کارگردان مستند «داوج پارادیزو» مطرح کرد؛
هنر کاریکاتور، جامعه را انتقادپذیر می‌کند/ هنرمندان این عرصه همواره مظلوم بوده‌اند
مسعود انعامی معتقد است هنر کاریکاتور می‌تواند تأثیرات بسیار خوبی بر جامعه داشته باشد که یکی از مهم‌ترینِ آنها انتقادپذیرتر شدن جامعه است.
به گزارش خبرنگار ایلنا، مستند سینمایی «داوج پارادیزو» به کارگردانی مسعود انعامی به تازگی در سینماهای کشور در گروه هنر و تجربه اکران شده است. این فیلم به زندگی جواد علیزاده کاریکاتوریست و کارتونیست ایرانی می‌پردازد و مخاطبش را با هنر کاریکاتور آشنا می‌کند.
به بهانه اکران این مستند سینمایی با کارگردان آن گفتگویی داشتیم که در ادامه مشروح آن را از نظر می‌گذرانید:
ایده و ساختار «داوج پارادیزو» چگونه شکل گرفت؟
در دوران نوجوانی که حدود ۱۴.۱۵ سال سن داشتم طرفدار پر و پا قرص مجله آقای علیزاده شدم و همه شماره‌های این مجله را تا نسخه پایانی خریداری کردم و با جدیت آن را دنبال می‌کردم و همیشه به دنبال فرصتی بودم که بتوانم ایشان را ببینم و خوشبختانه به واسطه ارتباطی که با دوستان مطبوعاتی داشتم موفق شدم که با ایشان ارتباط برقرار کنم و وقتی با آقای علیزاده تماس گرفتم باورم نمی‌شد که جواب بدهند. با ایشان قراری حضوری گذاشتم و ساخت فیلم مستند را مطرح کردم که در ابتدا قبول نکردند.
برای ایشان جلوی دوربین قرار گرفتن سخت بود چون فردی درونگرا هستند که خلوت خودشان را با کاغذ و قلم پر کرده بودند، در دو سالی که با ایشان ارتباط داشتم، یک دوستی بین ما شکل گرفت تا توانستم رضایت ساخت این مستند را بگیرم و سپس فیلمبرداری آغاز شد و در نهایت فیلم به تدوین رسید که تدوینی طولانی داشت.
برای ساخت این مستند انرژی زیادی صرف شد و شاید حضور آقای علیزاده در مقابل دوربین یکی از سخت‌ترین بخش‌های فیلم بود چون همانطور که گفتم تمایلی به حضور در مقابل دوربین نداشت و البته طبیعی بود که ایشان با سال‌ها سابقه فعالیت در عرصه هنر و مطبوعات در این عرصه شخصیتی شناخته‌شده بودند و حالا جوانی آمده و می‌خواهد درباره او مستندی بسازد و از او می‌خواهد مقابل دوربینش قرار بگیرد. جلب اعتماد ایشان کاری زمانبر بود و صمیمیتی که شکل گرفت به من کمک کرد و پس از آن ایشان اعتماد کردند و حتی آرشیوی که مدنظر داشتیم را در اختیار ما قرار دادند و در نهایت وقتی فیلم را در اکران دیدند خوشبختانه ابراز رضایت کردند.
چه ویژگی‌هایی از هنر و شخصیت جواد علیزاده برای شما به عنوان یک مستندساز جذاب بود؟
اولین ویژگی جذابی که نظر من را به خود جلب کرد هنر کاریکاتور بود، در آن سن و سال 16- 17 سالگی نقاشی و شکل و شمایل فانتزی بودن کارهای آقای علیزاده برایم جذاب بود. زمان که کمی جلوتر رفت من از دریچه آثار آقای علیزاده و مجله ایشان با موسیقی، سینما، سیاست و... آشنا شدم و متوجه شدم که نگاهی طنزگونه به زندگی پیدا کرده‌ام که این هم از تأثیر آثار این مجله بود.
مدتی از این مجله دور شدم و دیدم که تأثیرش بر من ماندگار است و وقتی وارد حوزه فیلمسازی شدم بزرگ‌ترین آرزویم این بود که بتوانم با ساخت یک فیلم درباره جواد علیزاده به ایشان ادای دین کنم و آقای علیزاده که اهل پروپاگاندا و تبلیغات نیست بر کیفیت کار تأکید داشت و خوشبختانه فیلمی که ساخته شد توانست نظر ایشان را جلب کند.
به نظر شما هنر کاریکاتور امروز چقدر می‌تواند یک هنر تأثیرگذار و مهم در جامعه باشد؟
من بر این عقیده‌ام که کاریکاتور به جوامع، دولت‌ها، حاکمیت‌ها و به طور کل انسان‌ها کمک می‌کند و هنری بسیار مهم و تأثیرگذار است. کاریکاتور کمک می‌کند که انسان‌ها ظرفیتشان برای انتقادپذیری بیشتر شود و اصطلاحاً جنبه جامعه را بالا می‌برد، کاریکاتور کمک می‌کند که ما انعطاف بیشتری داشته باشیم و هرچقدر ما بتوانیم منعطف باشیم در زمان‌های سخت و در برابر اتفاقات و اظهارنظرهای سخت‌تر هم انعطاف خواهیم داشت. بنابراین به عقیده من کاریکاتور به منعطف‌تر شدن جامعه و حاکمیت در برابر انتقاد کمک می‌کند.
جامعه‌ای که با مشکلات سختی دست و پنجه نرم می‌کند، ممکن است که نتواند به طور مستقیم با معضلات روبرو شود، کاریکاتور می‌تواند تصویری از همان مسئله ارائه دهد که مواجه شدن با آن آسان‌تر شود. به طور کل این هنر قدرت ارائه نظر و قدرت انتقادپذیری را بالا می‌برد و کمک می‌کند که با مسائل روان‌تر برخورد کنیم.
متأسفانه کاریکاتور در ایران و دیگر کشورهای دنیا به دلیل همین رویکرد انتقادی‌اش همواره هنری مغضوب و مظلوم است و جسارت زیادی می‌خواهد که یک نفر تمام زندگی‌اش را صرف این هنر کند.
با وجود شکل‌‌گیری جریان‌های رسانه‌ای مختلف و پر رنگ شدن فضای مجازی همچنان کاریکاتور هنری مغضوب است؟
کاریکاتور همیشه چنین وضعیتی داشته و همچنان هم همینطور است. هر وقت که یک هنری سعی داشته به مسائل جدی‌تر بپردازد هنرش کاملاً مورد هجمه و حذف قرار گرفته و این وضعیت تنها مربوط به کشور ما نمی‌شود و می‌توانم بگویم در همه جای دنیا برخورد با هنر کاریکاتور بسیار شدیدتر از سینما، شعر، کتاب و... بوده است.
آیا همچنان می‌توان این هنر را در کشور ما یک هنر جدی دانست؟
از نسل آقای علیزاده تنها دو یا سه نفر باقی مانده‌اند که کاریکاتوریست‌های کارکشته و باسابقه‌ای هستند. چند وقت پیش یکی از مهم‌ترین هنرمندان این عرصه آقای کامبیز درمبخش از دنیا رفت و حالا فقط آقای علیزاده، احمد عربانی و ایرج رضایی از این نسل باقی مانده‌اند که متأسفانه همه آنها امروز در یک انزوایی قرار گرفته‌اند که فعالیتشان هم بسیار محدود شده است.
متأسفانه خانه کاریکاتور هم حمایت چندانی از این هنرمندان ندارد و فقط آقای هادی حیدری است که خالصانه تلاش می‌کند تا این دوستان فراموش نشوند. خانه کاریکاتور باید به این هنر و هنرمندان این عرصه بیشتر توجه شد. کاریکاتوریست‌ها هرچقدر معروف‌تر می‌شوند آثارشان بیشتر دیده می‌شود و در نتیجه تقابلشان با جامعه و سیاست بیشتر می‌شود و اگر حمایتی از آنها نشود با انتقادهای بیشتر در انزوای بیشتری قرار می‌گیرند تا جایی که امروز شاهد هستیم بسیاری از هنرمندان این عرصه دایره فعالیتشان را در صفحه‌های اینستاگرام خود محدود کرده‌اند.
آیا از شرایط اکران رضایت دارید؟
فیلم «داوج پارادیزو» امروز در ۶ یا ۷ سینما در حال اکران است و قطعاً اگر خودم می‌خواستم این مستند را نمایش دهم چنین امکانی نداشتم. همینکه چنین بستری برای یک کارگردان کار اولی فراهم شده جای تشکر دارد و دوستان در گروه هنر و تجربه هم برخورد بسیار خوبی با من داشتند و حتی آقای کاظمی مدیر این مجموعه به من کمک کرد که بر این اضطراب غلبه کنم.
اکران فیلم قطعاً اتفاق خوشایند و خوبی است اما پایان راه نیست و باید برای بیشتر دیده شدن «داوج پارادیزو» بیشتر تلاش کنم.
آیا فیلم با ممیزی هم مواجه شد؟
خیلی کم، به حدی که اصلاً خودم هم فکر نمی‌کردم که تا این حد حذفیات این فیلم کم باشد.
تصور من این بود که شورای نظارت قسمت‌های زیادی از فیلم را حذف می‌کند اما خوشبختانه برخوردشان با فیلم خیلی خوب بود و من که اولین بار با وزارت ارشاد مواجه می‌شدم بر خلاف تصورم حذفیات بسیار کمی در حد چند مورد جزئی بر فیلمم انجام شد.
نکته پایانی...
در پایان از آقای محمدرشید آیینی مهر سرمایه‌گذار این اثر تشکر می‌کنم که برای ساخت این فیلم بسیار زحمت کشیدند و در جایگاه یک تهیه‌کننده حرفه‌ای فضای ساخت این مستند را بدون هیچ دخالتی در محتوا فراهم کردند. امیدوارم هر فیلمساز جوانی برای ساخت اثر اولش با چنین تهیه‌کننده‌ای همکاری کند.
از آقای جواد علیزاده هم تشکر می‌کنم که من را تحمل کردند و کمک کردند که این فیلم ساخته شود. در زمان ساخت «داوج پارادیزو» ممکن است برخی مواقع ایشان را ناراحت کرده باشم اما ایشان خیلی خوب و با سعه صدر برخورد کردند.
