ایلنا گزارش می‌دهد؛
کیمیای کرمان زیر چرخ دنده‌های بروکراسی/نبض اقتصاد رفسنجان نامنظم است / زوال پسته رفسنجان در سکوت مسئولان
سرنوشت باغ‌های پسته رفسنجان که عنوان ارز آورترین محصول کشاورزی را یدک می‌کشد، انگار در حاشیه‌ها گرفتار شده و این کیمیای کم نظیر، زیر چرخ دنده‌های بروکراسی در حال له شدن است، در حالی‌که این صنعت در خارج از مرزهای جغرافیایی کشور رو به گسترش است.
به گزارش خبرنگار ایلنا، ناقوس نابودی صنعت پسته رفسنجان چند سالی است که به صدا در آمده است، زوال صنعتی که می‌گویند؛ مسببش خشکسالی‌های دهشتناکی است که بر باغ‌های کرمان سایه افکنده است.
از لابه لای اندوه پسته‌کاران به خوبی می‌توان دریافت که باغ‌های‌شان در سکوت می‌خشکند و کاری از دست‌شان بر نمی‌آید، معضلی که نه راهکاری از سوی متولیان برای نجات از آن داده شده و نه به پیشنهادات کشاورزان برای خلاصی از مصائبشان توجهی می‌شود.
کاهش ۸۰ درصدی نزولات جوی، پر درآمدترین بخش اقتصادی رفسنجان در شمال استان کرمان را تحت الشعاع قرار داده و قطب تولید پسته کشور را با چالش‌های عدیده‌ای روبرو ساخته است.
تغییرات اقلیمی در کنار افزایش قیمت نهاده‌های کشاورزی، محصول پسته که سالانه ۱.۵ میلیارد دلار درآمدزایی و دومین عامل ارزآوری استان کرمان به شمار می‌رود را با افت قابل توجهی در تولید این محصول روبرو ساخته است.
کیمیای کرمان
پسته، کیمیای کرمان است و رفسنجان معدن این محصول ارزشمند که سالانه ۹۰ درصد تولید باغات این منطقه وارد بازارهای جهانی و تنها بخش اندکی از این محصول با ارزش غذایی بالا وارد بازارهای داخلی می‌شود.
حالا قطب پسته کشور بر اثر بحران آب، زمین گیر شده است، بحرانی که باغ داران کرمانی را آواره شهرهایی چون ساوه، قزوین و خراسان کرده تا دوباره از صفر، نهالکاری باغات پسته را از سر بگیرند.
این مهاجرت اجباری در حالی رخ داده که آب سفره‌های زیر زمینی کرمان ته کشیده و به گفته فعالین بخش کشاورزی این استان، عمق چاه برخی مناطق به ۱۵۰ متر رسیده و آب نیست.
تعطیلی ترمینال‌های ضبط پسته همزمان با فصل برداشت، داستانی غمبار از سقوط پسته در مهمترین قطب تولید پسته جهان است که با افت ۵۰ درصدی روبرو شده است.
در کنار رنج کم آبی باغات، گرمای هوا نیز داغ بر دل باغداران گذاشته و بر میزان پوکی پسته تولیدی آنان افزوده است.
نبض اقتصاد رفسنجان نام منظم است/ باغداران دل‌زده شده‌اند
پسته‌کاران رفسنجان می‌گویند؛ قطعی‌های برق شوک اساسی به جریان اقتصادی باغات آنان وارد کرده، خاموشی‌هایی که باعث شده تا نبض اقتصاد کرمان نامنظم بزند.
این در حالی است که معیشت مردم رفسنجان به پسته وابسته است و توجه ویژه مسئولان به این موضوع ضروری است.
در همین رابطه یکی از باغداران پسته رفسنجان به خبرنگار ایلنا می‌گوید: گسترش موج ناامیدی حاصل از بحران‌های طبیعی و غیر طبیعی بخش کشاورزی رفسنجان، باعث شده تا جوانان از ادامه صنعت پسته دل‌زده شوند.
حمید رضا رنجبر کبوتر خانی، که ریشه همه مصائب پسته کار رفسنجان را در خشکسالی‌های متمادی می‌داند، معتقد است؛ ناامیدی از آینده صنعت پسته مثل موریانه از درون، پیکر کشاورزی و معیشت شهرستان رفسنجان را تخریب کرده است.
وی عوامل اصلی نومیدی بخش کشاورزی رفسنجان از صنعت پسته را کمبود آب، عدم حمایت اثر بخش دولت، فرهنگ‌سازی غلط رسانه‌ای در معرفی صنعت کشاورزی و تعیین و تکلیف نشدن جایگاه کشاورز در جامعه می‌داند و بیان می‌کند: مهمترین تاثیر ناامیدی باغداران و کشاورزان رفسنجان، عدم سرمایه‌گذاری موثر در بخش باغات موجود این شهرستان است.
رنجبر کبوتر خانی، تاکید می‌کند: سرمایه‌گذاری جدید به معنای احداث مزارع جدید نیست بلکه به معنای ارتقاء سطح بهره وری از باغات موجودی است که دارای درختان چند ده‌ساله با بالاترین سطح پتانسیل تولید عمر خود هستند که نه تنها این فرصت غنیمت شمرده نشده بلکه از دست رفته نیز محسوب می‌شود.
ماهیت کشاورز به رسمیت شناخته شود
این کارشناس ارشد بخش کشاورزی، ضمن انتقاد از بی‌توجهی به خروج سرمایه‌های مادی و انسانی رفسنجان از بخش کشاورزی متذکر می‌شود: در کنار خاموشی‌های جبران ناپذیر برق، نبود حمایت‌های لازم برای ارتقاء سیستم آبیاری و بهره وری موثر از آب و همچنین تعدیل در پروانه بهره‌برداری، سبب شده تا کشاورزان از این روند خسته و به دلیل به رسمیت نشناختن هویت کشاورز و ماهیت شغلی‌شان گلایه داشته باشند.
در ادامه، احمد خانی، رئیس خانه کشاورز رفسنجان که کار وکالت ۵۰ هزار بهره بردار بخش صنعت پسته این شهرستان را عهده دار است، در گفت و گو با خبرنگار ایلنا، می‌گوید: بخش کشاورزی شهرهای شمالی استان کرمان بیشتر تک محصولی و عمدتا" پسته است که با چالش‌های ریز و درشت دست به گریبان است.
وی بزرگترین چالش پسته‌کاران رفسنجان در شمال کرمان را مساله آب می‌داند که نه از لحاظ کمیت و نه کیفیت در وضعیت مطلوبی قرار ندارد و همین موضوع باعث شده تا میزان تولید پسته کاهش چشمگیری داشته باشد.
بروکراسی دست و پا گیر اداری حذف شود
رئیس خانه کشاورز رفسنجان با اشاره به راهکارهای برون رفت از چالش‌های پیش روی پسته‌کاران این منطقه خاطرنشان می‌کند: کشاورزان وابسته به دولت نیستند و تنها متوقعند که قوانین و بروکراسی دست و پا گیر اداری حذف شود تا خودشان مشکلات حوزه پسته را حل کنند.
خانی، اظهار می‌کند: ما توقع حمایت مالی از دولت نداریم و اگر این قوانین حذف شود، مشکلات این بخش به وسیله خود کشاورزان و بهره برداران صنعت پسته قابل حل و می‌طلبد که مسئولین فقط حرف کشاورزان و ذینفعان این بخش را گوش کنند.
رئیس خانه کشاورز رفسنجان، خواستار اصلاح ماده ۲۷ و ۲۸ قانون توزیع عادلانه آب شده و می‌افزاید: این قانون منشاء اختلافات آبی و دست و بال و کشاورزان را بسته، چرا که از نظر قانونی نمی‌توانند سطح زیر کشت خود را کاهش بدهند، چون این اقدام منجر به ابطال پروانه و محدودیت انتقال آب آنان محدود و در چند کیلومتری هر موتور پمپی که امکان بهره وری بیشتر و از زمین‌های مرغوب‌تری برخوردار باشد، اجازه جابجایی آب داده نمی‌شود.
وی ماده ۲۷ و ۲۸ قانون توزیع عادلانه آب، را عامل اصلی افت شدید تولید و بهره وری پسته‌کاران عنوان می‌کند و اضافه می‌کند: ما آب را در جایی استفاده می‌کنیم که بهره وری ناچیزی دارد و از این لحاظ نمی‌توانیم آب را به جایی انتقال دهیم که محصول بهتر و بهره وری بیشتری از زمینها ببریم پس چنانچه این قانون اصلاح شود، کشاورزان در واحد لیتر افزایش و پسته بیشتری برداشت می‌کنند.
خانی می‌گوید: بخش زیادی از اراضی باغی و زراعی کشاورزی شمال کرمان متعلق به خرده مالکین است و همین موضوع باعث قطعه قطعه شدن زمینها و منجر به آسیب‌های جبران ناپذیری به باغات پسته کرمان شده است.
وی تاکید می‌کند که ساختار خرده‌مالکی و مناسبات سنتی در کاشت، برداشت و تجارت پسته شاید مسبب اصلی وضعیت فعلی باشد، اما بهره‌وری پایین، استفاده نابهینه از انرژی، سرمایه، آب، خاک و نیروی انسانی در حال نابود کردن این صنعت است.
رئیس خانه کشاورز کرمان از بسته پیشنهادی مجمع باغداران شمال کرمان سخن می‌گوید که اگر عملیاتی شود می‌توانند با تجمیع زمینها، هم بهره وری را افزایش و هم از هزینه‌های این بخش بکاهند، پیشنهادی که قیمت تمام شده پست را مطلوب، کیفیت آن را مرغوب‌تر و روانه بازارهای داخلی خارجی کنند.
مسئولان هیچ اقدام مثبتی برای کاهش تنش آبی باغات پسته نکردند
رئیس خانه کشاورز رفسنجان ضمن انتقاد از وعده‌های بی‌عمل متولیان مرتبط با بخش باغداری رفسنجان متذکر می‌شود: آقایانی که متولی تامین آب بوده و هستند، به جز شعار دادن هیچ اقدام مثبتی در راستای کاهش تنش‌های آبی باغات پسته کرمان انجام نداده‌اند و هیج کمکی هم به کنترل کردن و حفظ سفره‌های آب زیر زمینی نکرده‌اند در حالی شعارشان حفظ منبع و سفره‌های زیر زمینی است.
وی تصریح می‌کند: مصداق بارز این مدعا، شرکت آب منطقه‌ای کرمان است که در سایت خبررسانی خود از ۱۲۰۰ میلیارد متر مکعب مخازن آب سالانه در این استان خبر می‌دهد و از آنسو، وزارت نیرو اعلام می‌کند که سالانه یک میلیون و ششصد میلیون متر مکعب فرار آب در کرمان داریم، آبی که باید به زمین‌های کشاورزی تزریق شود، بصورت روان آبها و سیلاب کاشانه مردم را ویران و تاسیسات زیر بنایی استان نظیر راه‌های ارتباطی و مزارع را تخریب وهیچ‌گونه تدابیری برای حفظ آبخوان داری و آبخیزداری اندیشیده نمی‌شود و هیچ اعتباری هم برای این موضوع اختصاص داده نمی‌شود.
خانی تاکید می‌کند: نیک می‌دانیم که شعار تا عمل فاصله زیادی دارد و تنها راه تحقق این امر فقط با مشارکت کشاورزان شدنی است.
ناترازیهای برق ۶۰ درصد دسترنج پسته‌کاران رفسنجان را به باد داد
این باغدار رفسنجانی در ادامه گریزی هم به ناترازیهای انرژی و قطعی‌های گاه و بیگاه برق در سالجاری می‌زند و بیان می‌کند: خاموشی‌ها خسارت‌های جبران ناپذیری به صنعت پسته رفسنجان وارد کرده و در تابستان امسال با توجه به گرمای هوا و خاموشی‌های پی در پی ۴۰ تا۵۰ درصد پسته تولیدی خود را از دست دادیم و حاصل زحمات یک ساله کشاوزان پسته کار رفسنجان که متحمل هزینه‌های سنگین شده بودند، به باد رفت.
رئیس خانه کشاورز رفسنجان، رهاورد خاموشی‌های برق در این خطه از کشور را افت تولید محصول پسته چه از لحاظ کمیت و چه از لحاظ کیفیت می‌داند و می‌گوید: به جرات می‌توان گفت که اکثریت کشاورزان این بخش بیش از ۶۰ درصد درآمدشان را از دست دادند.
خانی با اشاره به اینکه در سالجاری تقریبا" ۲۰ هزار تن پسته رفسنجان به دلایل یاد شده از دست رفته است، اعلام می‌کند: این مقدار خسارتی افزون بر ۵ تا ۶ هزار میلیارد تومان خسارت روی دست پسته‌کاران گذاشته است.
مدیر عامل موسسه ذینفعان آبخوان رفسنجان، تاکید می‌کند: بطور قاطع و اطمینان کامل اعلام می‌کنم که که ۵۰ هزار خانوار شهرستان رفسنجان با جمعیت ۲۰۰هزار نفری از طریق پسته منافع مالی دارند و از این طریق ارتزاق می‌کنند، حال اگر این آمار جمعیتی نادیده گرفته شوند و از کار بیکار شوند، آیا حاکمیت توان تامین این حجم از شغل برای جوانان بیکار شده از این صنعت دارد؟
یکی دیگر از مسائلی که اجحاف در حق کشاورزان شده کاهش پروانه‌های کشاورزی است، پروانه‌های که دولت به کشاورزان و بهره برداران داده الان بدون هیچ عذر و بهانه‌ای و قانون مدونی ۲۵ تا بعضاً" ۴۰ درصد کاهش داده است، این موضوع باعث نا امیدی کشاورزان شده و به مثابه خواب شبانه‌ای است که پس از بیدار شدن متوجه شده‌اند که نصف اموالشان را از دست داده اند.
هویت کشاورزان را دستکاری نکنید!
خانی پروانه‌ها را هویت بخش کشاورزی می‌داند و می‌گوید: پروانه‌ها سند کشاورزی ماست، ما خوب می‌فهمیم که آب کم است و باید کمتر برداشت کنیم، اما نمی‌دانیم چرا پروانه‌ها را کاهش می‌دهند، دولت می‌توانند از طریق کنتور بهره بردار را مجاب به کاهش برداشت کند، نه اینکه سند ملی را که هویت و اسناد کشاورزی آنان است را دستکاری کند.
رئیس خانه کشاورز رفسنجان متذکر می‌شود: همین موضوع باعث شده تا مردم ما دیگر رغبتی به بخش کشاورزی نداشته باشند و زمین‌های خود را بصورت خشک رها کرده و آواره شهرها و روستاهای پر جمعیت‌تر شده و به شدت بخش کشاورزی رفسنجان به خطر بیفتد.
فرماندار رفسنجان جواب نداد!
در این میان، رایزنی‌های خبرنگار ایلنا با فرماندار رفسنجان هیچ نتیجه‌ای نداشت و به رغم پیگیری‌های متعدد نماینده این رسانه، این مقام مسئول در چندین پیامک عنوان کرده بود که پاسخ ایلنا را خواهد داد، ولی پس از گذشت چندین روز، از سوی نماینده عالی دولت در رفسنجان هیچ پاسخی در ارتباط با چالش‌های بخش کشاورزی و مصائب پسته‌کاران این شهرستان داده نشد.
آب مسأله اصلی پسته‌کاران
در ادامه اما، رئیس سازمان جهاد کشاورزی شمال کرمان در گفت و گو با خبرنگار ایلنا، چالش‌های پیش روی پسته‌کاران این منطقه را در گام نخست بحران آب عنوان می‌کند و می‌گوید: موضوع صادرات پسته، نرخ‌گذاری محصولات، افزایش هزینه تولید در مقابل درآمد خالص، سوخت تراکتورها و قطعی برق چاههای کشاورزی از چالش‌های اصلی پسته‌کاران شمال کرمان است که باعث گلایه مندی آنان شده است.
علی باقری، دلایل زوال صنعت پسته شمال کرمان را کاهش کمیت و کیفیت آب بیان می‌کند و می‌افزاید: نوسانات دمایی، مشکلات اقلیمی و قطعی چاههای کشاورزی از دیگر دلایل زوال پسته کرمان است.
وی، مقصد پسته شمال کرمان را به پنج قاره جهان به جز آمریکا اعلام می‌کند و یادآور می‌شود که ۳۴۹۰۳نفر بهره بردار در بخش پسته شمال کرمان فعالیت دارند.
تاثیر ۱۲ درصدی خاموشی برق بر تولید پسته
رییس سازمان جهاد کشاورزی شمال کرمان در ادامه با اشاره به میزان برداشت پسته این نقطه از کشور می‌گوید: سالانه ۳۳ تا ۳۸ هزار تن پسته از باغات این استان
برداشت می‌شود که بصورت میانگین در هر هکتار بین ۳۸۰ تا ۴۴۰ کیلوگرم پسته تولید می‌شود.
باقری، ارقام پسته شمال کرمان را کاهش قوچی، فندقی، احمدآقایی و اکبری بیان و اظهار می‌کند: بیماری‌های مبتلا به باغات پسته کرمان بسته کموز، سرخشکیدگی، نماتد، کله پوست استخوانی است که باعث افت محصول می‌شود.
رییس سازمان جهاد کشاورزی شمال کرمان تاکید می‌کند: ۹۹/۸۸درصد از باغات پسته کرمان بصورت غرقابی، ۱۵ درصد از آن بصورت قطره‌ای و ۰۱۰/۰ درصد هم بصورت زیر سطحی آبیاری می‌شود.
به گفته این مقام مسئول ناترازی‌ها و خاموشی‌های برق بین ۸ تا ۱۲ درصد بر میزان تولید پسته کرمان تاثیر گذاشته و نوسانات دمایی از جمله گرمازدگی و سرما زدگی هم به ۳۰هزار تن محصول پسته کرمان آسیب وارد کرده است.
گزارش: آمنه سپهر
