پنبه و پلی استر، دو نمونه بسیار پرکاربرد از الیاف مورد استفاده در نساجی به شمار می‌روند. هر چند که ماهیت و روش تولید این دو محصول، با یکدیگر فرق دارد، اما به علت داشتن ویژگی‌ها و مصارف مشابه، تا حدودی با هم رقابت می‌کنند. در بخش‌های بعدی، تلاش خواهیم کرد، به سؤال الیاف پنبه یا پلی استر؛ کدام بهتر است، پاسخ دهیم.

جهت پاسخ به پرسش بالا، نخست، با الیاف پنبه و پلی استر آشنا شده، مهم‌ترین ویژگی‌ها، مزایا و معایب هر کدام از آنها را بیان می‌کنیم و در ادامه با مقایسه دو متریال مورد بحث، به سوال اساسی این مقاله پاسخ می‌دهیم.

الیاف پنبه

پنبه، نوعی الیاف طبیعی است که از گیاه پنبه به دست آمده و ماهیتی بسیار نرم، پف‌دار و شکل پذیر دارد. لطافت و حس خوشایند لمس پنبه، باعث می‌شود که ما هر ماده نرم دیگری را به آن تشبیه کنیم. لازم به ذکر است که گیاه پنبه، تنوع گونه‌ای دارد و به تبع آن، انواع الیاف پنبه نیز ممکن است، از نظر برخی ویژگی‌ها تفاوت‌هایی با یکدیگر داشته باشند.

پنبه، معمولاً سفید است؛ اما در برخی موارد، رنگ آن اندکی به کرم، زرد یا قهوه‌ای متمایل می‌شود. این نکته را نیز باید اضافه کنیم که علاوه بر گونه گیاهی، روش فرآوری پنبه نیز تا حدودی بر آن تاثیر می‌گذارد. به طور کلی انواع الیاف پنبه را از نظر طول به سه دسته استیپل بلند، استیپل متوسط و استیپل کوتاه تقسیم می‌کنند که هر کدام کاربردهای خاص خود را دارند.

ویژگی‌های الیاف پنبه

ویژگی‌های الیاف پنبه، تا حدودی به نوع آن بستگی دارد. پنبه استیپل بلند را بیشتر برای تولید پارچه‌های مرغوب استفاده می‌کنند؛ کاربرد استیپل متوسط، تولید پارچه‌های معمولی‌تر است؛ الیاف پنبه استیپل کوتاه را نیز بیشتر برای تهیه نخ فرش‌بافی و گلیم‌بافی به کار می‌برند.

یکی از مشخصات مهم الیاف پنبه، کاربرد گسترده آن است. این الیاف، علاوه بر تولید انواع لباس، جهت تهیه کالای خواب، مبلمان و سایر لوازم منزل نیز استفاده می‌شود؛ همچنین پنبه، کاربرد زیادی در پزشکی و ساخت محصولات عایق دارد. جهت آشنایی بیشتر با ویژگی‌های پنبه، برخی از مزایا و معایب آن در ادامه آمده‌اند.

مزایای الیاف پنبه:

• قابلیت تنفس بسیار خوب
• لطافت و انعطاف‌پذیری
• ضد حساسیت پوستی
• قابلیت جذب رطوبت بالا
• دوام بالا

معایب الیاف پنبه:

• منسوجات تهیه شده از پنبه، آب می‌روند.
• الیاف پنبه، دیر خشک می‌شود.
• پارچه‌های پنبه‌ای، به راحتی چروک می‌شوند.

الیاف پلی استر

پلی استر را می‌توان به طور خلاصه نوعی الیاف مصنوعی مبتنی بر مواد نفتی دانست که از نظر کاربرد، مشابه الیاف پنبه‌ای است؛ اما به مراتب ارزان‌تر از آن می‌باشد. مصنوعی بودن پلی استر باعث می‌شود که برخلاف پنبه، ماهیت سردی داشته باشد؛ همچنین در مقایسه با آن وزن کمتری دارد.

ویژگی‌های الیاف پلی استر

وزن سبک، طول عمر بالا، قابلیت جذب رطوبت و زود خشک شدن از جمله ویژگی‌های الیاف پلی استر هستند. به علاوه، متریال نام برده، قابلیت رنگ‌پذیری بالایی دارد. الیاف پلی استر، متنوع بوده و اقسام گوناگون آن از نظر درجه مرغوبیت، میزان مقاومت و سایر ویژگی‌ها با هم فرق دارند. در ادامه به بیان مزایا و معایبی می‌پردازیم که تقریباً برای همه ارقام پلی استر صدق می‌کنند.

مزایای الیاف پلی استر:

• سبک بودن
• مقاومت بالا در برابر عوامل محیطی و نگهداری آسان
• منسوجات تولید شده با پلی استر، چروک پذیری کمی دارند.
• مقاومت در برابر رطوبت و سریع خشک شدن

معایب الیاف پلی استر:

• قابلیت تنفس چندان خوبی ندارند و هوا به راحتی در آنها رفت و آمد نمی‌کند.
• حالت پلاستیکی دارد.
• در صورت مواجهه با گرمای زیاد، خراب شده و حتی ذوب می‌گردند.

مقایسه الیاف پنبه با الیاف پلی استر

حال نوبت به مقایسه الیاف پنبه با الیاف پلی استر می‌رسد. اگر مزایا و معایب این دو متریال را مطالعه کرده باشید، متوجه می‌شوید که پنبه، تنفس بهتر و لطافت بالایی دارد؛ همچنین در برابر آب، مقاوم است. در عوض، تنوع و دوام رنگ پلی استر، بهتر بوده، آب نمی‌رود و چروک نمی‌شود. در ادامه پنبه و پلی استر را به گونه متفاوتی، مقایسه می‌کنیم.

دوام و طول عمر

واقعیت این است که هر دو الیاف پنبه و پلی استر، دوام بالایی دارند؛ اما ویژگی‌های کیفی هر یک، متفاوت است. ماهیت مصنوعی پلی استر و عدم تجزیه آن بر اثر عوامل محیطی باعث می‌شود تا طول عمر بالایی داشته و به راحتی پاره و فرسوده نگردد که این عامل را می‌توان یکی از مهمترین دلایل برای خرید الیاف پلی استر نامید.

یکی از مشخصات مهم پنبه این است که برخلاف بسیاری از الیاف، در صورت مرطوب شدن، استحکام آن افزایش می‌یابد؛ به همین دلیل در برابر شستشوی زیاد بسیار مقاوم است. میزان دوام پارچه پنبه‌ای تا حدودی به نوع و تراکم بافت آن بستگی دارد. بدیهی است که به عنوان مثال استحکام یک پارچه جین ضخیم، بیشتر از یک پارچه نازک و کم تراکم باشد.

طبیعی بودن الیاف پنبه باعث می‌شود که به مرور زمان فرسوده شود. این الیاف به خصوص اگر در معرض نور یا گرمای شدید آفتاب باشند، پایداری خود از دست داده و تحلیل می‌رود.

سازگاری با محیط زیست

هر چند که تجزیه شدن الیاف پنبه، باعث فساد آنها می‌گردد؛ اما گیاهی بودن این الیاف، موجب می‌شود که به طبیعت برگردند؛ به بیان بهتر، یکی از مزایای مهم پنبه، سازگاری آن با محیط زیست است. در حالی که الیاف پلی استر، همانند مواد پلاستیکی، تجزیه نمی‌شود و برای طبیعت، مضر هستند.

کاربرد

همان گونه که پیشتر نیز توضیح داده شد، پنبه و پلی استر، بسیار پرکاربرد هستند؛ برای تولید انواع نخ، همچنین تهیه پارچه‌های مختلف نازک و ضخیم، مورد استفاده قرار می‌گیرند؛ اما در برخی موارد، یکی از این دو به دیگری ارجحیت دارد.

ویژگی‌هایی مانند قابلیت تنفس بسیار خوب و جذب رطوبت، باعث می‌شوند که الیاف پنبه‌ای برای تولید البسه تابستانه، مناسب‌تر باشند؛ همچنین نرمی، لطافت و ضد آلرژی بودن پنبه، آن را برای تهیه انواع لباس نوزاد، لباس زیر و لباس راحتی، مناسب کرده است.

هر چند که پنبه، تنفس بسیار خوبی دارد و رطوبت‌پذیر است؛ اما دیر خشک می‌شود؛ به همین دلیل در آب و هوای سرد، کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد. برعکس، الیاف پلی استر، به علت نداشتن تنفس خوب، هوا را از خود عبور نداده، موجب تعریق بدن در فصل گرما و میزان استفاده از آنها برای تولید پوشاک زمستانه، بیشتر است.

الیاف پنبه بهتر است یا الیاف پلی استر

با توجه به این که پنبه و پلی استر، هر دو در زمره الیاف بادوام و کاربردی قرار می‌گیرند، پاسخ به این سوال که کدام یک بهتر است، بسیار دشوار به نظر می‌رسد؛ البته گیاهی بودن الیاف پنبه، باعث می‌‌شود که افراد زیادی آن را برتر بدانند.

در یک بیان کلی و خلاصه‌وار می‌توان گفت که خرید الیاف پلی استر، از لحاظ اقتصادی، مقرون به صرفه‌تر است؛ به علاوه، پلی استر، چروک نمی‌شود و آب نمی‌رود؛ اما از لحاظ تنفس، نرمی و راحتی، به پای پنبه نمی‌رسد؛ همچنین پنبه در برابر گرما، سرما و شستشو مقاوم است.

با توجه به آنچه بیان شد، می‌توان گفت که انتخاب الیاف پلی استر یا پنبه، به فاکتورهای مختلفی از جمله بودجه اقتصادی و کاربرد آن بستگی دارد.