تعامل امام علی با مردم در جامعه چگونه بود؟
چرا امام علی مردم‌داری را باور داشت و به آن عمل می کرد؟ چرا برخی از ائمه موقعیت قیام با دشمنان را نداشتند؟ حضور فعال و تعامل مردم چه قدر برای پیشبرد اهداف حاکمیت ضرورت دارد؟
حجت الاسلام و المسلمین محمدعلی رضایی خراسانی، عضو شورای مرکزی جامعه روحانیت مبارز، نویسنده و مدرس دانشگاه و حوزه است. او صاحب ۱۲ کتاب است که یکی از تالیفات خود به نام «قدمی کوچک برای مردمی بزرگ» را بعد از حضور چهار ساله در مجلس شورای اسلامی به نگارش درآورد.
از او درباره اهمیت توجه به مردم از دیدگاه امام علی علیه السلام، نحوه تعامل ایشان با مردم و ضرورت حضور مردم در جامعه برای تحقق اهداف حاکمیت را سوال کرده ایم.
دیدگاه امام علی علیه السلام در مردم داری چگونه بود؟
امیرالمومنین علیه السلام نسبت به مردم نگاه ویژه ای داشت. برای درک اهمیت این موضوع می توان گفت ایشان در نامه ای که به حاکم مصر نوشته بود توصیه کرد:«نسبت به مردم توجه داشته باش زیرا مردم یا برادر دینی تو هستند یا کسانی‌اند که در خلقت مانند تواند».
با وجود اینکه ولیِّ بر حق از طرف خدا علیِ اعلاست و از طرف پروردگار مود توجه ویژه قرار گرفته و منصوب از طرف پیغمبر در واقعه غدیر بوده است، علیرغم اینکه خلیفه به ناحق انتخاب شد و مردم به پیروی از خلیفه گرایش داشتند اما ایشان کماکان به مردم توجه داشت. امام از مشورت گرفتن در امورات، تا رسیدگی به خانواده های محروم و گرفتار عنایت ویژه ای داشت، سرپرستی آنها را می پذیرفت و در بیت المال نیز به افراد کم بضاعت و بی بضاعت توجه می کرد.
وضعیت کنونی جامعه ما چه قدر به مردم‌داری امیرالمومنین علیه السلام شبیه است؟
مقام معظم رهبری به این موضوع توجه دارند و توجه هم می دهند و در سال جاری نیز اعلام کردند تولید با مشارکت مردم انجام شود، پس از نظر امام جامعه، مردم در توجه خاص قرار دارند. حالا چه قدر در اجرای این مهم موفق هستیم بحث دیگری است. ممکن است آن چیزی که مد نظر ما و دین اسلام است را نتوان عملی کرد اما تا حدی می توانیم جامعه را به حد مطلوب نزدیک کنیم. برای نمونه، انتخاباتی که هر ساله در کشور برگزار می شود نشانه توجه و نگاه به مردم است که مردم با سلیقه خود مسئولان را انتخاب می کنند.
امام علی علیه السلام چگونه با مردم تعامل می کرد؟
در جایگاهی که امیرالمومنین علیه السلام قرار داشت شاید احتیاج به مشورت با اطرافیان نداشته باشد اما در عین حال با اطرافیان و کسانی که مورد توجه‌شان بود مشورت می کرد. ایشان وقتی تصمیم داشت حاکمی را برای منطقه ای منصوب کند حتما با اطرافیان خاص خود مشورت می کرد و فردی که توانایی کار مورد نظر را می داشت برمی گزید.
امیرالمومنین علیه السلام نسبت به مردم توجه عجیبی داشت و پیشبرد اهداف جامعه را منوط به حضور مردم و نقش بسیار خوب آنها می دانست و می دانست اگر مردم حاضر نباشند کاری پیش نمی رود.
در نمونه ای می توان به توجه پیغمبر صلی الله علیه و آله به حضور و همراهی مردم اشاره کرد. ایشان وقتی دید در مکه گرایش مردم به سمت ایشان کم است طی مقدماتی به مدینه هجرت می کند برای اینکه مردم در مدینه آمادگی بیشتری برای حمایت و کمک کردن از پیغمبر صلی الله علیه و آله داشتند.
بعد از اینکه پیغمبر صلی الله علیه و آله به مدینه آمد امیرالمومنین علیه السلام مدتی بعد با تعدادی از افراد به مدینه آمد. امیرالمومنین علیه السلام از طریق همراهی و همکاری مردم توانست اسلام را ترویج دهد و با مخالفان اسلام مبارزه کند.
نقش مردم در مبارزه با مخالفان تا چه حد برای ائمه ضروری بود؟
بدون اغراق یکی از ویژگی های پیغمبر صلی الله علیه و آله و امیرالمومنین علیه السلام و سایر ائمه مردم‌داری و توجه به مردم بود، وقتی جنگی اتفاق می افتاد مبارزه با مخالفان اسلام، تنها با حضور مردم ممکن بود.
در بعضی اوقات عده ای پیش امام می آمدند که چرا قیام نمی کنید می فرمودند قیام ما بسته به حضور و همراهی مردم دارد در صورتی که مردم نباشند قیام و مبارزه با مخالفان امکان پذیر نیست؛ این پاسخی است که از امام صادق علیه السلام و بعضی دیگر از ائمه نقل شده که ما کسی را نداریم تا مبارزه کنیم.
همراه نبودن مردم با امام حسن علیه السلام نیز به جایی رسید که ایشان با معاویه صلح نامه را امضاء کرد گرچه معاویه به صلح نامه هم عمل نکرد و آن را زیر پا نهاد؛ در هر صورت این مشکل به دلیل حضور نداشتن مردم پیش‌آمد کرد.
