را خودشان مهیا می‌کنند و می‌بافند.

با توجه به ویژگی‌های خاص مردم محلی در روستاهای ایران آیا ساخت فیلم ژیوار در این روستا سخت نبود؟

سختی داشت. روستا در دل یک دره ایجاد شده است و رفت و آمد به آن دشوار بود. ولی به دلیل جذابیت‌های طبیعی روستای ژیوار و نوع خانه‌ها و درها و پنجره‌ها و بافت روستا گویی با آدم سخن می‌گویند و به همین خاطر بعد از ساخت فیلم اصلا دلم نمی‌خواست از روستای ژیوار خارج شوم.

هورامانات ثبت جهانی شده و احتمالا نام ژیوار هم مانند پالنگان و اورامانات در پرونده ثبت جهانی یونسکو قرار داشته باشد.

این را نمی‌دانم واقعا ولی فکر می‌کنم، ژیوار بسیار بیشتر از پالنگان که ثبت جهانی هم شده زیباتر است.

کمی راجع به بازیگرها صحبت کنیم.

فیلم ژیوار ۱۵ بازیگر دارد که سه بازیگر حرفه‌ای هستند و دیگر بازیگران که شامل دو کودک هم می‌شوند بازیگران محلی یا از اهالی روستا هستند.

این فیلم به زبان کردی ساخته شده است؟

بله به زبان کردی و گویش سورانی

دلیل انتخاب این گویش چه بود؟

سورانی زبان مردم روستای ژیوار است و به همین دلیل ما فیلم را به همان زبان ساختیم. می‌دانید که یونسکو هم بر حفظ زبان‌های مادری تاکید دارد و ایران هم در سال‌های اخیر موضوع حفاظت از زبان‌های مادری را با هدف حفظ میراث ناملموس به رسمیت شناخته است.

گویش‌های روستاییان در منطقه هورامانات و کردستان با یکدیگر فرق دارد؟

بله اینقدر متفاوت است که حتی بازیگرانی که با ما کار می‌کردند نمی‌توانستند زبان روستاییان را متوجه شوند.

در انتخاب زبان سورانی دلیلی داشتید؟

زبان سورانی زبانی بود که مردم روستا به آن مسلط بودند و زبان پایه مادری بود.

ژیوار به چه معنا است؟

ژیوار به معنای زندگی است و براساس همین معنا بود که بنده روستای ژیوار و حتی نام ژیوار را بر فیلم خود گذاشتم.

چند سال است ژیوار را ساخته‌اید و این فیلم بعد از چند سال اکران شد؟

ژیوار به عنوان نخستین ساخته داستانی و بلند سینمایی سه سال قبل ساخته شد و در چند ماه اخیر اکران شده است.

نمایش جهانی هم خواهد داشت؟

فعلا خیر. ولی تلاش می‌کنیم این فیلم در جشنواره‌های خارجی هم شرکت کند. فعلا هنوز در جشنواره‌های داخلی اکران نشده است. استقبال از فیلم در اکران‌های محلی و حتی در تهران بسیار خوب بود. حتی در اکران تهران سالن پر شد و تماشاگران روی پله‌های سالن نشستند و ایستاده در انتهای سالن فیلم را دیدند و برایشان خیلی جالب بود که اصلا چنین روستایی در ایران وجود دارد. جالب‌تر این که آن‌ها ترغیب به سفر به روستای ژیوار شده بودند.

فکر می‌کنید ژیوار چقدر می‌تواند به باز کردن یک مسیر جدید گردشگری به سمت کردستان کمک کند؟

به نظرم تاثیر بسیار زیادی دارد. چون بعدا که فیلم اکران شد و یا مردم که تیزر فیلم را دیدند، احساس کردم این روستا خیلی جلب توجه کرده است و تاثیر زیادی می‌تواند در افزایش سفر به منطقه کردستان داشته باشد. خیلی‌ها سوال می‌کردند که چگونه ممکن است چنین روستایی درایران وجود داشته باشد و هیچ کس از آن خبر نداشته باشد؟

آیا دفاتر گردشگری در ایران حاضر به حمایت از این فیلم با توجه به ارزش‌هایی که در حوزه سفر ایجاد کرده است، شدند؟

بله یک شرکتی که هم نام فیلم است از اکران و نمایش این فیلم حمایت کرد و امیدواریم اتفاقات خوبی برای این فیلم بیفتد. احساس می‌کنم بتوانیم همین روستا را به عنوان یک مقصد گردشگری معرفی کنیم و گردشگران هم از این روستا استقبال خوبی داشته باشند و تاثیر میراثی مثبتی در جامعه ایران داشته باشد.

می‌دانید چند فیلم کردی در روستاهای کردستان ساخته شده است؟

من اولین کارگردان خانمی هستم که فیلم بلند کردی ساخته است. ساخت فیلم در منطقه کردستان کمی سختی‌های خاص خود را دارد. قبلا فیلم‌هایی مانند زمانی برای مستی اسب ها، لاک پشت‌ها پرواز نمی‌کنند و یا ماه نیمه در روستاهای کردستان توسط فیلمسازان مرد ساخته شده بود که تم بیشتر آن‌ها طبیعت و آداب و رسوم و هنرهای مردم کرد بود. البته خانم درخشنده هم که خودشان اصالتا کرد مرکانشاه هستند مستندهای کوتاهی با موضوع آداب و رسوم رایج در کردستان ساخته اند. ژیوار اما نخستین فیلم بلند سینمایی است که یک زن در کردستان ساخته است. ساخت این فیلم البته سخت بود. ولی با تمام سختی‌هایی که داشت انرژی موجود در روستای ژیوار سختی‌ها را شیرین کرد.

آیا فرهنگ بومی قالب در روستای ژیوار ساخت ژیوار را با سختی مواجه کرد؟

همانطور که گفتم یک مقدار به دلیل شرایط و موقعیت جغرافیایی و طبیعی روستا ساخت فیلم در آن سخت شد. ضمن آن که عوامل ساخت این فیلم کرد نبودند و باید دو فرهنگ را کنار هم می‌گذاشتیم تا فیلم ساخته شود. با این حال عوامل تولید این اثر سینمایی از شرایط روستای ژیوار بسیار لذت بردند و همچنان دوست دارند فیلم دیگری در این روستا ساخته شود تا دوباره به آن برگردند. البته باید اعلام کنم که برخی پلان‌ها را به دلیل احترام ساکنان روستا به مقام زن و خانواده حذف کردیم و از ساخت آن‌ها منصرف شدیم تا به حساسیت‌های جامعه محلی هم احترام گذاشته شود.