«تاریخ موسیقی ایران» کتاب شد

به گزارش ایلنا، در همین ارتباط چکاد زنده‌بودی که ریاست انجمن موسیقی استان فارس را هم برعهده دارد، طی سخنانی گفت: تالیف کتاب «تاریخ موسیقی ایران از اساطیر تا پهلوی» بالغ بر یک و نیم سال بطول انجامید و در تهیه آن بیش از یکصد منبع معتبر علمی مورد استفاده قرار گرفت.

وی با بیان اینکه کتاب «تاریخ موسیقی ایران از اساطیر تا پهلوی» به سفارش دانشگاه فرهنگ و هنر فاضل توسط انتشارات گنج علم به زیور طبع آراسته شده است، اظهارداشت: این کتاب برخلاف سایر کتب تاریخ موسیقی که یا «رویکرد تاریخ‌شناسانه داشته و از جنبه های تخصصی موسیقی غفلت کرده اند» و یا «رویکرد صرفاً موسیقی شناسانه داشته اند و از جنبه های تاریخی آن غفلت کرده اند، تلاش در یک مطالعه بین رشته ای چند مضمونی، هم سیطره تاریخی تاریخ موسیقی ایران را مورد توجه قرار دهد و هم سیطره تخصصی موسیقی را در معرض کنکاش بگذارد.

زنده‌بودی با اشاره به اینکه نقطه آغازین کتاب به آفرینش موسیقی در اساطیر و دوران باستان می‌پردازد؛ ابرازداشت: در واقع ما به دنبال این واقعیت بودیم که آفرینش موسیقی در ایران باستان چگونه بوده و اساساً موسیقی در دوران اساطیر چه نقشی داشته و این موضوع تا پایان پهلوی دوم مورد رصد قرار گرفته است.

به گفته این پژوهشگر موسیقی، از جنبه موسیقی شناسانه، دست ما برای قضاوت، تحلیل، بررسی و اظهار نظر دقیق تر از زمان پس از اسلام به دلیل وجود همین رسالات پر است.

وی با بیان اینکه کتاب مقاصد الادوار رساله ای در زمینه موسیقی است که در قرن دهم هجری به همت محمودبن عبدالعزیزبن عبدالقادر مراغی تالیف شده است؛ اظهارداشت: با توجه به اینکه در اثر گذر زمان تغییراتی در این رساله ایجاد شده بود ضرورت داشت تا اصلاحاتی در آن انجام شود که این مهم با همراهی سه نفر از پژوهشگران حوزه موسیقی شامل سید حسین میثمی، محمد میرزایی و ابوالفضل (چکاد) زنده‌بودی و همراهی دانشگاه هنر ایران به چاپ رسید.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه هیچ سند شنیداری در مورد موسیقی از پیش از دوران قاجار وجود ندارد؛ ابرازداشت: آنچه از پیش از قاجار باقی مانده عمدتاً در قالب رسالات،یادداشت‌ها،سفرنامه‌ها،دیوارنگاره‌ها و کتیبه‌ها که طبیعتاً در اثرگذر زمان تغییراتی در آنها رخ داده است.

زنده‌بودی با بیان اینکه رسالات را به نوعی می‌توان تئوری موسیقی پیش از دوران قاجار توصیف کرد؛ اظهارداشت: آنچه که باید به آن توجه داشت این است که موسیقی پیش از دوران قاجار دارای نظام دستگاهی نبوده و به صورت مقامی اجرا می‌شده؛ بنابراین یکی از مهمترین اسنادی که از آن زمان در اختیار ما قرار دارد و برای ما باقی مانده همین رسالات موسیقی است.

به گفته وی، عمده این رسالات موسیقی در نهضت ترجمه ایران دوره عباسی نوشته شده‌اند و با بزرگانی مانند فارابی، ابن سینا، صفی‌الدین اورموی، عبدالقادر مراغه ای و قطب الدین شیرازی به اوج می رسند.

زنده بودی، عمده‌ترین موضوعات این رسالات را نظام اجرایی موسیقی کلاسیک ایرانی تا قبل از دوران قاجار عنوان کرد و ادامه داد: در آن دوران موسیقی به دو بخش تالیف و ایقاع تقسیم می‌شده که در بحث تالیف با مفاهیم مرتبط با عنصر صوت از جمله فواصل و کشش ها مواجهیم و در بحث ایقاع نیز با ضرب قطعات سر و کار داریم.

وی افزود: در فصل‌های مختلف این رسالات به مفاهیم و تعاریفی مانند صوت، نغمه، فاصله‌گذاری‌، انگشت‌گذاری، تعداد و کوک سیم‌های انواع عود، تعداد و نوع مقام های اجرایی پرداخته شده است.

مصحح کتاب مقاصد الادوار در ادامه سخنان خود گفت: در آن دوران طبیعتاً نُت ‌نِگاری وجود نداشته و فواصل براساس آوانگاری ابجد نوشته شده و دورهای ریتمیک مانند صغیر اول، صغیر ثانی، رَمَل و... نیز براساس نظام عروضی ادبیات شکل گرفته‌است. 

زنده‌بودی در پاسخ به اینکه چه ضرورت و کارکردی از تصحیح رسالات موسیقی در عصر حاضر وجود دارد، گفت: مطالعه این رسالات یک هویت کلی از نظام اجرایی موسیقی کلاسیک دوران قبل از قاجار را به ما ارایه می‌دهد؛ کما اینکه برای تصحیح این کتاب از سه نسخه استفاده شد و بالغ بر سه سال هم بازنویسی و تصحیح آن تمام شد.

گفتنی است ابوالفضل زنده‌بودی، موسیقیدان جوان شیرازی، فارغ التحصیل کارشناسی ارشد اتنوموزیکولوژی(قوم موسیقی شناسی) از دانشگاه هنر ایران است که با نام هنری چکاد زنده بودی شناخته می شود. از وی به جز کتاب تاریخ موسیقی ایران از اساطیر تا پهلوی و مقاصد الادوار، کتاب دیگری به « تاریخ موسیقی ایران و تاثیر ظهور اسلام بر آن» نیزوارد بازار نشر شده است.