مدیرعامل انجمن تخصصی محصولی چای، دمنوش و فرآورده های گیاهی ایران:
چای بی‌کیفیت دست‌پخت داخلی‌هاست/فقدان آمار دقیق معضل صنعت چای کشور است/ نسل Z به سمت قهوه‌نوشی رفته است
مدیرعامل انجمن تخصصی محصولی چای، دمنوش و فرآورده های گیاهی ایران گفت: جامعه و نسل Z به سمت قهوه‌نوشی سوق پیدا کرده‌اند که البته این رخداد هیچ منافاتی با فرهنگ ایرانی ندارد چرا که در گذشته، قهوه‌نوشی جزئی از فرهنگ ایرانی بود.
به گزارش خبرنگار ایلنا؛ اگر برخی مواقع احساس می‌کنید چای شما از طعم و کیفیت لازم برخوردار نیست، این احساس شما نه تنها درست است، بلکه حتی می‌تواند دلیل واضحی داشته باشد. احمدرضا بخشی، مدیرعامل "انجمن تخصصی محصولی چای، دمنوش و فرآورده های گیاهی ایران"، ضمن گفت‌وگوی اختصاصی خود با "خبرگزاری ایلنا" این موضوع را ناشی از اضافه کردن اسانس‌ها و طعم‌دهنده‌ها به چای تاویل می‌کند: "چای‌های بی‌کیفیتی داشته‌ایم که ضمن استفاده از طعم‌دهنده‌ها، به چای مصرف‌کننده طعم می‌داد؛ ولی خواص چای را نداشت. متاسفانه این تخلفات بیشتر در داخل کشور اتفاق میفتد." او در پاسخ به این سوال که آیا این مساله حل شده یا اینکه جامعه‌ی ما با چنین معضلی دست و پنجه نرم می‌کند گفت: "برخی افراد انگشت‌شمار در داخل کشور این تخلفات را انجام می‌دهند، و با توجه به موضوع «چای‌های سنواتی» که داریم، این مشکل هنوز وجود دارد." گفت‌وگوی حاضر به بررسی مشکلات صنعت چای پرداخته است. متن کامل این مصاحبه را بخوانید؛
ایلنا: از میزان و کیفیت تولید چای در کشور بگویید، وضعیت کنونی را چطور ازیابی می‌کنید؟
بخشی: در این رابطه باید گفت که طیف عملکرد "انجمن تخصصی محصولی چای، دمنوش و فرآورده‌های گیاهی ایران"، بسیار گسترده است. اگر در حوزه‌ی چای و مصرف آن در کشور بخواهیم صحبت کنیم، خوشبختانه آماری از میزان مصرف چای، میزان تولید داخلی و همچنین میزان واردات در اختیار داریم. این مقدار مصرف طی سالیان متوالی به دلایل مختلفی افزایش یا کاهش می‌یابد. فراموش نکنیم یکی از مهم‌ترین عواملی که باعث افزایش راندمان مصرف کالا در جامعه می‌شود، سطح درآمد خانوارهاست. هر چه سطح درآمد خانوار بالاتر برود، مصرف نیز می‌تواند به سمت کیفیت بهتر و افزایش مصرف حرکت کند. از طرفی هرچه سطح درآمد خانوار کاهش یابد، میزان مصرف نیز کاهش می‌یابد و این رابطه، یک رابطه‌ی کاملاً مستقیم است. البته انجمن ما آمار دقیق را طی چند روز آینده منتشر خواهد کرد.
در کنا مصرف داخلی که میزان چشمگیری دارد و آمار دقیق را همانطور که گفته شد طی چند روز آینده منتشر خواهیم کرد، باید برخی عوامل دیگر را هم در نظر گرفت. حضور اتباع خارجی به خصوص افغان‌ها که طبق سخنان مسئولان حدود هفت میلیون نفر هستند، در مصرف چای بسیار قابل توجه است. از طرفی بازارچه‌های مرزی ما به همان شکل که یک ایرانی می‌تواند کالایی را بدون پرداخت گمرک وارد کند، یک خارجی نیز می‌تواند کالایی را از کشور ما به خارج ببرد.
در بازارچه‌های مرزی ما، یک خارجی می‌تواند هنگام ورود از کشورهای هم‌مرز، یک کارتن چای ۱۰ کیلویی با خود ببرد که با توجه به اینکه قیمت چای در کشور ما پایین است، خارجی‌ها نیز تمایل دارند این کالا را از بازارچه مرزی خریداری کرده و همراه خود ببرند. از قضا این خرید‌ها، در سرانه مصرف کشور محاسبه نمی‌شوند که در نهایت باعث تناقض بین آمار کاغذی و آمار مصرفی خواهد شد.
ایلنا: اکنون صحبت‌هایی از جایگزین شدن مصرف چای با قهوه می‌شود. این موضوع را تایید می‌کنید؟ این مساله به حد آسیب رسیده است؟
بخشی: البته این موضوع را باید متذکر شد که انجمن ما علاوه بر چای، قهوه را هم در برمی‌گیرد که به نوبه خود یک فرآورده گیاهی است. اکثر شرکت‌های چای اکنون قهوه را هم تولید می‌کنند که موضوع جدیدی نیست. با این وصف مصرف قهوه در کشور افزایش نیافته است. هر چند که ایرانی‌ها بالفطره قهوه‌خور بوده‌اند...شاید حدودا ۱۶۰ سال است که ما چای‌خور شده‌ایم. اکنون نیز اماکنی که در آن چای سرو می‌شود با اسم "قهوه‌خانه" شناخته می‌شوند که این نشان‌دهنده فرهنگ قهوه‌نوشی در کشور ماست. البته هیچ‌گاه قهوه نمی‌تواند جای چای را بگیرد؛ همانطور که چای جای قهوه را نخواهد گرفت.
ایلنا: با این وصف شاهد افزایش مصرف قهوه در کشور هستیم. دلیل این موضوع را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
بخشی: این موضوع به دلیل رشد فزاینده‌ی کافی‌شاپ‌ها در کشور است. این موضوع را هم باید اضافه کرد که از ۱۰ گرم چای خشک، می‌توانید یک قوری ( حدود چهار فنجان) چای تهیه کنید؛ ولی برای اینکه یک فنجان قهوه ترک یا اسپرسو داشته باشید، باید حدود ۱۵ تا ۲۰ گرم قهوه مصرف کنید. بعضی‌ها حتی این مقدار را به ۳۰ گرم هم می‌رسانند. پس میزان قهوه‌ای که باید مصرف شود تا یک فنجان قهوه تهیه شود، متفاوت است. همین امروز اگر قیمت چای را با آب مقایسه کنیم، چای از آب خوردن ارزان‌تر است! این موضوع هم به نوبه خود می‌تواند یکی از گرایشات به چای نوشی باشد که نسبت به قهوه‌خوری ارزان‌تر می‌شود.
در مجموع اگر این تفاوت را که به آن اشاره شد در نظر نگیریم و بگوییم مصرف قهوه نسبت به چای رشد کرده است، این حرف تقریباً ناپخته است. اما با این وصف جامعه و نسل Z به سمت قهوه‌نوشی سوق پیدا کرده‌اند؛ که البته این رخداد هم هیچ منافاتی با فرهنگ ایرانی ندارد. در گذشته، قهوه‌نوشی جزئی از فرهنگ ایرانی بود.
ایلنا: از میزان قاچاق صحبت کنید. آیا قاچاق در صنعت چای کشور وجود دارد؟ میزان آنرا چگونه ارزیابی می‌کنید؟
بخشی: در مورد میزانِ قاچاقِ چای در گذشته، باید گفت که به دلیل تخصیص ارز و نابرابری قیمت، قاچاق معکوس جریان داشت. اما اکنون، با توجه به کندی سفارش‌های سبز و درگیر بودن دوستان ما در این زمینه، و اینکه تخصیص ارز چای به سامانه منتقل شده است، نرخ تبادل آنچنان محسوس نیست که ارزش قاچاق داشته باشد. به همین دلیل ما دیگر قاچاق معکوس نداریم.
در بازارچه‌های مرزی ما افرادی از کشورهای همسایه، این چای را خریداری می‌کنند و با خود می‌برند. این میزان خرید نیز باید در سیستم حسابرسی و آمارسنجی چای محاسبه شود.
ایلنا: شایعه‌ی چای تقلبی را تایید می‌کنید؟ آیا چنین محصولی وجود دارد؟
بخشی: اصلا ما کالایی به نام چای تقلبی نداریم. چای را می‌توانیم بر اساس کیفیت به سه دسته خوب، متوسط و ضعیف تقسیم کنیم.
حدود هفت سال پیش در استان خراسان، پیگیر پرونده‌ای خاص بودیم. حتی آن زمان هم چای تقلبی نداشتیم؛ بلکه چای‌های بی‌کیفیتی مطرح بود که با طعم‌دهنده‌ها، به چای مصرف‌کننده طعم می‌دادند؛ ولی خواص چای را نداشت. متاسفانه این تخلفات بیشتر در داخل کشور اتفاق می‌افتد. وقتی چای وارد می‌کنیم، سازمان ملی استاندارد و بهداشت در گمرک حضور دارند و اجازه نمی‌دهند چای‌هایی که به آن‌ها اسانس خورده وارد کشور شوند. چای باید به صورت اورجینال و اصلی وارد شود.
برخی افراد انگشت‌شمار در داخل کشور این تخلفات را انجام می‌دهند، و با توجه به "چای‌های سنواتی" که داریم، این موضوعات هنوز وجود دارد.
ایلنا: در حال حاضر آیا به نظر شما کشت چای در مزارع شمال دارای استانداردهای جهانی است یا خیر؟
بخشی: اگر نگاهی به نوع گیاه چای و شرایط آب و هوایی داشته باشیم. بهترین مناطق برای رشد چای، مناطق استوایی هستند، مانند برخی مناطق در هندوستان، سریلانکا و آفریقا و همچنین، آمریکای جنوبی و ویتنام. در کشور ما، این مناطق شامل استان گیلان، بخشی از مازندران و بخش کوچکی از گلستان می‌شود.
اولین بار چای در حوزه "سی‌آی‌اس" و در کشور شوروی سابق، در منطقه‌ای به نام "سوچی" کشت شد. سپس این چای به "آذربایجان" منتقل شد و اکنون "ترکیه" امروزی کشت چای انجام می‌دهد.
اما ما در شمال کشورمان معضلی خاص داریم. در بسیاری از مناطق ما برف و سرما و همچنین در فصل گرم سال، گرمای شدید وجود دارد که این امر سبب سوختگی برگ چای می‌گردد. بنابراین، تنها برخی از مناطق برای کشت چای مناسب هستند؛ به عبارتی همه مناطقی که چای در آن‌ها کشت می‌شود، مناسب ارزیابی نخواهند شد. به همین دلیل هر ساله با معضل "عدم تکاپوی میزان مصرف تولید کشور" روبه‌رو هستیم؛ هرچند چای ایرانی هنوز خریداران ویژه‌ی خود را دارد.
معضل اصلی در عموم صنایع کشور، فقدان آمار دقیق است. انجمن ما هر ساله، به صورت اشتراکی با نهادهای دانشگاهی و آماری، اقدام به تهیه و تدوین آمار محصولات تحت پوشش انجمن می‌کنند. در همین راستا نیازمند همراهی و مساعدت سازمان‌ها و نهادهای زیربط هستیم تا با تعامل نزدیک با سازمان چای کشور، پژوهشکده چای و تشکل‌های مرتبط با صنعت چای و دمنوش این صنعت را بهینه کنیم.
