چالش های صنعت گل و گیاه در ایران + مصاحبه اختصاصی

صنعت گل و گیاه، لوازم گل و گل‌فروشی با وجود زیبایی و پویایی خود، با چالش‌های متعددی روبرو است که بر کل زنجیره تامین، از تولیدکنندگان تا خرده‌فروشان و مشتریان نهایی، تأثیر می‌گذارد. این صنعت، به خصوص در سطح خرده‌فروشی، به شدت رقابتی است. گل‌فروشی‌ها و فروشگاه‌های لوازم باغبانی زیادی برای جلب توجه مشتریان با یکدیگر رقابت می‌کنند. این رقابت می‌تواند منجر به کاهش قیمت‌ها، حاشیه سود پایین و فشار برای ارائه خدمات بهتر به مشتریان شود. تقاضا برای گل‌ها و گیاهان می‌تواند در طول سال بسته به فصل و تعطیلات نوسان داشته باشد. این امر می‌تواند برنامه‌ریزی و مدیریت موجودی را برای تولیدکنندگان، عمده‌فروشان و خرده‌فروشان دشوار کند. با وجود این چالش‌ها، صنعت گل و گیاه، لوازم گل و گل‌فروشی همچنان فرصت‌های زیادی برای رشد دارد. در ادامه مصاحبه ای با حسین خوش اخلاق مدیرعامل شرکت رزپک یکی از قدیمی ترین فعالان صنعت گل و گیاه در ایران ترتیب داده ایم.

آقای خوش اخلاق لطفا خودتون رو برای خوانندگان ما معرفی کنید.

من حسین خوش اخلاق هستم، مدیرعامل شرکت رزپک که در صنعت گل و گیاهان تزئینی و لوازم مربوط به گل و گل‌فروشی حدود 40سال سابقه دارد.

اجازه دهید بی‌مقدمه وارد بحث شویم. مختصرا بفرمایید که صنعت «گل و گیاهان زینتی» به چه معنا است؟

این صنعت شامل تولید، توزیع، عرضه، تزئین، و خدمات نگهداری هر نوع روییدنی تزئینی یا زینتی است. اولین گروه از محصولات این صنعت، گیاهان زنده است که اصطلاحا در بازار، به «تره‌بار» تعبیر می‌شود. تره‌بار ما شامل سه گروه کلی است: گیاهان فضای باز، گیاهان آپارتمانی، و گل شاخه بریده. گروه دیگری از کالاها مربوط می‌شود به تجهیزات و ادوات گلخانه، تجهیزات کشاورزی، آفت‌کش‌ها، سموم، انواع کود، بسترهای کشت، و خاک‌ها که به نظر من باید ذیل صنعت کشاورزی طبقه‌بندی شود و اختصاص به صنعت ما ندارد. اما بخش دیگری از صنعت ما شامل بذر و پیاز و قلمه و بافت‌های گیاهان زینتی می‌شود که به صورت مجزا از دیگر محصولات کشاورزی قابل طبقه‌بندی است. بخش سوم صنعت گیاهان زینتی، شامل محصولاتی است که برای آماده‌سازی و تزئین گیاهان استفاده می‌شود؛ چیزی که در بازار به «لوازم گل‌فروشی» و گاهی هم «خشک‌بار» شناخته می‌شود. این بخش از حیث تنوع، واقعا سرگیجه آور هست چون طیف زیادی از محصولات از روبان و کاغذ دسته گل تا اسپری‌ها و مواد نگهدارنده‌ی گیاهان تا حتی گل خشک و گل مصنوعی را شامل می‌شود.

از جنبه‌ی نوع محصولات طبقه بندی کردید، از جنبه‌ی فرایندها هم می‌شود این صنعت را دسته‌بندی کرد؟

زنجیره تأمین در این صنعت سه بخش کلی تولید، توزیع، و عرضه دارد. در بخش تولید، کشاورزان و گلخانه داران گیاهان را تولید می‌کنند و تولید بذرها و بافت‌های کشت که به دانش فنی و تکنولوژی نیاز دارد و بیشتر از خارج تأمین می‌شود. کارگاه‌ها و کارخانجات تولید لوازم مرتبط نیز در این بخش قرار دارند. در بخش توزیع، توزیع کنندگان محلی یا استانی محصولات را به گلفروشی‌ها می‌رسانند. در بخش عرضه، گل فروشی‌ها، باغ‌های گل، موسسات تشریفات، و شرکت‌های محوطه سازی قرار دارند که علاوه بر فروش گیاهان، خدمات تزئین گل و نگهداری گیاهان را نیز ارائه می‌دهند و به محصولات ارزش افزوده می‌بخشند، مانند هنر گل‌آرایی که به جذابیت دسته گل می‌افزاید.

آقای خوش اخلاق شما سال های زیادی در این صنعت کار کرده‌اید؛ چه چیزی صنعت گل و گیاهان تزئینی یا به تعبیر خودمانی گل‌فروشی را سرپا نگه داشته؟ چرا این صنعت در ایران خیلی از کشورهای منطقه قوی‌تر است؟

فرهنگ ایرانی‌ها همیشه به گل و گیاه توجه ویژه داشته و هنر و زیبایی در ایران همیشه مهم بوده است. درخت گردو همراه با بوته‌های رز و یاس کاشته می‌شده است. هدیه دادن هم یکی از هنجارهای مهم در فرهنگ ماست و گل و گیاه برای هدیه دادن مناسب است.

اقلیم متنوع ایران برای پرورش گیاهان مختلف ایده‌آل است. در زمستان گل گلایل از دزفول و در تابستان از دماوند برداشت می‌شود. مازندران و گیلان برای بسیاری از گیاهان ایده‌آل هستند، اما برخی گل‌ها مثل آلسترومریا در اصفهان بهتر عمل می‌کنند. نور آفتاب تهران باعث شد که سرمایه‌گذاران هلندی در پاکدشت گل‌خانه تأسیس کنند، هرچند بعداً به دلیل تحریم‌ها ناچار به ترک ایران شدند.

وفور انرژی در ایران، پرورش گیاهان در گلخانه‌های صنعتی را به صرفه می‌کند. ارزان بودن انرژی یکی از مزایای رقابتی این صنعت در ایران است.

و در کنار این قوت ها، ضعف های صنعت چیست؟

اولین ضعف، قدیمی بودن تکنولوژی است. برای پرورش گیاهان خوب، نیاز به بذرها و پیازهای اصلاح شده، گل‌خانه‌های مدرن و دانش فنی روز داریم. اما تولید سنتی باعث هدر رفت انرژی و مواد مصرفی می‌شود و کیفیت را کاهش می‌دهد.

مهم‌ترین ضعف صنعت گیاهان زینتی در ایران، نبود زنجیره تامین و عرضه مناسب است. تولید نسبتاً قوی است و عرضه شامل گل‌فروشی‌ها و آنلاین شاپ‌ها خوب است، اما حلقه واسط بین تولید و عرضه مشکل دارد. گل عمر کوتاهی دارد و زنجیره تامین پیچیده است. در ایران تقریباً هیچ شخص حقوقی برای تکمیل زنجیره تامین وجود ندارد. تعداد بازارگل‌های عمده فروشی کم و فعالیتشان سنتی است. بازارگل‌ها به جای تامین گل‌فروشی‌ها، خودشان گل‌فروشی می‌کنند و محیط نامناسب دارند که هیچ شرکت بیمه‌ای حاضر به بیمه کردن آنها نیست.

این مشکل باعث خرابی و دورریز بالای محصول، نوسان قیمت شدید و مشکلات متعدد دیگر می‌شود. گل‌خانه‌ها و گل‌فروشی‌ها یک روز نصف تولید را دور می‌ریزند و یک روز دیگر تولیدشان کافی نیست. قیمت گل به شدت نوسان دارد و این باعث می‌شود مردم از خرید گل خودداری کنند و اندازه بازار کوچک شود. جوانان تحصیل‌کرده و خوش‌فکر وارد این صنعت نمی‌شوند و صنعت به مرور فرسوده می‌شود.

در کشور هلند، تکمیل زنجیره تامین نقش مهمی دارد. گل‌ها به هلند ارسال و در بازار بورس عرضه می‌شوند. در گذشته که فشار تحریم‌ها کمتر بود، گل از ایران به هلند صادر می‌شد و مشتریان از کشورهای مختلف حتی آمریکا آن را خریداری می‌کردند.

شما فکر می‌کنید این معضل چه‌طور قابل حل است؟

دانش! چیزی که صنعت ما نیاز دارد، دانش روز است. دانشی که در کشور خودمان وجود دارد ولی به هر دلیل وارد این صنعت نشده است. و افق دید بلند. این که همکاران ما دیدگاه درازمدت‌تری به رشد و منفعت داشته باشند.

این مشکل دقیقا جایی است که ما در شرکت رزپک رویش دست گذاشته‌ایم و تلاش داریم برطرفش کنیم. در گذشته خودمان همه محصولات‌مان را تولید و عرضه می‌کردیم. اما متوجه شدیم که نمی‌توانیم تولیدمان را توسعه دهیم زیرا محل مناسبی برای عرضه نداشتیم. طی 10 سال گذشته استراتژی‌مان را به سمت عرضه مناسب متمرکز کردیم. به جای تولید همه چیز، تلاش کردیم تولیدکننده‌های کوچک‌تر را حمایت کنیم و روی عرضه درست محصولات خودمان و آن‌ها متمرکز شویم.

اکنون، توانسته‌ایم یکی از معدود شخصیت‌های حقوقی فعال در این صنعت باشیم. نمایشگاه بزرگی برای لوازم و ابزار افتتاح کرده‌ایم و در عرضه گل‌های شاخه‌بریده با کمک گلخانه‌داران بزرگ کشور قدم‌های بزرگی برداشته‌ایم. همچنین، تنها پلتفرم عرضه عمده محصولات تره‌بار و خشک‌بار را افتتاح کرده‌ایم که با استقبال خوب گل‌فروشی‌های سراسر کشور مواجه شده است.

بازخورد همکاران به ما اطمینان داده که مشکل را درست تشخیص داده‌ایم و باید در این مسیر ادامه دهیم. امیدوارم خدمات رزپک توسعه یابد و مجموعه‌هایی مشابه رزپک در سراسر کشور افتتاح شوند تا با کمک هم بتوانیم زنجیره تامین مطلوبی برای کشور ایجاد کنیم.

فروشگاه گل رزپک: https://rosepack.com