پروژه‌های آبی عراق؛ از تغییر مسیر دجله تا سدسازی روی اروند/ چالش جدید آبی برای ایران تعریف شد؟

به گزارش ایلنا، دبیرخانه هیات دولت عراق به‌تازگی از پایان یافتن طراحی ساخت سدی بزرگ بر روی اروندرود از سوی یک شرکت ایتالیایی خبر داده و عنوان کرده که این سد میلیاردها مترمکعب آبی را که به خلیج‌فارس ریخته می‌شود، جمع کرده و به شکل نهایی به کم آبی در مناطق جنوبی پایان خواهد داد.

در همین رابطه، نجم عبد طارش، مشاور کمیته بهبود کیفیت آب وابسته به دبیرخانه هیات دولت اظهار کرده: سدی که شرکت ایتالیایی تکنیکال طراحی آن را تمام کرده موجب مدیریت حرکت آب و متوقف‌سازی ریخته شدن و هدررفت آن به خلیج‌فارس خواهد شد و علاوه بر این، سد مذکور مانع از شکل‌گیری زبانه نمک و حرکت آب شور به داخل اراضی عراق به خصوص استان بصره خواهد شد و حجم آب زیادی برای استان‌های جنوبی به ویژه بصره و ذی‌قار تامین کرده و علاوه بر پایان دادن به مشکل کم‌آبی در این منطقه، به تغدیه و آب‌رسانی به تالاب‌ها در صورت کاهش سطح آب کمک خواهد کرد.

او همچنین عنوان کرده است که این پروژه احتمال دارد با اعتراض طرف ایرانی به خاطر تاثیر پذیرفتن بنادر این کشور در اروندرود از این سد همراه شود اما این مسئله را می‌توان با ساخت سدی در جنوب بصره حل کرد و به طرف ایرانی اطمینان داد که بنادرش تحت‌تاثیر این سد قرار نخواهند گرفت.

محمد درویش در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی ایلنا، درباره تاثیر اجرای این پروژه بر ایران اظهار داشت: ابتدا اینکه منطقه اروند دشت است و امکان سدسازی وجود ندارد تنها اقدامی که می‌توان انجام داد، مشابه همان اقدام ایران جهت احداث سد تنظیمی روی بهمن‌شیر جهت جلوگیری از شوری نخلستان‌ها است که به کمک هلند در حال انجام است، برنامه عراق هم این است که هنگام مد آب خلیج‌فارس وارد نخلستان‌ها نشود. 

 وی افزود: در هر حال تاثیر این سد بر ایران بستگی به این دارد که کجا احداث شود، اگر قبل و یا بعد از اروندکنار احداث شود روی ایران تاثیر دارد، کلا رودخانه‌های مرزی پروتکل‌های خاص دارند و هیچوقت یک کشور به تنهایی نمی‌تواند روی رودخانه‌هایی که تالوگ آن روی مرز دو کشور است، سد احداث کند مگر اینکه با توافق طرفین باشد، در این خصوص هم حتما دولت ایران باید با این کار موافق باشد. بعبارت دیگر امکان ندارد این سد را بدون موافقت ایران احداث کند چون وارد مرز ایران می‌شود، بنابراین باید ملاحظات آن دیده شود.

این کارشناس حوزه آب و محیط زیست در ادامه با اشاره به سدسازی‌های کشورهای همسایه گفت: علاوه بر ترکیه؛ عراق و سوریه هم سدسازی‌های متعددی روی دجله و فرات داشته‌اند، این دو رود مهمترین منابع تامین آب هورالعظیم بوده و یکی از مهمترین دلایل خشک شدن این هور هم عراق است، وقتی این کشور در زمان صدام نهر پنجم را احداث کرد و مسیر دجله را به بهانه توسعه اراضی کشاورزی به سمت شمال بصره تغییر داد در واقع مهمترین ضربه را به هورالعظیم وارد کرد و آن را به چشمه بزرگ تولید گرد و غبار تبدیل کرد، سوریه هم با احداث سد اسد که 11 میلیارد متر مکعب سه برابر کرخه به عنوان بزرگترین سد ایران گنجایش دارد ورودی فرات را به عراق کاهش داده و باعث شد در این کشور تولید و گرد و غبار افزایش پیدا کند و باتوجه به اینکه جهت وزش باد هم از غرب به شرق است روی ایران اثر گذاشته است، بعبارت دیگر همه این کشورها در تغییر نظام آب‌شناختی حوضه آبریز دجله و فرات تاثیر گذاشته‌اند. 

وی تاکید کرد: طبق پژوهش‌های انجام شده اقدامات ایران هم روی حوضه آبریز دجله و فرات تاثیر داشته، البته کل تاثیر ایران بر این حوضه فقط 2 درصد است، ترکیه 59 درصد و عراق و سوریه نیز 39 درصد تاثیرگذار بوده‌اند، درست است که عملکرد ایران در این حوضه قابل دفاع نبوده ولی این تاثیر حداکثر 2 درصد بوده و مهم‌ترین ایفاگران نقش در حوضه آبریز دجله و فرات به ترتیب ترکیه، عراق و سوریه و در انتها ایران است.

درویش به پروژه داپ ترکی هم اشاره و خاطرنشان کرد: رود ارس آذربایجان غربی، شرقی و اردبیل را طی کرده و به خزر می‌رسد، سرچشمه آن در آرارات است که در کشور ترکیه قرار گرفته، دولت ترکیه طرح‌های بلندپروازانه فراوانی تحت عنوان داپ اجرا می‌کند و همان بلایی که بر سر عراق و سوریه آورد روی ارس پیاده می‌کند. یعنی به همان میزان عوارض گاپ شمال و شمال غرب کشور از جمله کشت و صنعت دشت مغان و بخش‌های بزرگی از کشاورزی در مناطق جلفا، آذربایجان شرقی و غربی را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد و آب منطقه به شدت کم خواهد شد.

وی تاکید کرد: در هر حال با اجرای این پروژه هرچند هم اعلام کنند حقابه ایران را می‌دهند عملا داده نخواهد شد، کلا ماهیت سد مخرب است، وقتی احداث شود نظام هیدرولوژیک به هم می‌خورد و نمی‌توان روی آن حساب کرد.