کنترل وجوه متعدد زندگی؛ بر فهم تعاملات انسانی ارجحیت یافته است

به گزارش ایلنا به نقل از روابط عمومی فرهنگسرای اندیشه، محسن سلیمانی فاخر، نویسنده و منتقد سینما در این نشست گفت: اتاق معلمان به واقعیتی اشاره دارد که اکنون ما و جوامع انسانی با آن روبرست، علاقه افراطی بشر به کنترل وجوه متعدد زندگی؛ که این بینش بر فهم تعاملات انسانی ارجحیت یافته است، به نقل از هابرماس علاقه به «کنترل زندگی» علاقه همگانی است و کمتر کسی به آزادی می‌اندیشد

وی با بیان اینکه این فیلم می‌تواند به دلیل ماهیت و ابعاد مختلفی که در روابط انسانی و نیز حوزه آموزش پرورش دارد برای مطالعات علوم انسانی و اجتماعی به عنوان یک کیس استادی مورد مطالعه قرار گیرد گفت: این فیلم در علم «فلسفه» از طریق واکاوی گزاره‌های خوب و بد، درست و غلط، کرامت و دئانت مورد بررسی قرار گیرد، همچنین از ابعاد فردیت و جمع گرایی، وحدث و تکثر، خودی و بیگانه درعلم «جامعه شناسی» مستعد تحلیل است وحتی می‌توان از این فیلم نمونه‌های رفتاری و گفتاری برای نقد «خشونت نمادین» در مدارس بهره گرفت.

وی ادامه داد: از بعد علوم سیاسی می‌شود مفاهیم آزادی وعدالت، دموکراسی و هژمونی ساختاری و نیز قدرت طبقه بالا دست را مورد تحلیل قرار داد. حوزه‌های روانشناسی، نهاد آموزش و پرورش هم از دیگر ابعادی است که می‌توان این فیلم دارای شخصیت‌ها و دیدگاهای ساده و پیچیده‌ای است مورد تحلیل علمی قرار داد.

سلیمانی فاخر افزود: فیلم اتاق معلمان، همچون استفاده‌های نمادینی که از روبیک کرده است چند اوایی و چند بعدی است و هربخش فیلم می‌تواند خوانش‌های متعدد و متضادی را در بر گیرد. ما در این فیلم دوگانه‌های ذاتی بشر را به خوبی می‌بینیم، روایت‌های دیالتیکی همچون عقل و آگاهی در مقابل غریزه و سرشت، دوگانگی‌هایی که در ذات بشریت انت‌ها و پایانی ندارد.

«کارلا نواک» شخصیت کلیدی فیلم، به دنبال احیای حق و کرامت انسانی است اما دچار نقض این حقوق شهروندی می‌شود، می‌خواهد امر اخلافی انجام دهد ولی عملا در ابتدای کار با نصب دوربین به صورت پنهانی در محیط مدرسه کارغیر اخلاقی انجام می‌دهد. دیگر معلمان نیز با تحریک و تشویق نمایندگان دانش آموزان برای لو دادن سارق عملا دچار امر غیر اخلاقی می‌شوند و حریم و حرمت ازادی را فدای عدالت و برداشتی می‌کنند که غلط و نادرست است.

این منتقد سینما با اشاره به اینکه در این فیلم مدرسه می‌تواند نماد یک جامعه مطالبه‌گر و دمکرات باشد اما همین جامعه، امر غیراخلاقی و بایکوت رسانه‌ای انجام می‌دهد، گفت: دیگر مقوله‌ای که در میان قابل تحلیل است همان پارامتر «غیریت» است، چون از ما نیستی باید بازخواست شوی. در این فیلم «علی» به عنوان یک مهاجر، بیشتر در مظان اتهام است، چون از جنس طبقه و نژاد خودی نیست. یا حتی می‌بینم که مادر سارق وقتی خود را پشت فرزند خود پنهان می‌کند «اسکار» به عنوان فرد بیگانه مورد بازخواست قرار می‌گیرد.

این پژوهشگر جامعه‌شناسی تصریح کرد: همانطور که اریک فروم معتقد است که بزرگترین رنج مااین است که همه می‌دانیم می‌توانیم از دیگران «ابزار» بسازیم و ونیز دیگران از ما ابزار بسازند گفت: این نگاه منفعت جو و ابزارگونه در کادر اموزشی این فیلم مشهود است که برای حفظ جایگاه و منافع، دموکراسی موجود و نمادین را قربانی می‌کنند.

وی ادامه داد: این فیلم در نقد شیوه معمول نظام اموزشی که بیشتر به خواندن و نوشتن تاکید دارد هر چند نادرست قد علم میکند چرا که دانش اموز بالغ و عاقل امروزی به جامعه‌پذیر شدن نیاز دارد و حتی بیش از «جامعه پذیری»؛ این درک و خلق روابط انسانی و مسولیت‌پذیری و توان زیستن مسئله و چالش آینده اوست.

وی در پایان گفت: تنهایی، تجارب منازعات و تضادها، مصایب مهاجر بودن، تجارب فقر و جدایی از مجموعه رنج‌های انسان معاصر است که در فیلم اتاق معلمان قابل بازخوانی و تعمیم است.

اتاق معلمان فیلمی چندوجهی با محوریت دوگانه قانون و اخلاق

مهدی سلطانی گرد فرامرزی در ادامه گفت: اتاق معلمان فیلمی چندوجهی است و از ابعاد گوناگون قابل خوانش و تفسیر است؛ فیلم در درجه اول، درباره مدرسه و سیستم آموزشی مدرن جامعه آلمان است و نحوه اجتماعی شدن و انتقال و پذیرش ارزشهای فرهنگ آلمانی در بستر کنش متقابل معلمان و دانش¬آموزان.

وی افزود: فضای مدرسه در فیلم اتاق معلمان، یک فضای ایده‌آل و چشم نواز است و سبک معماری آن خاص یک آموزش سطح بالاست که شاید بسیاری از دانشگاه‌های کشورهای جهان سوم استانداردهای معماری این مدرسه آلمانی را نداشته باشند؛ مدرسه یک اتاق بزرگ و زیبا برای همنشینی معلمان دارد، جدا از اینکه هر معلمی نیز یک اتاق دارد. دانش¬آموزان نیز اتاق بزرگی برای همنشینی و همفکری و فعالیتهای فوق برنامه دارند. کلاسهای درس بزرگ و مجهز، سالن ورزشی بزرگ و حیاط بسیار بزرگ و زیبا، لوکیشن مدرسه فیلم را تشکیل می‌دهند. مدرسه حتی دوربین امنیتی ندارد که ناظر سراسربین و کنترلگر دانش آموزان و معلمان باشد و در فرایند تعلیم و تربیت دخالت کند و درونی کردن ارزشهای فرهنگی را تحت عامل استرس‌زا و مصنوعی دوربین قرار دهد.

این مدرس دانشگاه یادآور شد: در این موقعیت و فضای آموزشی ایده¬آل اما، یک مشکل اساسی وجود دارد. موضوع دزدی¬های خرد (مداد یا پول خرد) از دانش¬آموزان و معلمان در این مدرسه به یک مسئله مهم در این سیستم آموزشی بدل شده است. عمل دزدی شاید اساسی‌ترین گناه و بزه در تاریخ باشد و همه جرایم و گناهان دیگر نوعی دزدی هستند و از این نظر، مسئله دزدی وجهی نمادین و معنادار در فیلم پیدا می¬ کند.

وی گفت: موضوع دزدی در این فیلم، دستاویزی برای روایت تقابل مهم و دوگانه قانون و اخلاق در داستان آن است. برای پیش بردن فرایند جامعه‌پذیری و درونی‌سازی فرهنگی، بیش و پیش از قانون، نیازمند رعایت اصول اخلاقی و درونی‌سازی آن‌ها هستیم. امری که به نظر می‌رسد مدرسه آلمانی در القای آن به دانش آموزان و معلمان شکست خورده است.

این جامعه‌شناس تصریح کرد: جامعه آلمانی در چند دهه گذشته، تحت تاثیر مهاجرتهای بین المللی، به جامعه‌ای چند قومی و چندنژادی بدل شده و مهمترین چالش جامعه آلمانی، همنوا کردن جمعیت مهاجرین با ارزش‌ها و اصول اخلاقی آلمانی با سابقه چند قرنی سرآمدی در فلسفه و اخلاق اروپایی است.

وی گفت: روایت فیلم به سمتی پیش می‌رود که نوعی شکست را در اهداف تعلیم و تربیت اخلاقی مدرسه آلمانی نشان می‌دهد. توسل به پلیس در انتهای فیلم برای اخراج دانش آموز خاطی، استعاره از شکست فرایندهای نرم برای درونی کردن فرهنگ آلمانی است.

این نشست با پرسش و پاسخ حضار به پایان رسید.