گزارش میدانی ایلنا از بازار فرش دستباف شیراز:
صادرات فرش فارس از عرش افتاد/ فرش دستباف ١٠٠ درصد بازارهای جهانی را از دست داد/ دلالان شرایط بازار فرش را به هم ریخته‌اند
مدت‌هاست تاروپود فرش دستباف ایرانی هم مثل بسیاری دیگر از محصولات صنایع‌دستی از هم گسیخته شده و بازار این هنر ایرانی سال‌هاست که به سمت افول حرکت می‌کند.
به گزارش خبرنگار ایلنا از فارس، بر اساس آمار‌ها صادرات فرش دستباف ایرانی که در سال ١٣٧٨ بیش از ٧ میلیارد و ۵٠٠ میلیون دلار درآمد ارزی برای کشور به‌همراه داشت، امروز به کمتر از ۵٠ میلیون دلار رسیده است.
به‌یک‌معنا در عرض ربع‌قرن تحریم، درآمد ارزی فرش دستباف ١۵٠ برابر کمتر شد و امروز این صنعت به چنان روزی افتاده که بسیاری از فعالان آن در پی تعطیلی حجره‌های خود هستند. به‌عنوان‌مثال تیمچه فرش‌فروشان بازار وکیل که مرکز اصلی عرضه و فروش فرش دستباف ایرانی و فرش قشقایی بود، امروز به محوطه‌ای سوت‌وکور تبدیل شده و حجره‌داران هر روز چشم به راهروی خالی این تیمچه دارند.
راسته فرش‌فروشان بازار وکیل بی‌رونق‌تر از همیشه است و اغلب حجره‌داران در گفت‌وگو با ایلنا دلایل عمده این وضعیت را تحریم‌های بین‌المللی، بخشنامه‌های ارزی و کاهش ورود گردشگران خارجی به کشور عنوان می‌کنند و نسبت به شرایط وخیم صنعت فرش دستباف ابراز نگرانی دارند.
در ادامه مشروح گزارش را می‌خوانید.
مشکلات اقتصادی اجازه خرید فرش دستباف را به مردم نمی‌دهد
یکی از حجره‌داران فرش‌فروشی بازار وکیل در گفت‌وگو با ایلنا با بیان اینکه گرانی محصولات و اجناس باعث شده تا مردم دیگر قدرت خرید فرش دستباف را نداشته باشند، می‌گوید: اگرچه مردم همواره فرش‌های دستباف را به فرش ماشینی ترجیح می‌دهند، اما مشکلات اقتصادی و نبود قدرت خرید اجازه خریداری فرش دستباف را به آن‌ها نمی‌دهد.
جمالی در گفت‌وگو با ایلنا با اشاره به اینکه تا ١٠ الی ١۵ سال گذشته مشتری‌های خارجی و گردشگران استقبال خوبی از فرش‌های دستباف استان فارس داشتند، می‌افزاید: در حال حاضر افراد دیگر کمتر به خرید این نوع فرش رو می‌آورند.
صادرات فرش به‌ندرت انجام می‌شود
جمالی با بیان اینکه میزان صادرات فرش دستباف به دیگر کشورها به‌ندرت انجام می‌شود، ادامه می‌دهد: در حال حاضر صادرات فرش دستباف روزبه‌روز رو به نزول می‌رود.
این مغازه‌دار در ادامه به وضعیت بافنده‌های فرش دستباف اشاره می‌کند و می‌گوید: بافنده‌ها دیگر استقبالی از بافت فرش انجام نمی‌دهند و جهت کسب در آمد به سایر مشاغل رو آورده‌اند.
وی با اشاره به اینکه جهت رونق فرش دستباف نیاز است تا دولت تدبیری مناسب جهت تشویق بافنده‌ها به این صنعت کند، می‌گوید: نیاز است تا دولت اقدامات مناسبی جهت صادرات فرش بیندیشد و در این مسیر نباید از نقش مهم روابط دولت‌ها با دیگر کشورها غافل شد.
فارس بازار جهانی صادرات فرش را از دست داد
یکی از مغازه‌داران راسته فرش‌فروشان بازار وکیل شیراز در گفت‌وگو با ایلنا می‌گوید: دلالان در اطراف بازار وکیل، شرایط بازار فرش را در هم ریخته‌اند و مسئولان هم با این افراد برخورد نمی‌کنند؛ این افراد همواره مردم و مشتری‌ها را از خرید فرش در بازار وکیل فراری می‌دهند.
این مغازه‌دار با بیان اینکه میزان صادرات فرش دستباف به‌شدت کاهش یافته و دفتری که در کشور آلمان داشتم را به دلیل شرایط بد صادرات در ١٨سال گذشته تعطیل کردم، بیان می‌کند: وجود مشکلات داخلی و سیاست‌های کشور باعث شد تا روزبه‌روز فرش دستباف ایران و استان فارس بازار جهانی را از دست بدهد.
٣٠ سال پیش صادرکننده عمده فرش دستباف جهان بودیم
وی با بیان اینکه در سال ١٣٧٤ بازار فرش دستباف ایران و استان فارس در دنیا بسیار داغ بود و صادرات به خوبی انجام می‌شد، ادامه می‌دهد: در آن زمان کشورهایی مانند آمریکا اگر مشکلی هم در خرید فرش دستباف ایرانی و استان فارس داشتند از طریق شرکت‌ها و فروشگاه‌هایی که در دیگر کشورها مانند آلمان و... داشتند از خرید فرش ایران و استان فارس بسیار استقبال می‌کردند.
بخشنامه‌های ارزی صادرات فرش دستباف را مختل کرد
این مغازه‌دار در ادامه با بیان اینکه صدور بخشنامه‌های ارزی و پیمان ارزی باعث شد تا دیگر نتوانیم با دنیا رقابت کنیم و رفته‌رفته بازارهای جهانی را از دست بدهیم، می‌گوید: در این شرایط به‌ناچار مجبور می‌شدیم که قیمت فرش را به سه برابر بفروشیم که باعث شد تا بازار فرش دستباف به دست کشورهای هند، افغانستان، تبت و... بیفتد.
وی با اشاره به اینکه فرش یک صنعت تخصصی است و کمتر افرادی وارد این بازار می‌شود، می‌گوید: در حال حاضر وضعیت بازار فرش دستباف در دنیا خراب نیست؛ اما فروش فرش دستباف ایرانی و استان فارس با مشکل مواجه شده است.
بافنده‌های فرش انگیزه‌ای برای ادامه کار ندارند
این مغازه‌دار در ادامه با بیان اینکه در شرایط فعلی تعداد بافنده‌های فرش دستباف به‌شدت کاهش یافته است، می‌افزاید: متأسفانه دیگر بافت فرش صرفه اقتصادی ندارد.
وی در ادامه با اشاره به اینکه یک فرش دستباف حدود ١٦ ماه طول می‌کشد تا بافته شود، بیان می‌کند: اما هزینه دریافت آن‌ها بسیار کم است و این قشر هزینه بسیار ناچیزی را برای بافت یک فرش و اثر هنری دریافت می‌کنند.
این مغازه‌دار تصریح می‌کند: سرمایه‌گذاران حوزه فرش اگر سرمایه‌هایشان را در بازار دلار هزینه کنند به‌مراتب بیشتر منفعت می‌برند، فروشندگان و فعالان صنعت فرش جزو قشرهایی هستند که در اثر تصمیمات مسئولان کشور به‌شدت زمین خورده‌اند.
فرش دستباف ایرانی هویت ملی ما بود
دیده روشن یکی دیگر از مغازه‌داران بازار وکیل معتقد است که فرش دستباف ایرانی به‌عنوان شناسنامه کشور و هویت ملی کم‌کم در حال نابودی است و بسیاری از افراد خیلی تمایل ندارند که این شناسنامه و هویت ماندگار باشد.
وی در گفت‌وگو با ایلنا با اشاره به اینکه روی کار آمدن و گسترش فرش ماشینی باعث شد تا نقش‌های اصیل فرش دستباف، روی این فرش‌ها درج شود، می‌افزاید: متأسفانه افراد نقش‌های فرش اصیل را روی فرش‌های ماشینی درج می‌کنند و می‌فروشند.
این مغازه‌دار در ادامه به وضعیت اشتغال‌زایی صنعت فرش اشاره می‌کند و می‌گوید: در سال‌های گذشته افراد زیادی از بافنده و پشم ریز و... در این حوزه فعالیت و ارتزاق می‌کردند که متأسفانه روی کار آمدن فرش ماشینی و عدم توجه به فرش دستباف باعث شد تا این افراد روزبه‌روز بیکار شوند و از این صنعت دست بکشند.
تحریم‌ها کمر صادرات فرش را شکست
دیده روشن بیان می‌کند: وجود تحریم‌ها باعث شده تا صادرات فرش به دیگر کشورها با مشکلات متعدد مواجه شود و تمام این موارد منجر به تولیدنشدن و عدم صادرات فرش می‌شود.
وی گفت: دولت و مسئولان دولتی جهت اشتغال‌زایی و رونق تولید برای راه‌اندازی یک کارخانه میلیاردها تومان هزینه می‌کنند در حالی که صنعت فرش و توجه به این هنر می‌تواند بدون هیچ هزینه‌ای به‌مراتب اشتغال‌زایی بیشتری داشته باشد و بافت یک فرش می‌تواند هزینه زندگی و امرار و معاش یک خانواده را در طول ١۵ماه تأمین می‌کند.
افغانستان و نپال جای ایران را در بازار فرش دستباف گرفتند
این مغازه‌دار در ادامه با اشاره به اینکه نبود مشتری و صادرات دیگر اجازه تولید فرش را نمی‌دهد، می‌گوید: به‌رغم اینکه بازار جهانی همواره از فرش دستباف ایرانی و استان فارس استقبال می‌کند؛ اما وجود تحریم‌ها شرایط را روزبه‌روز برای این صنعت دشوار می‌کند و کشورهایی مانند هند، افغانستان، نپال، تبت و... جای فرش اصیل ایرانی دستباف را در بازار جهانی گرفته‌اند و شاید ۵درصد بازار جهانی متعلق به فرش دستباف اصیل ایرانی باشد.
این مغازه‌دار با بیان اینکه اینکه مسئولان اگر دلسوز کشور هستند می‌توانند باتوجه‌به صنعت فرش و بافنده‌ها نقش اساسی در این صنعت ایفا کنند، یادآور می شود: در حال حاضر خریدار و فروشنده‌ای در بازار فرش وجود ندارد.
تا زمانی که تحریم هست، امیدی به فروش فرش دستباف نیست
وی با اشاره به اینکه مردم اطلاع زیادی از هویت فرش اصیل ایرانی ندارند، می‌گوید: تا زمانی که تحریم‌ها وجود دارد و توریست‌ها از ایران و فرش ایرانی استقبال نمی‌کنند نمی‌توان امیدوار به فروش فرش داشته باشیم.
دیده روشن با بیان اینکه ورود توریست‌ها در برهه‌ای از دهه ٩٠ همواره مردم و بازاریان را امیدوار کرده بود، می‌گوید: اگرچه بیشتر مغازه‌های بازار وکیل در ٣٠ الی ٤٠ سال گذشته به فرش‌های دستباف تعلق داشت اما رفته‌رفته این صنعت کمرنگ شد و مغازه‌های فرش دستباف جای خود را به دیگر صنوف داد.
این فعال حوزه فرش دستباف ادامه می‌دهد: شاهدیم که هویت فرش دستباف ایرانی در حال فراموشی است؛ در حال حاضر دلسوزی چندانی برای فرش وجود ندارد و مسئولان تنها گفتاردرمانی می‌کنند.
صادرکنندگان فرش دستباف ایرانی را به نام فرش پاکستان صادر می‌کنند
وی با اشاره به اینکه صادرکنندگان فرش برای فروش این محصول در دیگر کشورها ناچارند که برچسب فرش ایرانی را تغییر دهند و به نام فرش هندی و پاکستانی صادر کنند، ادامه می‌دهد: تا زمانی که ارتباط با دیگر کشورها نداشته باشیم وضعیتمان همین است.
دیده روشن با بیان اینکه صداوسیما تبلیغاتی در جهت معرفی فرش دستباف اصیل ایرانی ندارد، می‌افزاید: متأسفانه صداوسیما هم در حال تبلیغات فرش قسطی ماشینی است و توجهی به فرش دستباف اصیل ایرانی ندارد.
این مغازه‌دار تصریح می کند: مردم می‌توانند فرش‌های ایرانی را به‌عنوان سوغات به یکدیگر هدیه دهند، تمام این اتفاقات نیازمند فرهنگ‌سازی است.
صادرات فرش دستباف به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس به صفر رسید
نائب رئیس اتحادیه فروشندگان فرش دستباف شیراز هم با بیان اینکه در حال حاضر فرش دستباف در بازار داخلی و خارجی به فروش می‌رود، می‌گوید: فرش دستباف بیشتر در خانه‌ها در داخل کشور کاربرد دارد و در بازار بین‌الملل هم مورد استقبال دیگر کشورها قرار می گیرد.
غلامرضا صباغ در گفت‌وگو با ایلنا با اشاره به اینکه تحریم‌ها باعث شده تا این کالای ارزشمند به دیگر کشورها ارسال نشود، می‌افزاید: متأسفانه فرش‌های دستباف فارس که روزگاری بازار اروپا و آمریکا را تأمین می‌کرد؛ در حال حاضر مورد استقبال قرار نمی‌گیرد.
وی می‌گوید: یک سری از کشورهای حوزه خلیج‌فارس که از فرش‌های دستباف اصیل استقبال می‌کردند؛ اما در شرایط فعلی به دلیل تعدد رقبا با مشکل برخورد کرده است، در حال حاضر شاید بتوان گفت صادرات فرش دستباف به کشورهای حوزه خلیج تقریبا به صفر رسیده است.
فرش دستباف بازارهای جهانی را از دست داد
صباغ در ادامه با بیان اینکه فرش دستباف ایرانی بازارهای دنیا را از دست داده است، می‌گوید: برای بازگشت فرش دستباف به روز‌های خوب مسیر زیادی وجود دارد.
نائب رئیس اتحادیه فروشندگان فرش دستباف شیراز می افزاید: امروز تنها اسمی از فرش دستباف ایران در بازار به‌جامانده است، نسل‌های جدید دیگر شناخت کافی از فرش دستباف ایرانی و استان فارس ندارند.
تنها ۵درصد مردم توانایی خرید فرش دستباف را دارند
وی با اشاره به اینکه متأسفانه بیشتر مغازه‌داران فرش شیراز با کمبود مشتری و رکود بازار مواجه هستند، بیان می‌کند: کاهش قدرت خرید مردم و قیمت فرش‌های دستباف باعث شده تا دیگر مردم هم نتوانند از خرید فرش دستباف استقبال کنند و در حال حاضر تنها ۵درصد مردم فرش دستباف ایرانی خریداری می‌کنند.
صباغ با بیان اینکه اکثر مردم به خرید فرش ماشینی رو آورده‌اند، عنوان می‌کند: به‌ندرت مردم از خرید فرش دستباف اصیل ایران و استان فارس استقبال می‌کنند.
تحریم‌ها برداشته شود، بازار فرش دستباف رونق می‌گیرد
وی ادامه می‌دهد: پیش‌بینی از احتمال رونق بازار در آینده نزدیک وجود ندارد، تنها درصورتی‌که تحریم‌ها برداشته شود می‌توان شاهد رونق بازار فرش دستباف بود.
نائب رئیس اتحادیه فروشندگان فرش دستباف شیراز با بیان اینکه در حال حاضر دیگر بافنده فرش دستباف هم در استان فارس وجود ندارد، می‌گوید: باتوجه‌به اینکه فرش دستباف به‌صورت سینه‌به‌سینه می‌چرخد؛ اما زمانی که یک نسل از بافت فرش دست بکشد در تولید این محصول با مشکل مواجه خواهیم شد.
گزارش: محمدرضا طاهری
