یک نوازنده عود در گفتگو با ایلنا مطرح کرد؛
بهترین راوی موسیقی، خود نوازنده است/ جشنواره «عودنوازی قشم» و «کهن‌آواهای تنبور» تخصصی‌ترین رویدادهای کشورند
حمید حاصلی، نوازنده عود، با مهم دانستن برگزاری رویدادهای تخصصی این ساز، گفت: نوازندگان ساز عود باید بدانند که آن‌ها می‌توانند بهترین راویان موسیقی خودشان باشند، نه موسیقی فرهنگ‌های دیگر.
به گزارش خبرنگار ایلنا، همواره برگزاری رویدادهای هنری بخصوص جشنواره‌ها تاثیر مهمی در بالا بردن کیفیت هنر دارد. در تمام هنرهای مرسوم در کشورمان باید موسیقی را هنری با اهمیت‌تر دانست چراکه ریشه‌های باستانی و قدمتی تاریخی دارد. به جز سبک و سیاق‌ها که با وجود تلفیقات مرسوم همواره بیش از قبل اهمیت می‌یابند؛ هر منطقه از ایران به خودی خود داری موسیقی‌ها و سازها و نواها و مقام‌هاست. طی سال‌ها و دهه‌ها و قرن‌ها، آیین‌ها و مناسک موسیقایی و موسیقی محور به مرور از یاد رفته‌اند یا کمرنگ شده و حتی منسوخ شده‌اند. سازهای مختلفی که در ایران و مناطق ایران مرسوم بوده‌اند را باید ماندگارتر دانست.
تمام توضیحات ارائه شده مقدمه‌ای برای پرداختن به جشنواره ملی عودنوازی قشم است که دومین دوره آن در حال برگزاری است. این رویداد، فرصتی برای پاسداشت و بازشناسی یکی از کهن‌ترین سازهای ایرانی، یعنی عود، فراهم آورده است.
بنا به اسناد بجا مانده تاریخی و به گواه استادان و اهالی فن، «عود» سازی با قدمتی تاریخی است که ریشه در فرهنگ و موسیقی ایران‌زمین دارد. این ساز نقش مهمی در شکل‌گیری موسیقی سنتی و کلاسیک خاورمیانه ایفا کرده است. کشورهای کرانه خلیج فارس و عرب‌زبان‌ها و ترک‌ها از «عود» در موسیقی‌شان بهره بسیار برده‌اند.
بنا به همه اینها، جشنواره عودنوازی قشم نه تنها بستری برای نمایش توانمندی‌های نوازندگان برجسته از سراسر کشور است، بلکه تلاشی جدی در راستای احیای جایگاه عود در موسیقی معاصر ایران محسوب می‌شود.
حمید حاصلی، نوازنده عود و عضو هیات علمی گروه موسیقی دانشگاه کردستان، درباره عود و اهمیت عودنوازی و وجود جشنواره‌ای مستقل با محوریت این ساز با ایلنا گفتگو کرد. او در این رویداد به عنوان داور حضور داشته است.
کمی درباره اهمیت جشنواره‌ها با محوریت سازهای ایرانی صحبت کنیم. جشنواره عودنوازی قشم چه جایگاهی دارد و استمرار در برگزاری آن چقدر مهم است؟
باید بگویم در ایران، جشنواره‌هایی از این نوع زیاد نیستند. بگذارید جشنواره کهن‌آواهای تنبور را مثال بزنم که هر سال در شهر کرمانشاه برگزار می‌شود. این جشنواره یکی از مهمترین رویدادهای تخصصی موجود در ایران است. جشنواره عودنوازی قشم نیز چنین جایگاهی دارد. این دو رویداد را باید تخصصی‌ترین جشنواره‌های ایران دانست چرا که یک موضوع محوری را مدنظر دارند. در جشنواره کهن‌آواها… ساز تنبور محور رویداد است و در جشنواره قشم ساز عود را داریم که محوریت این رویداد قرار گرفته است.
شاید ساز عود در موسیقی کل کشور نسبت به تنبور اقبال بیشتری داشته است؟
بله درست است. اگر فاکتور فراگیری ساز عود و نقش آن در موسیقی فرهنگ‌های مختلف موجود در ایران را هم درنظر بگیریم، نقش مهم این جشنواره به شکل ویژه‌تری به چشم می‌آید. البته باید در نظر داشت که به روز کردن ساختار و فرم جشنواره در دوره دوم، نشانه‌ی خوبی است. از این بابت برای آینده این جشنواره می‌توان سطح و کیفیت به مراتب بهتری را متصور شد.
سوالی که همواره در سازهای ایرانی و تخصصی مطرح بوده این است که چه ویژگی‌هایی نوازنده را از دیگران متمایز می‌کند؟ به طور واضح نوازنده عود باید واجد چه ویژگی‌هایی باشد تا برجسته و متمایز محسوب شود.
می‌توان با دو رویکرد به این سوال پاسخ داد؛ رویکرد اول مربوط به فاکتورهایی است که یک نوازنده باید رعایت کند تا از یک نوازنده سطح متوسط به سطح حرفه‌ای برسد، یعنی از «پاسچر» (رسیدن به فرم فیزکی مناسب نوازندگی) صحیح گرفته تا زمان و شیوه تمرین و موارد دیگر؛ که این مبحث برای تمامی سازها قابل تجویز و تعمیم است و فقط مختص ساز عود نیست.
و رویکرد دوم؟
رویکرد دوم مربوط به درک این موضوع است که با توجه به وجود ساز «عود» در موسیقی بسیاری از فرهنگ‌ها و نقش مهم‌اش در آن‌ها، نوازنده باید بداند که در کدام جهت حرکت می‌کند تا به موفقیت بیشتر و شاید بهتر دست یابد. به طور قطع، درک یک موسیقی برای نوازنده‌ای که از دل آن موسیقی بیرون می‌آید خیلی راحت‌تر است و او به زیبایی هم می‌تواند آن را بیان و ارائه کند. بیان کردن صحیح یک موضوع از درک صحیح آن موضوع ممکن می‌شود.
قطعا خودتان با تبعات چنین رویه‌ای مواجه بوده‌اید؟ برای روشن‌تر شدن موضوع مثالی بزنید.
بله. گاهی پیش می‌آید که در ساز عود شاهد هدر رفتن وقت و انرژی نوازندگان با استعدادی بودم که چندین سال موسیقی فرهنگ‌های دیگر را نواختند و پس از مدتی فهمیدند، که نمی‌توانند مثل یک بومی آن فرهنگ، آن موسیقی را اجرا کنند، در نتیجه حالا به موسیقی خودشان بازگشتند.
برعکس این روند نیز وجود دارد.
بله قطعا. مثلا گاهی هم شاهد بودیم که حتی نتوانسته‌اند موسیقی خودشان را هم خوب اجرا کنند، به این دلیل که مدت‌ها از آن دور بوده‌اند و حتی تحت تعلیم موسیقی بومی خودشان هم نبودند. در حالی که اگه به طور مستمر موسیقی خودشان را می‌نواختند، هم به آن موسیقی و فرهنگ خدمت می‌کردند و هم شاید می‌توانستند سطح نوازندگی ساز عود را در موسیقی خودشان بالا ببرند. وقتی کسی موسیقی‌ای که مال خودش است را می‌نوازد، آن را خیلی خوب می‌فهمد، پس می‌تواند ارائه درستی هم از آن داشته باشد.
این سوال درباره شخص خودتان است. در میان سازهای متعدد، چطور به ساز عود و این مدل از موسیقی علاقه‌مند شدید؟
قبل از اینکه وارد هنرستان موسیقی شوم، دیوان می‌نواختم ولی چون سازهایی مثل دیوان، تنبور، دوتار، رباب و… جزو سازهای ملی به حساب نمی‌آمدند (که البته خودش جای بحث زیادی دارد) مجبور شدم سازم را تغییر دهم. به خاطر اینکه با ساز عود هم می‌توانستم موسیقی کردی و هم موسیقی به اصطلاح سنتی ایران را بنوازم، آن را انتخاب کردم.
الان نسبت به انتخاب‌تان نظر مثبتی دارید؟
بله. پس از آشنایی با ساز عود، فهمیدم که انتخاب درست و به جایی بوده و از این انتخاب خیلی خوشحالم.
با وجود تاکیدی که بر اهمیت جشنواره‌های تخصصی وجود دارد و خودتان هم بر آن اذعان دارید؛ برگزاری رویدادهایی چون جشنواره عودنوازی بر آینده این ساز و نوازندگان آن چه تاثیراتی دارد؟
از آنجا که جشنواره عودنوازی کاملا تخصصی است؛ می‌تواند فضایی برای گردهمایی نوازندگان جوان محسوب شود. در واقع وجود چنین بستری باعث به وجود آمدن زنجیره‌ای از داده‌ها و ارتباط بین جوانان خواهد شد. در این زنجیره نوازنده به توانایی‌های داشته و نداشته خود، پی خواهد برد. در نتیجه او بهتر می‌تواند جایگاه خود را رو در بین هم‌نسلانش ارزیابی کند و موجب افزایش سطح و کیفیت کارش شود. آشنایی با سازها و سازنده‌های مختلف از دیگر نکات مثبت است. این جشنواره می‌تواند باریل‌گذاری درست محلی شود که تا نوازندگان نسل جدید برای حضور سالیانه در آن برنامه‌ریزی کنند که در نوع خود، برای هنرمندان این حوزه ایجاد انگیزه می‌کند.
چه توصیه‌ای برای نوازندگان جوان و علاقه‌مندان به یادگیری عود دارید؟
متاسفانه در سال‌های اخیر محتوای موسیقی جای خود را به سرعت و حرکت‌های تکنیکال داده و شاید بتوان گفت که برخی از نوازندگان بیشتر به دنبال تعجب و تهیج مخاطب هستند؛ تا انتقال محتوا به آن‌ها. البته این اتفاق یک اپیدمی است چون در دیگر حوزه‌ها نیز قابل رویت است.
آیا بهره‌گیری از تکنیک و به کارگیری آن، ویژگی محسوب نمی‌شود؟
نوازنده باید توانایی تکنیکال را بخشی از نوازندگی بداند و آن را برای بیان بهتر محتوا در اختیار بگیرد و نه آن را هدف غایی قرار دهد.
اگر ناگفته‌ای هست، درباره‌اش توضیح دهید.
نوازندگان ساز عود باید بدانند که آن‌ها می‌توانند بهترین راویان موسیقی خودشان باشند، نه موسیقی فرهنگ‌های دیگر. از شما نیز بابت توجه‌تان به موسیقی اصیل و پرداختن به‌سازی با قدمتی چون عود، تشکر می‌کنم.
