تکراری بودن قصه یک فیلم هیچ ایرادی ندارد

به گزارش ایلنا به نقل از روابط‌عمومی انجمن سینمای جوانان ایران، هجدهمین جلسه از نهمین فصل پاتوق فیلم کوتاه، روز یکشنبه ۱۴ مردادماه ۱۴۰۳ با نمایش ۴ فیلم کوتاه در پردیس سینمایی بهمن برگزار شد.

در این جلسه از فصل نهم پاتوق که به همت انجمن سینمای جوانان ایران برگزار شد، فیلم‌های کوتاه «شکار» به کارگردانی رامین محمدیار، «ته‌لنجی» به کارگردانی علی کیوان، «شب بخیر ملیکا» به کارگردانی البرز پورصیاد و «نفس» به کارگردانی مرسده فلاح‌نژاد روی پرده رفتند و در ادامه شاهین امین منتقد و روزنامه‌نگار سینمایی و محمد صابری به‌عنوان مجری‌کارشناس در گفت‌وگو با کارگردانان این آثار به بررسی آن‌ها پرداختند.

شاهین امین در ابتدای این جلسه و خطاب به حاضران در پاتوق فیلم‌کوتاه گفت: در سال‌های اخیر به‌شدت به نسل جوان امیدوار هستم از همین رو حضور در جمع جوانان برای من لطف و مزیت است، ضمن اینکه بیست سالی بود که به سینما بهمن نیامده بودم و حضور در اینجا باعث زنده شدن خاطرات شد.

روایت «ته‌لنجی» و چالش باورپذیری

علی کیوان کارگردان فیلم‌کوتاه «ته‌لنجی» در اولین بخش میز نقدوبررسی آثار پاتوق حضور پیدا کرد و درباره این فیلم گفت: «ته‌لنجی» ششمین فیلم داستانی من است و بیش از ۲ سال از تولید آن می‌گذرد. درباره انتخاب نام «ته‌لنجی» هم از آنجایی که این فیلم یک فیلم بومی بود، ترجیح دادم نامش متناسب با جغرافیای اثر باشد.

وی با اشاره به شکل‌گیری ایده اولیه این اثر بیان کرد: من دوستی دارم که عکاس و مستندساز است، او روزی پیش من آمد و عکس‌هایی از قایقی که به سمت یونان در حرکت بود نشانم داد،‌ در عکس‌ها دیدم که یک سری جنازه روی آب شناور هستند و متأسفانه در میانشان هم چند ایرانی وجود داشت. در آن جلسه خیلی با هم صحبت کردیم و دوست داشتم درباره این موضوع کار کنم. این را هم باید بگویم که من در جنوب تصویربرداری مستندی را انجام می‌دادم که در آنجا با ناخدایی صحبت کردم و در نتیجه به قصه «ته‌لنجی» رسیدیم.

امین هم درباره این فیلم‌کوتاه اظهار کرد: در میان این چهار فیلمی که دیدیم به نظرم «ته‌لنجی» از ساختار تصویری مناسب‌تری برخوردار بود، فیلم گویای این بود که سازنده اثر تجربه کارگردانی دارد و کارگردانی را بلد است البته کارگردانی به معنای استفاده از ابزار.

وی ادامه داد: در «ته‌لنجی» صحنه‌ها اصلا شل و لَخت نیست در خیلی از فیلم‌ها حتی فیلم‌های بلند این لختی تصاویر کسل‌کننده است که این فیلم اینگونه نیست. اما این فیلم یک ایراد اساسی دارد و آن، این است که قصه باورپذیر نیست. ما باید در فیلم مسایلی را ببینیم که این حجم از خشونت‌ را باور کنیم، مهارت آنجایی شکل می‌گیرد که بتوانیم فضایی ایجاد کنیم که مخاطب این حجم از خشونت را باور کند. من «ته‌لنجی» را باور نکردم در حالی که در ابتدای فیلم، خیلی خوب با آن همراه شده بودم اما بعد برایم سوالاتی ایجاد شد که نمی‌توانستم، پاسخی برایشان پیدا کنم.

کیوان درباره عدم نمایش عریان خشونت در فیلم‌کوتاه خود هم بیان کرد: من از قصد می‌خواستم که نمایش خشونت نداشته باشم، اصلا در زمان نگارش تصمیم گرفتم کاراکتر اصلی برای روایت را از بین بدمن‌های داستان انتخاب کنم که البته بازخوردهای متفاوتی از این موضوع گرفتم. فکر می‌کنم بیشترین واکنش از این عادت ناشی می‌شود که همه دوست دارند با کاراکتر مثبت همراه شوند.

امین گفت: تاریخ سینما پر از شخصیت‌های منفی درخشان است، علی نصیریان در سریال «شهرزاد» منفی بود اما بهترین کاراکتر سریال همین «بزرگ آقا» بود یا در سریال «سربداران» هم علی نصیریان در نقش قاضی شارح یکی از بهترین کاراکترها بود. اینکه شخصیت منفی جذاب و دوسویه باشد عجیب نیست و تاریخ سینما مملو از این کاراکترهاست.

کیوان در پاسخ به یکی از حاضران درباره نمایش برخی رفتارهای خشن در فیلم هم مطرح کرد: حس خشونت باید منتقل می‌شد اما نمی‌خواستم نمایش عریان خشونت داشته باشم.

این کارگردان درباره زمان در اختیار داشتن تجهیزات برای تولید این فیلم‌کوتاه هم گفت: ما هشت جلسه فیلمبرداری داشتیم اما زودتر کار را جمع کردیم چرا که در ادامه لنج را از ما گرفتند! من برای کارگردانی فیلم پلن ای و بی داشتم اما به دلیل شرایط تولید، عملا فیلمی که شما دیدید حاصل پلن سی بود.

امین درباره کیفیت فنی این فیلم‌کوتاه تأکید کرد: کار روی آب خیلی سخت است با این همه تصاویر خوبی گرفتید. ولی همچنان می‌گویم ما باید در فیلم چیزی بگوییم که قابل پذیرش باشد هرچند سینما دروغِ مقبول است.

تکراری بودن هیچ ایرادی ندارد

سپس البرز پورصیاد کارگردان فیلم‌کوتاه «شب بخیر ملیکا» روی صحنه آمد و عنوان کرد: قبل از این فیلم تعدادی فیلم کوتاه ساخته بودم در این بین یک فیلم بلند با نام «دست‌ساز» ساختم سپس چند فیلم کوتاه دیگر هم ساختم. «شب بخیر ملیکا» کلاژی از اتفاقات اطرافم بود و روایت بچه‌های طلاقی بود که دیده بودم. از زمان شکل‌گیری ایده اولیه هم همین اسم را برایش مد نظر داشتم.

شاهین امین گفت: فیلم یک داستان به‌شدت تکراری دارد اما تکراری بودن یک قصه هیچ ایرادی ندارد. مگر چقدر قصه غیرتکراری در عالم داریم؟ اما مهم این است که داستان تکراری را جوری تعریف کنیم که پرکشش باشد. اشکال فیلم هم از همین جا می‌آید که نمی‌تواند ما را متقاعد کند و مشکل فیلم روایت دارد.

این منتقد تأکید کرد: در «شب بخیر ملیکا» فرزندی را می‌بینیم که بین برخی اتفاقات گیر کرده است. برخی تصاویر گویی شل هستند و استحکام لازم را ندارد. در حالی که یک اثر کوتاه باید بتواند به شما یک حس بدهد و یک تلنگر بزند. برای زدن این ضربه نیاز بود که تنش را در این خانواده حس کنیم، اما با چند دیالوگ و چند نما این تنش منتقل نمی‌شود.

در این بخش پورصیاد توضیح داد: این فیلم برای چهار سال پیش است، ریسک ساخت فیلم شهری آپارتمانی با موضوع طلاق بسیار بالاست من هم به این قضیه اشراف داشتم ولی به دلیل دغدغه شخصی این فیلم را ساختم. این اتفاق هم می‌تواند در هر جایی رخ بدهد. خط روایت من هم به تکرار نیفتاده است.

این کارگردان درباره اینکه آیا کاراکتر واقعی فیلم را دیده است یا نه، گفت: کاراکتر واقعی «شب بخیر ملیکا» این فیلم را دیده است ضمن اینکه چه بسیار ملیکاها در جامعه ما وجود دارند.

این کارگردان درباره زمان در اختیار داشتن تجهیزات برای ساخت این فیلم‌کوتاه گفت: فیلم را در چهار روز فیلم‌برداری کردم و هر آن چه از نظر تجهیزات نیاز داشتیم در اختیارمان بود.

سوالات بی‌پاسخ در «نفس»

در ادامه شاهین امین در غیاب کارگردان فیلم‌کوتاه «نفس» درباره این فیلم گفت: «نفس» یک ایراد اساسی دارد و به نظرم خیلی بی‌معنی است. سوال من از سازندگان «نفس» این است که چطور در فیلم نتیجه گرفتید مادری بچه‌ خود را خفه کند تا یک عملیات لو نرود؟ نسل من با جنگ بزرگ شده و من نمی‌خواهم از جنگ تقدسی بسازم ولی اصلا در جنگ از این خبرها نبود. برای اینکه حماسه بسازیم نباید سراغ روایت جعلی برویم. این فیلم یک جعل به تمام معناست.

وی با بیان اینکه فیلم‌ساز باید برای ادامه روند قصه خود راه‌حل پیدا کند، مطرح کرد: کاش فیلم‌ساز در این جلسه حضور داشت و با همین صراحت با او صحبت می‌کردم. ما حماسه‌های خیلی واقعی از جنگ عراق علیه ایران داریم پس چرا باید چنین فیلمی بسازیم؟

«شکار» قابل‌بحث و یک حسرت

امین همچنین در ادامه در غیاب کارگردان فیلم‌کوتاه «شکار» هم گفت: این فیلم ضعف‌هایی دارد اما با تمام ضعف‌های تکنیکی ولی می‌شود آن را قابل بحث‌ترین فیلم این جلسه دانست. خط روایی داستان در فیلم کاملا درست است اما برخلاف فیلم اول، اینجا در اجرا، کار درنیامده است. یک نکته باید مطرح کنم و آن، این است که ساده برگزار کردن اتفاقات و اجرای آن، فیلم را نابود می‌کند.

این منتقد باسابقه سینما در پایان خطاب به فیلم‌سازان گفت: این بحث‌هایی که اینجا مطرح کردیم هیچ اهمیتی ندارد مهم این است که با جدیت و سختگیریِ تمام، فیلم خودتان را بسازید و مسیرتان را ادامه دهید.