بارندگی ۶ استان زیر نرمال/ رهاسازی ۳۰۰ میلیون متر مکعب آب از سوی افغانستان

به گزارش خبرنگار اقتصادی ایلنا، فیروز قاسم زاده در نشست خبری در جمع خبرنگاران با بیان اینکه تغییرات اقلیمی روی منابع آب اثر می گذارد، اظهار داشت؛ سال گذشته به لحاظ بارندگی سال نرمالی بود اما به لحاظ منابع آب شرایط نرمال نبود و ما مشکل تامین آب داشتیم.

۳ درصد رشد بارندگی نسبت به متوسط نیم قرن

وی با بیان اینکه پارسال ۳ درصد رشد بارندگی نسبت به متوسط نیم قرن داشتیم، افزود: با این وجود با طیف وسیعی از تفاوت بارش مواجه بودیم در جایی ۲۰ درصد افت بارش و در جایی دیگر ۵۰ درصد رشد داشتیم.

بارش ۶ استان زیر نرمال

سخنگوی صنعت آب گفت:  در تهران، بوشهر، قزوین، چهارمحال و بختیاری، فارس و سمنان شرایط بارش زیر نرمال بود اما پر استانی مثل هرمزگان رشد داشتیم اما در همین استان سد استقلال ورودی خوبی نداشت.

 پاییز و زمستان خوبی نداشتیم

وی بیان داشت: پارسال پاییز و زمستان خوبی نداشتیم  پاییز ۳۲ درصد زمستان ۱۷ درصد و بهار ۷۱ درصد رشد بارش داشتیم وقتی بارندگی شدید می شود تبدیل به روانآب شده و از دسترس خارج می شود.

قاسم زاده خاطرنشان کرد: ورودی سدهای کشور پارسال ۴۱.۹ میلیارد متر مکعب بوده در حالی که حجم مخازن ۵۲ میلیارد متر مکعب است یعنی به اندازه سدها ورودی نداشتیم.

ورود ۸۱ درصد آب به سدها

وی میزان ورودی به سدها را ۸۱ درصد عنوان کرد و‌ افزود: سال گذشته نسبت به سال قبل از آن ۶ درصد افزایش ورودی داشتیم و نسبت به متوسط ۵ ساله ۱۳ درصد کاهش را شاهد بودیم.

سخنگوی صنعت آب با بیان اینکه خروجی سدها نسبت به پارسال ۶ درصد رشد و نسبت به متوسط ۵ ساله ۱۹ درصد کاهش داشته است، گفت: سال آبی گذشته سدهای کشور ۴۸ درصد پرشدگی  داشتند که نسبت به سال گذشته ۱۲ درصد و نسبت به متوسط ۵ ساله ۷ درصد رشد داشته است.

وی اظهار داشت: سد لار ۴ درصد پرشدگی، سد دوستی با ۱۸۰ میلیون متر مکعب وردوی ۱۵ درصد پرشدگی، سد کرخه با ۵۱ درصد پرشدگی وضعیت مطلوبی داشت، گتوند ۹۳ درصد، دز ۶۱ درصد و چاه نیمه ها ۱۶ درصد پرشدگی داشته اند.

قاسم زاده تصریح کرد: سال گذشته ورودی ۱۴ سد زیر نرمال، ۲۰ سد در بازه ۱۰ تا ۲۰ درصد، ۴۷ سد در بازه ۵۰ تا ۷۰ درصد و سدهایی مثل کهیر و پیشین نیز صد در صد پرشدگی داشته و در کل به طور متوسط سدهای کشور ۸۰ درصد پرشدگی داشته اند.

وی رقم بارشهای سال آبی گذشته را در مجموع ۳.۵ میلیمتر ذکر کرد و گفت: نسبت به بلندمدت ۳۶ درصد رشد بارش داشتیم که البته بیشتر بازش ها متمرکز در شمال و شمال غرب بوده است.

سخنگوی صنعت آب پرشدگی سدها را ۴۶ درصد و با میزان آب ۲۳.۸ میلیارد متر مکعب عنوان کرد و افزود: این میزان آب در سدها ۱۲ درصد نسبت به سال گذشته بیشتر بوده است.

وی پرشدگی سدهای تهران را نیز ۲۵ درصد اعلام کرد و افزود: سد زاینده رود ۲۵ درصد، دوستی ۱۴ درصد، استقلال ۱۱ درصد چاه نیمه ها ۱۶ درصد، ساوه ۷ درصد پرشدگی دارند.

کاهش ۲ سانتیمتری کاهش تراز دریاچه ارومیه

قاسم زاده در پاسخ به سوال ایلنا درباره اوضاع دریاچه ارومیه گفت: در حال حاضر تراز دریاچه ۱۲۷۰.۱ متر و نسبت به سال گذشته ۳۰ سانتیمتر افزایش و نسبت به ابتدای سال آبی ۲ سانتیمتر کاهش تراز داریم.

وی با بیان اینکه مصارف چاههای اطراف دریاچه بسیار بالا و این باعث شده که تراز اکولوژیک دریاچه محقق نشود، افزود: امسال دریاچه تراز خوبی داشت اما با فروکش کردن بارش ها ورودی به کم شده و تراز کاهش یافت.   

تعرفه کم مصرف‌ها افزایش نمی‌یابد

قاسم زاده درباره جزییات افزایش تعرفه آب برای مشترکان پرمصرف، گفت: دولت چندین سال است که افزایش پلکانی تعرفه آب را دنبال می‌کند؛ امسال افزایش تعرفه پرمصرف‌ها در دستور کار قرار گرفت تا میزان مصرف آن‌ها مدیریت شود و برنامه‌ای برای افزایش تعرفه آب مشترکان کم‌مصرف در سال جاری نیست.

وی افزود: افزایش تعرفه آب صرفا برای مشترکان پرمصرف بوده و هیچ برنامه‌ای برای افزایش تعرفه آب مشترکان کم‌مصرف در دستور کار نیست.

اوضاع رهاسازی آب از هیرمند

سخنگوی صنعت آب در پاسخ به دیگر سوال ایلنا، درباره ورودی آب از هیرمند به سمت ایران بیان داشت: امسال بارندگی سمت ایران و افغانستان مناسب بود و ما همکاری هایی هم از جانب افغان ها شاهد بودیم هرچند همواره اعتراض داشتیم که حقابه ما کامل داده نشده است.

وی ادامه داد: سال گذشته ۳۰۰ میلیون متر مکعب از هیرمند ورودی داشتیم و این اطمینان نسبی را داریم که تا چند سال آب داشته باشیم البته اقدامات متعددی در این حوزه انجام شد که از حقابه فارغ شویم و آن اینکه طرح های زیادی در هامون و چاه نیمه ها به اجرا رسید اما واقعیت اینکه حتی اگر به صورت مطللق نیز برای تامین آب به هیرمند نیاز نداشته باشیم اما به لحاظ زیست محیطی باید این آب روانه شود.

قاسم زاده با اشاره به همکاری نسبی افغانستان در زمینه رهاسازی آب گفت: سد کمالخان به نحوی احداث شده که می تواند کل سیلاب ها را مهار کرده و اجازه ورود به سمت ایران ندهد کمااینکه سالهای قبل ۲ میلیارد متر مکعب آب منحرف و از دسترس خارج شد اما با قدرت دیپلماسی ایران سال گذشته بخشی از آب روانه ایران شد هرچند تمام حقابه رها نشده است.

وی اظهار داشت: در شرایطی که متوسط سرانه مصرف آب شرب دنیا ۱۵۰ لیتر در روز باشد، سرانه شرب و بهداشت در ایران معادل ۲۴۰ تا ۲۵۰ لیتر در روز است. در بخش کشاورزی نیز شاخص بهره‌وری در دنیا معادل ۲.۵ مترمکعب به ازای هر کیلوگرم تولیدی کشاورزی است در حالی که در ایران در حدود ۱.۲ است یعنی سرانه مصرف در بخش کشاورزی ایران حدود ۲ برابر متوسط دنیا است.

سخنگوی صنعت آب کشور بیان داشت: در هدفگذاری‌های صورت گرفته در بخش کشاورزی، مقرر شده تا در افق ۱۴۲۰ مصرف آب بخش کشاورزی به ۵۱ میلیارد مترمکعب مصرف برسد که این هدفگذاری در سند امنیت غذایی و نقشه راه آب نیز قید شده است. با انجام این برنامه‌ریزی، اکثر دغدغه‌های بخش آب حل خواهد شد و به همین منظور برنامه‌های وزارت نیرو در دو بخش چاه‌های کشاورزی و برداشت در شبکه‌های آبیاری متمرکز است.

وی با بیان اینکه تاکنون حدود ۴۱۶ هزار پروانه برای چاه‌های کشاورزی در کشور صادر شده، افزود: حدود نیمی از چاه‌های حفرشده در این بخش دارای برق هستند و از نظر حجمی نیز در چاه‌های دارای برق حدود ۲۲ میلیارد مترمکعب پروانه صادر شده است، اما ۲۸ میلیارد مترمکعب برداشت اتفاق می‌افتد که حدود ۶ میلیارد اضافه برداشت وجود دارد؛ لذا باید از طریق کنتورهای هوشمند مدیریت برداشت انجام شود.

اعمال محدودیت برق برای ۱۲۵۰۰ چاه

قاسم‌زاده گفت: در راستای مدیریت توامان آب و برق در سال گذشته حدود ۱۲۵۰۰ چاه اعمال محدودیت شد به طوری که امکان برداشت آب از چاه وجود نداشت. در سال جاری نیز همچنان این اقدام پیگیری می‌شود و تاکنون ۱۵ هزار چاه مازاد بر مصرف، شناسایی شده که در حال تعاملات با آنان هستیم؛ در نهایت حدود ۶ میلیارد مترمکعب برداشت کشاورزی را از این طریق می‌توان کنترل کرد.

سخنگوی صنعت آب با اشاره به اینکه در خصوص چاه‌های غیرمجاز نیز هدفگذاری انجام شده است، ادامه داد: در طول سال جاری و سال آینده با انسداد چاه‌هایی که بیشترین برداشت را در پی دارند در حدود ۶ میلیارد مترمکعب دیگر نیز کنترل برداشت قابل تحقق است.

وی با بیان اینکه افزایش بهره‌وری نیز از جمله برنامه‌های در دست اقدام دولت است، گفت: هدف این برنامه کاهش مصرف آب کشاورزی از حدود ۸۲ میلیارد مترمکعب در حال حاضر به حدود ۵۱ میلیارد تا افق ۱۴۲۰ است که برای آن برنامه‌ریزی لازم صورت گرفته است.

اجرای تحویل حجمی به منظور مدیریت ۱۶ میلیارد مترمکعب آب کشاورزی

قاسم‌زاده گفت: در مسئله آب‌های سطحی موضوع تحویل حجمی مطرح است که براساس آن، ۳۷ میلیارد مترمکعب آب از حدود ۱۲۰ هزار نقطه مدرن و سنتی در حال برداشت است که صدهزار نقطه از این مناطق دارای مدیریت مصرف براساس سناد و دفاتر جز جمع قدیم هستند و از نظامات مدیریتی منحصر به فرد خود بهره گرفته و بر طبق نظم موجود، در این مناطق مدیریت به خوبی صورت می‌گیرد.

وی افزود: بخشی دوم، شبکه‌های آبیاری است که توسط دولت توسعه یافته که این شبکه‎ها معادل ۲.۵ میلیون هکتار شبکه آبیاری است؛ به این طریق که مسئولیت مدیریت کانال‌های ۱ و۲ به وزارت نیرو و کانال‌های ۳ و ۴ به وزارت جهاد کشاورزی سپرده شده و بر این اساس سندی با عنوان تحویل حجمی آب اداره می‌شود.

سخنگوی صنعت آب خاطرنشان کرد: وزارت نیرو موظف شد تا آب مورد نیاز زمین‌های کشاورزی را در ابتدای کانال ۳ شبکه‌های آبیاری به تشکل‌های کشاورزان تحویل دهد. بر همین اساس، حدود ۱۷ هزار نقطه برای نصب ابزار اندازه‌گیری در کانال‌های درجه یک، دو و ابتدای کانال‌های درجه سه شناسایی شد و طبیعتاً در طرح‌های توسعه شبکه‌های آبیاری، نقاط تحویل در تمام ۱۷ هزار نقطه، به ابزار اندازه‌گیری تجهیز شده است.

 چالش اجرای کامل تحویل حجمی آب

وی خاطرنشان کرد: این درحالیست که در بخش بهره‌برداری، این سازه‌ها ساماندهی نشد. این مسئله مستلزم ایجاد تشکل‌هایی است تا بتواند مسئله تحویل عادلانه آب را مدیریت کند و طبیعتاً اگر مشارکت مردم وجود نداشته باشد، سازه‌های اندازه‌گیری ممکن است دچار تخریب یا استفاده در خارج از موارد هدف، شود که متأسفانه بعضا با این موارد روبرو هستیم.

قاسم‌زاده ادامه داد: علی‌رغم اینکه ۱۴۰۰ تشکل توسط وزارت جهاد کشاورزی تعیین شده است اما، جانمایی، توانمندسازی و توجیه این تشکل‌ها اتفاق نیفتاده و منجر به این شده که در معدود شبکه‌های آبیاری از جمله شبکه‌هایی در استان‌های ایلام، خوزستان و آذربایجان غربی به صورت موفق تحویل حجمی با مشارکت تشکل‌ها انجام می‌شود اما در سایر استان‌ها این اتفاق نمی‌افتد.

سخنگوی صنعت آب با اشاره به سازوکار تحویل حجمی آب با وجود نواقص موجود اظهار داشت: اکنون از طریق میراب‌ها و یا شرکت‌های بهره‌برداری وزارت نیرو این اندازه‌گیری و نظارت اتفاق می‌‌افتد، اما با شیوه قانونی و نظامند خود فاصله دارد.

وی گفت: در سال‌های اخیر به دلیل تغییر اقلیم و کمبود منابع آب در بسیاری از شبکه‌های آبیاری، امکان تحقق صددرصدی حقابه‌های کشاورزان فراهم نبود و بدیهی است که عدم تشکیل تشکل‌ها می‌تواند در مدیریت آب در این شبکه‌ها چالش‌‌برانگیز باشد. چرا این تشکل‌ها می‌تواند از مناقشات اجتماعی جلوگیری کند و یا به عنوان عامل وزارت جهاد کشاورزی بر الگوی کشت نظارت کند.