مدیر گروه دفتر مطالعات انرژی وین در گفت‌وگو با ایلنا:
سرانجام بهره‌برداری از یک میدان گازی پرچالش / از توسعه چالوس تا صادرات به اروپا
مدیر گروه دفتر مطالعات انرژی وین با بیان اینکه بهره‌برداری از منابع هیدروکربوری دریای خزر، بسیار پرچالش است، گفت: عمق زیاد و سایر شرایط فنی مخازن، بهره‌برداری از این منابع را خیلی دشوار می‌کند. تقریبا شبیه دریای شمال و منابع فلات قاره نروژ است و سطح بالایی از فن‌آوری را طلب می‌کند، هزینه تولید هم بالاست.
فریدون برکشلی در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی ایلنا، در ارزیابی توسعه و برداشت از ذخایر گازی خزر با اشاره به اهمیت و پیچیدگی موضوع مخازن هیدروکربوری بستر دریای خزر اظهار داشت: بنده تصور می‌کنم لزوم توسعه میدان احتمالی چالوس کاملا بدیهی و واضح است. منابع نفت و گاز درون زمین و مخازن، تنها زمانی ارزش پیدا می‌کنند که به سطح زمین بیایند و البته در ادامه، به نحو مقتضی در داخل و بازارهای جهانی قابل عرضه شوند. بنابراین در ضرورت و اهمیت سرمایه‌گذاری و بهره‌برداری از چالوس و در واقع تمام ذخایر نفت و گاز کشور، تردیدی نیست. در واقع امر، برای ایران و بقیه کشورهای دارانده چنین ذخایری، فرصت کمی باقی مانده تا از منابع هیروکربوری خود بهره‌برداری کنند. به ظن قوی طی دو دهه آینده، این منابع به ذخایر جامانده یا بلامصرف تبدیل خواهند شد زیرا شرایط بازار جهانی در حال تغییر است.
چرا توسعه خزر جا ماند؟
وی افزود: تخمین‌ها، دلالت بر این دارد که میدان گازی چالوس بین ۷۰ تا ۷۵ میلیارد متر مکعب ذخایر اثبات شده دارد. این میدان در سال ۱۹۹۷ کشف شد. البته در آن برهه زمانی، دل‌مشغولی اصلی ایران توجه به پارس‌جنوبی بود بنابراین اقدامات ایران در دریای خزر محدود باقی ماند. در بین جمهوری‌های تازه استقلال‌یافته دوران پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی؛ جمهوری آذربایجان اولین کشوری بود که بسرعت با کمپانی‌های بین‌المللی، قرارداد بست و فعالیت‌های گسترده‌ای را شروع کرد، ترکمنستان و قزاقستان هم با قدری فاصله به جرگه بهره‌برداران منابع هیدروکربوری خزر پرداختند.
بهره‌برداری سخت
مدیر گروه دفتر مطالعات انرژی وین گفت: ذخایر میدان گازی چالوس در مقایسه با پارس‌جنوبی که نزدیک به ۳۰ تریلیون متر مکعب ذخایر دارد، ناچیز است، اما در عین حال پس از پارس‌جنوبی، تقریبا بزرگ‌ترین میدان گازی ایران است. البته بهره‌برداری از این میدان با دشواری‌های بسیاری روبروست. عمق بستر دریا در مناطقی بیش از دو هزار متر است. کارشناسان شرکت ملی نفت ایران تلاش‌های زیادی کردند اما بهره‌برداری از این میدان آبی، نیازمند تکنولوژی بالا، سرمایه‌گذاری سنگین و آموزش‌هایی است که سال‌هاست به تعویق افتاده است.
روی کمک چین و روسیه حساب کنیم؟
وی درباره اینکه آیا می‌توانیم روی کمک روسیه و چین در توسعه احتمالی میدان نفتی و گازی خزر حساب کنیم، تصریح کرد: ارزیابی و پیش‌بینی اینکه تا چه حد می‌توان به کمک‌های چین و روسیه، اعتماد کرد، کار دشواری است. در حقیقت، بیزنس دوستی و دشمنی، حد و مرزهای تعریف شده‌ای دارد. کمپانی‌های اروپایی و امریکایی هم همین شرایط را دارند. چهارچوب قرارداد، جزئیات قرارداد و سودی است که سرمایه‌گذار از این قرارداد، انتظار دارد. چین و روسیه هم مستثنی نیستند. یعنی قراردادها باید با وجاهت و منبعث از شرایط بین‌المللی باشد.
رویکرد روسیه
برکشلی خاطرنشان کرد: البته از منظر سیاسی موضوع متفاوت است، در این کشورها، دولت بر روی عملکرد شرکت‌های بزرگ نفتی نظارت دارد و چه بسا که در راستای پاره‌ای از منافع غیرتجاری، مانع از ادامه فعالیت شرکت‌های خود در ایران شوند. این موضوع خصوصا در مورد شرکت‌های روسی، صدق می‌کند، زیرا این کشور خود یکی از کشورهایی است که در حوزه دریای خزر، منتفع است ضمن اینکه هنگام جدل برای نظام حقوقی دریای خزر هم، از ایران حمایت نکرد.
خزر پرچالش است
وی در ادامه با بیان اینکه بهره‌برداری از منابع هیدروکربوری دریای خزر، بسیار پرچالش است، گفت: عمق زیاد و سایر شرایط فنی مخازن، بهره‌برداری از این منابع را خیلی دشوار می‌کند. تقریبا شبیه دریای شمال و منابع فلات قاره نروژ است و سطح بالایی از فن‌آوری را طلب می‌کند، هزینه تولید هم بالاست. شرکت‌های بین‌المللی که به منطقه آمده‌اند و به بهره‌برداری منابع در آذربایجان یا ترکمنستان، مشغول هستند با قراردادهای جذاب وارد شدند.
پیشنهادات همکاری چه شد؟
مدیر گروه دفتر مطالعات انرژی وین بیان داشت: در همان اواخر دهه ۱۹۹۰ میلادی، با توجه به این که شرکت‌های بین‌المللی متعددی، در حاشیه دریای خزر مشغول شده بودند، آقای کاظم‌پور اردبیلی، طرحی را تهیه و از طریق هییت دولت به کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی ارائه کرد که برطبق آن، جمهوری اسلامی، قراردادهایی مشابه کشورهای همسایه در خزر را به شرکت‌های بین‌المللی پیشنهاد دهد، این پیشنهاد مورد موافقت قرار نگرفت. در آن مقطع، تعداد زیادی از شرکت‌های بین‌المللی نفتی به خزر آمده بودند. در واقع کابینه جورج بوش پسر جملگی نفتی‌هایی بودند که در شرکت بزرگ در منطقه فعالیت داشتند. مثلا دیک چنی، معاون بوش که مدیرعامل هالیبرتون، یا خانم کاندولیزا رایس و بسیاری دیگر در شرکت‌های نفتی حضور داشتند. در واقع موضوع دیپلماسی انرژی در همان مقطع وارد ادبیات روابط خارجی ما شد، اگر چه ما در آن ناموفق ماندیم.
می‌توانیم به اروپا گاز صار کنیم
وی در ادامه درباره امکان صادرات گاز از خزر به اروپا گفت: ایران دارای بزرگ‌ترین شبکه خطوط لوله گاز در خاورمیانه است. در عین حال ایران یک کریدور مهم و استراتژیک برای انتقال انرژی در تمام منطقه آسیاست، بنابراین در صورت استخراج گاز از خزر می‌تواند نقش مهمی در انتقال گاز به اروپا داشته باشد. البته، چنین فعالیت‌هایی جملگی منوط بر این است که امکان برقراری روابط عادی بین‌المللی را داشته باشیم. با شرایط کنونی، امکان بسیاری از این فعالیت‌ها، ممکن؛ اما پرهزینه خواهد بود.
برکشلی یادآور شد: نفت و گاز و علی‌الخصوص گاز در افق‌های بلندمدت مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. سرمایه‌گذاران از مناطق پرریسک، پرهیز می‌کنند. شرکت‌های درجه دوم سوم با انتظار سود بالا و کوتاه‌مدت حضور پیدا می‌کنند.
آینده توسعه چالوس
وی درباره جبران کسری گاز استان‌های شمالی از مسیر تامین گاز از خزر خاطرنشان کرد: بهره‌برداری از میدان نفتی چالوس، اقتصاد مازندران را متحول خواهد کرد. البته لازم است که آمایش سرزمین صورت گیرد. شرایط زیست محیطی مورد توجه کامل قرارگیرد. بنابراین این مسئله را نیز باید در نظر داشت که تمام نفت و گاز ما در جنوب کشور است اما الزاما اهالی مناطق نفت‌خیز جنوب شرایط اقتصادی و زندگانی مطلوبی ندارند.
