استاد حقوق بشر دانشگاه پرینستون در گفت‌وگو یا ایلنا:
احتمال تجزیه سوریه وجود دارد/ ممکن است یک رژیم استبدادی دیگر ظهور کند
استاد حقوق بشر دانشگاه پرینستون گفت: امکان تجزیه سوریه وجود دارد، هرچند در مقابل ممکن است یک رژیم استبدادی دیگر ظهور کند. عواملی که تأثیرگذار خواهند بود، شامل توانایی هیئت تحریرالشام در جلب حمایت گروه‌های مختلف سوریه برای ساختن دولتی باثبات و فراگیر است.
مارتین اس فلاهرتی (Martin S. Flaherty)، استاد روابط بین‌الملل و حقوق بشر دانشگاه پرینستون است. وی به صورت تخصصی در حوزه‌های سیاست خارجه، روابط بین‌الملل و حقوق بشر تحقیق، بررسی و تدریس کرده است. فلاهرتی در گفت‌وگو با ایلنا نظرات خود را درباره تحولات اخیر سوریه بیان کرد.
روسیه موافقت کرد که اسد و خانواده‌اش را بپذیرد اما دیگر از حکومت او حمایت نکند
دلایل اصلی سقوط دولت بشار اسد در سوریه چیست؟ چه سناریوهایی برای آینده سوریه می‌توان تصور کرد و چرا ارتش از مقاومت در برابر گروه‌های مسلح خودداری کرد؟
این رژیم، در کنار دلایل دیگر، به این دلیل سقوط کرده که روسیه – درگیر جنگ اوکراین – نتوانست به کمک اسد بیاید. ظاهراً اسد زمانی که حملات شدت گرفت به مسکو سفر کرد، اما به او گفته شد که این بار روسیه قصد ندارد او را نجات دهد. بدون حمایت روسیه، ارتش سوریه تسلیم شد.
چگونه می‌توان وابستگی اسد به روسیه را ارزیابی کرد؟ چرا مسکو نتوانست از اسد حمایت کند؟ آیا معامله‌ای در میان بود یا این صرفاً شکست روسیه در نجات سوریه بود؟
به نظر می‌رسد روسیه منابع خود را کاملاً درگیر جنگ اوکراین کرده و توان اختصاص کمک‌های بیشتر به سوریه را نداشته است. اگر هم توافقی بوده باشد، احتمالاً روسیه موافقت کرده که اسد و خانواده‌اش را بپذیرد اما دیگر از رژیم او حمایت نکند.
برخی معتقدند MI6 برای ایجاد "کردستان بزرگ" تلاش می‌کند و ترکیه نیز در این مسیر همراهی می‌کند. آیا ممکن است رضایت فعلی ترکیه از این تحولات در آینده به ضرر خود آن تمام شود؟
در مورد نقش MI6، مشخص نیست، اما به نظر نمی‌رسد سرویس‌های اطلاعاتی غربی در این ماجرا نقش عمده‌ای داشته باشند. در مورد ترکیه، شکی نیست که از سقوط اسد خرسند است. بعید می‌دانم این تحولات در آینده نزدیک به ضرر ترکیه تمام شود. با حذف رژیم اسد، فشار پناهجویان کاهش یافته و احتمالاً هر رژیم جدیدی تلاش خواهد کرد روابط با همسایگان را حفظ کند.
هیئت تحریر الشام ریشه‌های ایدئولوژیک خود را کنار نگذارد، برای کردها مشکلاتی به وجود خواهد آمد
آیا کردها در آینده سوریه نقشی خواهند داشت یا ممکن است به کلی از صحنه سیاسی کنار گذاشته شوند؟
اگر هیئت تحریر الشام (HTS) ریشه‌های ایدئولوژیک گذشته خود را کنار نگذارد، برای کردها مشکلاتی به وجود خواهد آمد اما اگر این گروه به وعده‌های فعلی خود عمل کند، احتمالاً کردها در آینده سوریه مشارکت خواهند داشت و شاید خودمختاری نیز به دست آورند.
اولویت اصلی ترکیه جلوگیری از تشکیل یک دولت کرد مستقل یا منطقه خودمختار در سوریه است
نقش ترکیه در درگیری‌های قومی و فرقه‌ای منطقه چیست و چگونه از این اختلافات برای منافع خود بهره‌برداری می‌کند؟ آیا تحولات اخیر در سوریه موجب افزایش نفوذ ایالات متحده و اسرائیل در این کشور شده است؟
اولویت اصلی ترکیه جلوگیری از تشکیل یک دولت کرد مستقل یا منطقه خودمختار در سوریه است که می‌تواند مناطق کردنشین ترکیه را بی‌ثبات کند. با این حال، اطلاعات دقیقی از اقدامات ترکیه در داخل سوریه ندارم. از منظر آمریکا و اسرائیل، سقوط اسد به‌عنوان متحد نزدیک روسیه به نفع آنها خواهد بود، مگر اینکه یک حکومت افراطی اسلام‌گرا شکل بگیرد.
باید دید تغییرات تحریر الشام واقعی است یا ظاهرسازی
راهکار عملی برای آینده، تشکیل دولتی فراگیر و متکی بر تساهل است
ارزیابی شما از آینده هیئت تحریر الشام (HTS) و نقش آن در سوریه چیست؟ آیا هیئت تحریرالشام در آینده نزدیک همچنان نیرویی سیاسی و نظامی در سوریه باقی خواهد ماند؟
این پرسش‌ها همچنان مطرح‌اند. هیئت تحریرالشام تا سال ۲۰۱۶ به القاعده وابسته بود اما ادعا کرده که از این ارتباط فاصله گرفته است. باید دید این تغییرات واقعی است یا صرفاً ظاهرسازی است. با توجه به تنوع قومی و مذهبی در سوریه، راهکار عملی برای آینده، تشکیل دولتی فراگیر و متکی بر تساهل است، هرچند تحقق آن به زمان نیاز دارد.
روابط این گروه با سایر بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی را چگونه پیش‌بینی می‌کنید؟ آیا امکان دارد هیئت تحریرالشام در یک فرآیند سیاسی داخلی یا منطقه‌ای شرکت کند؟
این دقیقاً همان مسیری است که هیئت تحریرالشام حداقل در حرف دنبال می‌کند. هر رژیم جدیدی احتمالاً تلاش می‌کند ثبات منطقه‌ای را حفظ کند، زیرا به تقویت ثبات داخلی کمک خواهد کرد.
پوتین نشان داده تمایلی به کاهش تنش با غرب ندارد
آیا انفعال روسیه در تحولات سوریه ناشی از بحران‌های داخلی بود یا یک تاکتیک استراتژیک برای کاهش تنش با غرب؟
احتمالاً بیشتر ناشی از اولی است. پوتین نشان داده تمایلی به کاهش تنش با غرب ندارد، به‌ویژه با نزدیک شدن به آغاز دوره ریاست‌جمهوری ترامپ.
بهتر است ایران با توجه به تنوع قومی و مذهبی سوریه کنار بماند
نقش کشورهای خارجی مانند روسیه، ایران، ترکیه و ایالات متحده در شکل‌دهی آینده سوریه چه خواهد بود؟
خروج روسیه از صحنه تحولات مثبت است. ایران نیز بهتر است با توجه به تنوع قومی و مذهبی سوریه کنار بماند. ترکیه به دنبال یک رژیم باثبات و مرزهای امن خواهد بود. ایالات متحده باید از یک دولت دموکراتیک و مبتنی بر قانون حمایت کند، اما احتمالاً چنین نخواهد کرد.
با توجه به نقش ترکیه در حمایت از هیئت تحریرالشام ، آیا این کشور می‌تواند کنترل کاملی بر این گروه داشته باشد یا آنها نیرویی مستقل خواهد شد؟
به نظر می‌رسد هیئت تحریرالشام یا هر چیزی که به آن تبدیل شود، قدرت مستقلی خواهد داشت، هرچند به نفوذ ترکیه نیز توجه خواهد کرد.
ایران می‌تواند با یک سوریه باثبات و دموکراتیک کنار بیاید
رابطه ایران با هیئت تحریرالشام چگونه خواهد بود؟
برای پیش‌بینی هنوز زود است. به نظر می‌رسد رژیم جدید به دنبال کاهش نفوذ ایران باشد، به‌ویژه اگر هدفش ایجاد دولتی فراگیر باشد.
ایران می‌تواند با یک سوریه باثبات و دموکراتیک کنار بیاید، زیرا چنین حکومتی تهدیدی برای ایران نخواهد بود. اینکه آیا سوریه واقعاً به چنین وضعیتی دست خواهد یافت یا نه، هنوز بسیار زود است که قضاوت کنیم.
اسرائیل به‌صراحت نشان داده که برای پیشبرد منافع خود هر اقدامی انجام خواهد داد
با توجه به نقش اسرائیل در تضعیف دولت اسد و همکاری با برخی گروه‌های مخالف مانند هیئت تحریرالشام، آیا اسرائیل ممکن است در آینده به تقویت این گروه‌ها بپردازد؟
اسرائیل به‌صراحت نشان داده که هر اقدامی را برای پیشبرد منافع خود انجام خواهد داد.
امکان تجزیه سوریه وجود دارد
ممکن است یک رژیم استبدادی دیگر ظهور کند
آیا بی‌ثباتی در سوریه به نفع امنیت اسرائیل است؟ امکان دارد سوریه در جریان درگیری‌های داخلی تجزیه شود؟ چه عواملی می‌توانند بر این نتیجه تأثیر بگذارد؟
بی‌ثباتی در سوریه تهدیدی برای امنیت اسرائیل خواهد بود. بله، امکان تجزیه سوریه وجود دارد، هرچند در مقابل ممکن است یک رژیم استبدادی دیگر ظهور کند. عواملی که تأثیرگذار خواهند بود، شامل توانایی هیئت تحریرالشام در جلب حمایت گروه‌های مختلف سوریه برای ساختن دولتی باثبات و فراگیر است.
یک سناریوی ممکن برای آینده سوریه
آیا سناریوی مشخصی را برای آینده سوریه متصور هستید که این کشور را به سمت یک مدل سیاسی جدید هدایت کند؟
یکی از سناریوها ممکن است این باشد که هیئت تحریرالشام در کوتاه‌مدت کنترل خود را حفظ کند اما از طریق فرآیندهایی مانند کنوانسیون قانون اساسی یا مجمع شهروندی، تلاش کند چارچوبی جدید و مشارکتی برای قانون اساسی ایجاد کند که تمام گروه‌ها در شکل‌گیری آن نقش داشته باشند.
