چرا فیلم‌های دفاع مقدس در گیشه ناموفق هستند؟

انسیه شاه‌حسینی، کارگردان فیلم سینمایی «دست ناپیدا»، که امسال در چهل و دومین جشنواره فیلم فجر در بخش سودای سیمرغ حضور دارد، در گفتگو با خبرنگار ایلنا اظهار کرد: فیلمنامه «دست ناپیدا» برگرفته از خاطرات خودم است و در اصل می‌توان آن را «شب بخیر فرمانده ۲» دانست. در «شب بخیر فرمانده» به عنوان یک فیلمبردار به روستاهای مرزی رفته بودم و در این فیلم به عنوان یک عکاس به دل اهواز، حاشیه کارون رفته‌ام و نزد زنانی هستم که لباس شهدا، ملحفه‌های خون‌آلود و وسایل مختلف بیمارستان صحرایی و دیگر وسایل خط مقدم را می‌آوردند، زنها این وسایل را می‌شستند، تعمیر می‌کردند، اتو می‌زدند، بسته‌بندی می‌کردند و دوباره به خط مقدم می‌فرستادند. 

شاه‌حسینی خاطرنشان کرد: از آنجا که من یکی از همان آدم‌ها بودم، با اتفاقات آنجا آشنایی داشتم و همیشه برایم مساله بود که فیلمی درباره این افراد ساخته شود تا اینکه مقام معظم رهبری هم چند بار در سخنرانی‌هایشان پرداختن به این موضوع را تاکید کردند چراکه در زمان ریاست جمهوریشان چند بار به اهواز سر می‌زدند و بزای این زنان احترام بسیاری هم قائل بودند چون می‌دانستند که عملکرد آنها و حضورشان چقدر تاثیرگذار است.

وی افزود: به نظر من فرصت و زمان مناسبی برای ساخت این فیلم بود و در ماه مبارک رمضان بود که از افطار تا سحر خاطراتم را مرور کردم و نتیجه این مرور خاطرات به نظرم به فیلمنامه خوبی منجر شد.

این کارگردان درباره چالش تولید فیلمی با روایت یک قصه که چند دهه از آن گذشته، گفت: کار بسیار سختی بود، لوکیشن‌های اصلی همگی از بین رفته‌اند به طوریکه حاشیه کارون؛ جایی که زنان در آن زمان رخت‌ها و وسایل را می‌شستند امروز به نیزار تبدیل شده و ما باید این نی‌ها را می‌تراشیدیم و فضا را دوباره می‌ساختیم. از طرفی در منطقه‌ای یک اتوبان بزرگ امروز وجود دارد که آن زمان نبود. به طور کل صحنه‌ها طبیعتاً نسبت به 40 سال پیش بسیار متفاوت بودند و ما با چالش بزرگی در پیدا کردن لوکیشن روبرو بودیم.

وی افزود: به همین دلیل نتوانستیم به همان لوکیشن‌هایی که آن زمان قصه «دست ناپیدا» در آن رخ داده بود مراجعه کنیم و به همین دلیل کمی از لوکیشن اصلی فاصله گرفتیم تا هم بتوانیم به واقعیت آن زمان نزدیک باشیم و هم اینکه به دلیل وجود اتوبان سر و صدایی شنیده می‌شد که امکان فیلمبرداری وجود ندارد، لوکیشنی که انتخاب کردیم مربوط به جایی می‌شد که در آن زمان شهید چمران تأسیسات مهندسی داشت که بخشی از رود کارون بود. در این لوکیشن هم اسکله را ساختیم، نی‌ها را تراشیدیم و فضای مورد نیاز را ایجاد کردیم.

شاه‌حسینی تأکید کرد: این فیلم به دنیای درونی من بسیار نزدیک است و یکی از ویژگی‌های «دست ناپیدا» این است که 99 درصد بازیگرانش بومی هستند، برخی تابه حال اصلاً در سینما کار نکرده بودند و برخی در تئاتر فعال بودند. یکی از ویژگی‌های این فیلم معرفی بازیگران مستعد به سینما است که من فکر می‌کنم می‌توانند بازیگران خوبی در آینده باشند. در این فیلم برای اولین بار بر خلاف فیلم‌های قبلی‌ام صد در صد شاهد روایتی زنانه از دوران جنگ هستیم.

این کارگردان درباره واقعی بودن قصه «دست ناپیدا» گفت: صد در صد آنچه که روایت می‌شود مربوط به زندگی من و آنچه که در آن دوران تجربه کردم، است و من فقط قصه‌ها را مونتاژ و سینمایی کردم و برخی قصه‌ها را که در قاب سینما امکان روایت نداشت را کنار گذاشتم. در واقع در «دست ناپیدا» من موضوعی کاملاً مستند را دراماتیزه کردم و فکر می‌کنم این یکی از ویژگی‌های این فیلم باشد چراکه معمولاً قصه‌های واقعی و مستند به سختی دراماتیزه می‌شوند.

وی افزود: با توجه به اینکه من به شخصه ماجرایی که روایت می‌شود را تجربه کردم و از طرفی از ادبیات به سینما آمده‌ام فیلمنامه‌ای نوشتم که اگر چه پایه مستند دارد اما به شدت دراماتیزه است و فکر می‌کنم می‌تواند نظر مخاطب را به خود جلب کند.

شاه‌حسینی در پایان درباره عدم موفقیت بسیاری از آثار دفاع مقدس در گیشه گفت: این اتفاق دو علت دارد. یکی از دلایلش به خودِ هنرمندان مربوط می‌شود، بسیاری از کسانی که به سراغ این قصه‌ها رفته‌اند شناختی از جنگ و دفاع مقدس نداشتند و به نظر من با خواندن دو یا سه کتاب نمی‌توان به این اطمینان رسید که فیلم دفاع مقدسی ساخت. دلیل دیگر عدم موفقیت فیلم‌های دفاع مقدس در گیشه به سستی و بی‌انگیزگی مدیران فرهنگی مربوط می‌شود؛ در واقع هنرمندان به دلیل عدم حمایت انگیزه ندارند و تحقیقات چندانی برای فیلمنامه‌هایشان انجام نمی‌دهند و از طرف دیگر مدیران فرهنگی دغدغه آنچنانی برای دنبال کردن این روایت‌ها نداشتند اما با یک مهندسی فرهنگی و با جریانی که توسط دولت جدید رخ داده به سینمای دفاع مقدس بسیار امیدوار هستم و اطمینان دارم روزی پربیننده‌ترین سینما، سینمای دفاع مقدس خواهد شد.