در گفت‌وگو با ایلنا مطرح شد؛
طرح رتبه‌بندی معلمان از آغاز تا امروز/به نظر نمی‌رسد پولی برای پرداختِ معوقات مزدی ِ فرهنگیان در بساط باشد
شهرام جمالی با انتقاد از اولویت پایین آموزش در تصمیم‌سازی‌های کلان می‌گوید: به نظر می‌رسد معلمان نباید منتظر افزایش حقوق دریافتی خود حداقل تا قبل از آغازِ سال بعد باشند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، دیگر مدتهاست که عدم رضایت از ناتوانی معیشتی فقط محدود به کم‌درآمدترین اقشار و گروه‌های طبقه‌ی کارگر نیست؛ مزدبگیرانی مانند «معلمان» که علی‌القاعده بایستی در وضعیت رفاهی بهتری نسبت به کارگران کم‌درآمد و حداقل‌بگیر قرار داشته باشند نیز از شرایط معیشتی خود نارضایتی دارند؛ نارضایتی معیشتی معلمان بیش از هر چیز ریشه در عدم تحقق وعده‌هایی دارد که دولت‌های پی‌درپی به آنها داده‌اند اما به هیچ‌کدام‌شان عمل نکرده‌اند.
شهرام جمالی (فعال صنفی معلمان) «طرح رتبه بندی» را ازجمله‌ی این وعده‌های بی‌سرانجام می‌داند و می‌گوید: رتبه بندی معلمان، حکایتی پرماجرا و قصه‌ای پرغصه است که موضوع آن چندین سال است که در دولت‌های مختلف مطرح است و این بحث همچنان ادامه دارد. آنچه قرار بوده در این طرح اجرا شود این است که از طریق ارائه یک‌سری مشوق‌های مالی و تسهیلات رفاهی به فرهنگیان، انگیزه‌های خودارتقایی در آنان افزایش یافته و در نهایت به افزایش کیفیت آموزشی بیانجامد. اما بنا به دلایلی که شاید مهم‌ترین آنها را باید در نبودِ اولویت آموزش و پرورش و کیفیت آن در برنامه‌ریزی‌های کلان و طبیعتاً عدم جدیت دولت در پیگیری این مطالبه از معلمان برشمرد و همچنین عدم برخورداری معلمان از امتیازات حقوقی و رفاهی قانونی، کارکردِ رتبه بندی در ذهنیت غالب فرهنگیان به شدت با ترمیم حقوق و دریافتی آنان گره خورد به گونه‌ای که رتبه بندی بیشتر به عنوان مطالبه فرهنگیان از دولت مطرح شد تا مطالبه دولت از فرهنگیان!
وی ادامه می‌دهد: به این ترتیب طی سالهای گذشته، طرح‌های مختلفی که به نام رتبه بندی در بین معلمان مطرح شدند - به جز یک مورد که آن هم به شکل برنامه‌ای مبتنی بر رویکرد ترمیم حقوقی به شکلی ناقص بود - به مرحله اجرا نرسیدند؛ انباشت چندین ساله‌ی این مطالبه از یک طرف و خبرسازی‌ها و وعده و وعیدهای آموزش و پرورش هم از سوی دیگر، سال به سال موجب افزایش بدبینیِ جامعه معلمان نسبت به اجرای نظام رتبه بندی شد.
اما تاریخچه‌ی رتبه بندی به کجا بازمی‌گردد؛ جمالی در توضیح این مساله می‌گوید: نخستین بار موضوع رتبه بندی معلمان در دولت دهم و به دنبال تصویب سند تحول بنیادین مطرح شد. بر این اساس، آموزش و پرورش آئین نامه‌ای تهیه کرد که در آن با توجه به شرایطی که معلمان احراز می‌کردند آنان را به چهار رتبه تقسیم کرد و قرار شد حقوق معلمان به پایه‌ی ۸۰ درصد اعضای هیئت علمی دانشگاه برسد. این طرح پیشنهادی برای تصویب به مجلس و شورای عالی انقلاب فرهنگی فرستاده شد اما به دلیل ابهاماتی رد شد.
معلمان منتظر بودند که در سال ۹۵ با افزایش حقوق مواجه شوند که نشدند!
این عضو کانون صنفی معلمان می‌افزاید: دومین بار رتبه بندی در دولت یازدهم مطرح شد که از مهرماه ۹۴ و به نام «مرحله اول رتبه بندی» اجرا شد. هرچند طرح مذکور در واقع بیش از آنچه به دنبال افزایشِ انگیزه‌های خودارتقایی معلمان باشد، برنامه‌ای بود که با هدف ترمیم دریافتی معلمان بر اساس قانون مدیریت خدمات کشوری و در قالب ارتقای شغلی معلمان اجرا شد. البته این افزایش حقوق فقط مختص معلمان نبود و برای سایر کارکنان دولت هم کمافی‌السابق اجرا می‌شد اما اتفاقی که در مورد فرهنگیان رخ داد این بود که ارتقای شغلیِ کلیه معلمانی که در نیمه دوم سال ۹۴ مشمول افزایش حقوق ناشی از ارتقای شغلی به شیوه معمول و براساس قانون مدیریت خدمات کشوری می‌شدند، به بهانه اجرای رتبه بندی، معلق و پرداخت معوقه آن به سال بعد موکول شد و به این ترتیب عملاً افزایش حقوق ناشی از رتبه بندی برای این معلمان تا اندازه زیادی بی‌تاثیر شد. همچنین عدم تناسب بودجه اختصاص یافته برای اجرای رتبه بندی که حدود ۱۳۵۰ میلیارد تومان بود، باعث حذف تعدادی از معلمان ازجمله آموزگارانِ پیش دبستانی و معلمانِ با سابقه‌ی کمتر از ۶ سال از شمول این طرح شد.
جمالی ادامه می‌دهد: در آن زمان وزارتخانه اعلام کرد که به دلیل کمبود بودجه و آماده نبودن برنامه ارزشیابی صلاحیت‌های حرفهای، طرح رتبه بندی در دو مرحله اجرایی می‌شود و قرار شد مرحله دوم بعد از فروردین ۹۵ اجرا شود. یعنی انتظار معلمان این بود که از ابتدای سال ۹۵ براساس آنچه قبلاً وعده داده شده بود، مجدداً با افزایش حقوق براساس معیارهای ارزشیابیِ جدید، مواجه شوند که این اتفاق هم نیفتاد. هرچند با همه این اتفاقات، سیدمحمد بطحایی که آن موقع معاون وزیر آموزش و پرورش بود در مصاحبه‌ای اعلام کرد که چیزی که اجرا شده مرحله اول رتبه بندی معلمان و شامل ۱۰ درصد از کل طرح مورد نظر بوده است.
تاخیر پشت تاخیر؛ رتبه بندی را به حاشیه راندند!
«رتبه‌بندی معلمان» در نهایت تکلیفی قانونی شد؛ جمالی در این رابطه می‌گوید: اما در سال ۹۵ و در جریان تدوین برنامه ششم توسعه، رتبه بندی معلمان، به عنوان تکلیفی قانونی در ماده ۶۳ قانون برنامه ششم توسعه مطرح شد و با توجه به ابلاغ این قانون در ابتدای سال ۹۶، می‌بایست تهیه لایحه رتبه بندی از زمان شروع برنامه ششم در دستور کار آموزش و پرورش و دولت قرار گرفته و حداکثر تا قبل از بسته شدن لایحه بودجه ۹۷ به مجلس ارائه می‌شد؛ اما یک اشتباه عجیب ناشی از مشخص نبودن زمان اجرای این طرح در بند "الف" این ماده سبب حذف محدودیت زمانی برای اجرای آن شد و این بار به شکل قانونی! یک فرصت پنج ساله تا سال ۱۴۰۰ در اختیار آموزش و پرورش و دولت قرار گرفت تا هر زمان دیواری کوتاه‌تر از رتبه بندی معلمان نیافتند، مجدداً اجرای آن را به تاخیر بیاندازند.
وی به آنچه در پی آن گذشت، اشاره می‌کند: فروردین ۹۷ و در حالی که یک سال از اجرای برنامه ششم گذشته بود، وزیر آموزش و پرورش درباره اجرای طرح رتبه‌بندی معلمان گفت: «امیدواریم با مدیریت منابعی که انجام خواهیم داد، بخشی از این طرح را مهر ۹۷ اجرا کنیم» یک ماه بعد هم علی زرافشان، معاون آموزش متوسطه وزیر آموزش و پرورش در گفتگویی تلویزیونی به اظهارات امیدوارانه‌ی وزیر قطعیت بخشید و گفت: «مرحله دوم رتبه بندی معلمان از مهرماه ۹۷ اجرایی می‌شود» اما در آستانه شروع سال تحصیلی جاری و درحالی‌که معلمان در انتظار اجرای مرحله دوم رتبه بندی از مهرماه ۹۷ بودند، وزیر آموزش و پرورش تازه از «ارسال طرح پیشنهادی رتبه بندی معلمان» به هیئت دولت خبر داد.
حرفهای وزیر، اقرار تلویحی به «بی‌پولی»ست!
جمالی ادامه می‌دهد: علی الهیار (معاون وزارت آموزش و پرورش) نیز اوایل سال جاری در مصاحبه‌ای در مورد بودجه مورد نیاز برای رتبه بندی معلمان اعلام کرد: «یک مرتبه رتبه بندی انجام شده و یک مرحله جلوتر هستیم و در واقع می‌توان گفت ۶ هزار میلیارد تومان از بودجه سال ۹۷ در راستای رتبه بندی است. اگر بخواهیم یک مرحله جلوتر برویم ۳ هزار میلیارد اعتبار نیاز داریم و برای اجرای مراحل تکمیلی ۸ هزار میلیارد تومان نیاز است.» اظهارات علی الهیار در خصوص طرح رتبه‌بندی فرهنگیان در حالی مطرح شد که محمد بطحایی همان زمان اعلام کرده بود: «اعتبارات وزارت آموزش و پرورش در سال جاری برای پرداخت‌های طرح رتبه بندی کفایت نمی‌کند. یعنی اعتباراتی که در بودجه ۹۷ پیش بینی شده، صرف نظر از اجرای طرح رتبه‌بندی است و اگر بخواهیم از مهرماه ۹۷ آن را اجرا کنیم، بودجه کنونی کفاف آن را نمی‌دهد.» بطحایی اخیراً و پس ارائه طرح پیشنهادی رتبه بندی معلمان به هیئت دولت گفته است: «امیدواریم بار مالی باعث اجرا نشدن این طرح نشود.»
به اعتقاد جمالی به نظر می‌رسد وزیر آموزش و پرورش با این سخنِ به ظاهر امیدوارانه و خوشبینانه، نه تنها به این واقعیت که آموزش و پرورش قادر به تامین بار مالی لایحه رتبه بندی از منابع موجود در بودجه فعلی خود نیست، تلویحاً اقرار کرده است بلکه در مورد اینکه دولت نیز قادر به تخصیص منابع جدیدی برای تامین مالی این لایحه باشد و یا اینکه این لایحه به دلیل مشخص نبودن منابع مالی، مشمول اصل ۷۵ قانون اساسی شود، به نوعی ابراز تردید و نگرانی کرده است.
نمی‌توانند معوقات مزدی را بپردازند چه برسد به اینکه بخواهند رتبه‌بندی را اجرایی کنند!
او تاکید می‌کند: واقعیت این است که قانون رتبه بندی معلمان با مشکلاتی مواجه است که امکان تحقق اجرای آن را در سال جاری غیرممکن می‌سازد؛ یکی اینکه آموزش و پرورش قادر نیست با اتکا به بودجه مصوب خود، این قانون را اجرا کند؛ چراکه از یکسو در قانون بودجه ۹۷ ردیف اعتباریِ اختصاصی برای اجرای رتبه بندی معلمان، در نظر گرفته نشده است و از سوی دیگر آموزش و پرورش در سال جاری براساس برآوردهای مختلف، با کسری شدید بودجه مواجه است که براساس اظهارات برخی مسئولان آموزش و پرورش و نمایندگان مجلس، مقدار آن بین ۱۰ تا ۱۴ هزار میلیارد تومان برآورد شده است. مساله دیگر آن است که در صورت ارائه رتبه بندی در قالب لایحه‌ای جداگانه به مجلس، موضوع تامین مالی آن توسط دولت به شکل مازاد بر بودجه‌ی مصوب آموزش و پرورش و از منابع جدید براساس شواهد موجود، بعید به نظر می‌رسد؛ سازمان برنامه و بودجه رسماً بیانیه‌ای منتشر کرده و اعلام نموده که منابع درآمدیِ دولت در سال جاری کاهش قابل ملاحظه ای داشته است؛ بنابراین با توجه به شرایط اقتصادی کشور و اولویت‌هایی که دولت در چنین شرایطی دارد، به نظر نمی‌رسد که حتی کسری بودجه آموزش و پرورش و پرداخت معوقات مزدیِ فرهنگیان هم به روال سال های قبل، از محل ۱۰ درصدیِ جابجایی بودجه توسط دولت قابل پرداخت باشد، چه برسد به اینکه دولت بخواهد بودجه جداگانه‌ای برای رتبه بندی معلمان هم تعریف کند.
جمالی معتقد است "اجرای رتبه بندی قطعاً منتفی‌ست": بنابراین به فرض تصویب قانون رتبه بندی در یکی دو ماه آینده، اجرای آن در سال جاری و براساس آن چه مورد نظر سند تحول بنیادین است، قطعاً منتفی است و حتی چنانچه آموزش و پرورش به دنبال اجرای بخشی از رتبه بندی، به صورت مرحله‌ای و مشابه آنچه در سال ۹۴ انجام شد،هم باشد، باز هم با توجه به مواردی که اشاره شد، بعید است که دولت، بودجه مورد نظر را که حدود ۳ هزار میلیارد تومان برآورد شده است در نیمه دوم سال جاری به آموزش و پرورش تخصیص دهد و بنابراین متاسفانه باید گفت اجرای رتبه بندی بازهم به تعویق خواهد افتاد و معلمان نیز در خوشبینانه‌ترین حالت باید منتظر اجرای رتبه بندی از سال آینده باشند.
گفتگو: نسرین هزاره مقدم
