ایلنا از غرب کشور گزارش می‌دهد؛
تاراج جان در کَمرکِش کوهستان/ نزدیک به ۱۸۰ هزار نفر در غرب کشور «جان» را با «نان» تاخت می‌زنند
استاندار کردستان: کولبری با زور تعطیل نمی‌شود!
مردان کوهستانهای غرب کشور به ارتفاعات «اورامانات» می‌گویند آخر دنیا، همان‌جایی که مسیرهای صعب العبورش چه در زمستان‌های برفی و چه در فصول دیگر سال روزی نیست که یکی را در حین کولبری به کشتن ندهد.
به گزارش خبرنگار ایلنا، کوهستان‌هایی که با مسیرهای پیچ در پیچ اش، «اورامانات» را به کرمانشاه می‌رساند؛ جایی به نام نقطۀ صفر مرزی ایران و عراق، جماعت کولبران قبل از خروس‌خوان سحر، با کوله‌هایشان به سمت صخره‌ها می‌روند، در گرگ و میش هوا تنها روشنی چشم های شان از زیر چفیه‌های شان پیداست، کسانی که بی‌فوت وقت به دل کوهستان می‌زنند تا جان شان را برای نان شان کف دست بگذارند.
سرما در این مناطق بیداد می‌کند، حجم برف‌ها نشان می‌دهد که هنوز بهار حریف زمستان سپیدپوش مناطق غربی کشور نشده است این را می‌شود از چهره‌های به برف نشسته و قرمزی نوک بینی و سرانگشتان شان دید.
آنتن دهی در مناطق کوهستانی خیلی مناسب نیست، تماس تصویری، زیاد طول نمی‌کشد اما خوب می‌بینم که قامت شان پشت بارهای مکعبی بزرگ گم شده است و تنها ردپای شان روی برف هاست که جار می‌زند «آی آدم‌ها، اینجا جماعتی برای لقمه‌ای «نان» «جان» می‌دهند.
مردان از کت و کول افتاده!
ارتفاعات «اورامانات« از صبح تا شب میزبان مردان مرزنشینی است که از کت و کول افتاده‌اند، مردانی که مجبورند کول شان را به بهای جان شان اجاره دهند.
دستان‌شان پینه بسته و خراشیده، زانوهای شان دایم ورم دارد و درد می‌کند، یکی رباط پاره کرده و دیگری مهره‌های کمرش بیرون زده است، به گفته آنان، فقط در شهر خودشان بالای صد نفر بخاطر پرت شدن از ارتفاعات زمینگیر شده و آمار کشته شده‌ها از دست‌شان در رفته است. دردناک‌تر از حقیقت تلخ زیستن به شیوه کولبری افزون بر فرسودگی جسم و جان شان، هراس از مرگی طبیعی و غیر طبیعی است که همیشه سایه به سایه در ارتفاعات با آنان همراه است و همین موضوع ثانیه‌های ارزشمند زندگی شان راِِ دِهشَتناک می‌کند.
«کولبری» داستانی غم‌انگیز از زندگی مردمان مرزنشینی است که همچون کلافی سردرگم در شهرها و استانهای مرزی کشور بلاتکلیف مانده و معلوم نیست گره کور آن کِی باز می‌شود.
این پدیده نماد فقر و بی‌عدالتی است که قامت فرزندان این مملکت را زیر بار گران نان خمیده است و بُغضی است که تا همیشه اندوه نابرابری اجتماعی مردمان غرب کشور را فریاد می‌زند، زیرا اگر در مناطق مرزنشین که کوهستانی است و زمینه اشتغال کشاورزی وجود ندارد، صنایع و کارخانجات استقرار یافته بود حالا این مردم مجبور نبودند برای یافتن نان، جانشان را به تاراج بگذارند.
اگرچه آمار دقیقی از تعداد کولبران کشور وجود ندارد، اما آمارهای غیررسمی ۸۰ تا ۱۷۰ هزار نفر را تخمین زده‌اند.
در این میان، هیچ آماری از زنان کولبر در دست نیست و برخی از نمایندگان مجلس مناطق مرزی این مسأله را انکار کرده‌اند، اما حقیقت کار مضاعف زنان در کنار مردان در دل کوهستانهای سخت اورامانات، اظهر من الشمس است. زنانی که مجبورند ناشناس و با لباس مردانه به کولبری بروند، شغلی که برایشان پا و کمری نگذاشته است.
مردان خانه نشین، زنان کوه‌نشین
این زنان مردان شان از ارتفاعات پرت شدند تا خانه‌نشین شوند و آنان کوه نشین، زُمختی کوهستان، ظرافت زنانگی شان را به یغما برد و به جایش دستانی خراشیده و پاهایی ورم کرده داد.
آنها مجبور شدند تا در کشاکش رنجهای‌شان مثل همان کوهستانهای مریوان و اورمانات و … ساکت و صبور و پُر استقامت شوند، استقامتی که روزی مثل بهمن از بلندی های زندگی سقوط می‌کند. مثل سرنوشت همه زن‌ها و مردان کولبری که نه بیمه‌ای، نه از کار افتادگی‌ای، نه پس‌اندازی و نه حمایتی دارند.
این آواره‌گی در میان کوه‌ها که جنسیّت هم نمی‌شناسند، تنها یک چیز را به خوبی عیان می‌کند، آنهم بیکاری که نرخش در استانهای غربی بسیار بالاتر از سایر نقاط کشور است و آنگونه که گفته شده در استان کردستان بیکاری دو برابر میانگین کشوری است.
کولبری در حقیقت داستان واقعیت‌های عریان جامعه مرزنشینی است که اگر صنایع و اشتغال در آن اولویت داشت، حالا وضعیت چنین نبود که هرروز مردان و زنان در کمرکش کوهستان یا پرت شوند و یا کمین بگیرند.
این نکته را نباید از یاد برد که رهبر معظم انقلاب به صراحت در مقوله کولبری می‌فرمایند: «مراد من از قاچاق، فلان کوله بَرِ ضعیف نیست که می‌رود یک چیزی را برمی دارد روی کول خودش می‌آورد؛ … با او مبارزه هم نشود اشکالی ندارد».
همین بیانات رهبر معظم انقلاب بر ضرورت اجرایی شدن طرح ساماندهی کولبران می‌افزاید، طرحی که از سوی وزارت کشور برای ساماندهی فعالیت کولبری تدوین و بیش و کم با یک فاصله سه‌ساله ابلاغ شده است.
کولبری کمکی به اقتصاد ملی نمی‌کند
عباس محمدی، مدیر گروه دیده‌بان کوهستانِ انجمن کوهنوردان ایران کولبری را یک شغل حاشیه‌ای مثل دستفروشی، ثبت نام پیش خرید خودرو و یا خرید خط تلفن موبایل که زمانی متداول بود، می‌داند و می‌گوید: اگرچه کولبری به ظاهر برای فرد درآمدی ایجاد و در تولید ناخالص داخلی به معنای عام نقش دارد ولی هیچ کمکی به اقتصاد ملی نمی‌کند.
او تصریح می‌کند: چرا چنین شغل‌هایی به وجود می‌آید و تعداد قابل توجهی از افراد به این شغل‌های حاشیه‌ای روی می‌آورند؟
مدیر گروه دیده‌بان کوهستانِ انجمن کوهنوردان ایران، علت مصائب کولبران را نبود اقتصاد سالم می‌داند و می‌گوید: موضوع قاچاق صرف یک نقطه نیست، چرا که در یک نقطه با لنج، یکجا با کول، یکجا پشت وانت، جایی هم با شتر و از همه مهمتر از مبادی رسمی مثل گمرگات گاه کانتینری قاچاق صورت می‌گیرد.
نظام اداری فاسد؛ متهم ردیف اول قاچاق
محمدی اظهار می‌کند: در نظام اداری فاسد با دادن حق حساب و انواع لطایف الحیلی هر کالایی وارد می‌شود، از این رو نمی‌شود توقع داشت که افراد بیکار، جوان و میانسال در کردستان کولبری نکند. وقتی برای گرفتن مجوزهای لازم برای ورود یک کالا باید پس از هفته‌ها و ماه‌ها انتظار و ثبت در سامانه‌های مختلف، مراجعه به بانک و اقدامات بیهوده‌ای که اساساً لزومی ندارد به نتیجه نرسید، معلوم است که راه ساده‌تر همان کولبری و قاچاق است.
مدیر گروه دیده‌بان کوهستانِ انجمن کوهنوردان ایران معتقد است: آنچه که دولت اسمش را قاچاق گذاشته همان کاری است که برخی عوامل فاسد در گمرکات، در بانک‌ها و وزارتخانه‌ها انجام می‌دهند، این یک واقعیت تلخی است که نمی‌شود بر آن سرپوش گذاشت، اینهمه کالاهایی که در بازار کشور وجود دارد را نمی‌توان از طریق کولبری تامین کرد، بلکه بصورت سازمان یافته از مبادی ورودی کشور و کاملاً قانونی و از مجاری گمرکات وارد می‌شود.
با این عارضه مماشات نکنید
او تاکید می‌کند: لازم است تا یک اقتصاد ساده، پاکیزه و دستگاهی مُبرا از اختلاس و فساد داشته باشیم تا این عوارض کاهش پیدا کند، البته هر از چند گاهی دستگاه های دولتی و نیروی انتظامی در ارتباط با رفع مشکلات کولبران اظهار نظرهایی می‌کنند، این در حالیست که دلسوزی‌ها فقط در مواقعی که خبر فوت یکی از این افراد بر اثر تیراندازی، ریزش بهمن و یا پرت شدن از ارتفاعات به گوش می‌رسد، تحت عنوان «ساماندهی کولبران» می‌شنویم، در صورتیکه این موضوع طرح وارونه این ماجراست، زیرا به جای اینکه این مسأله، مهار و بصورت ریشه‌ای حل و فصل شود، با این عارضه نامناسب مماشات می‌شود.
محمدی، ریشه کولبری و قاچاق را در پیچیده بودن مقررات واردات و صادرات می‌داند و می‌افزاید: وقتی برای گرفتن مجوز واردات باید هفته‌ها و برخی مواقع ماه‌ها به دستگاههای مربوطه مراجعه و در گمرک هم مبالغ سنگینی بپردازید، یقیناً راه ساده‌ای که دولت به آن اقدام غیر قانونی می‌گوید را انتخاب می‌کنید.
قانون باید منطبق با روح جامعه باشد
او اذعان می‌کند: قانون زمانی درست است که منطبق با روح جامعه و براساس منافع و سلایق جامعه باشد، قانونی که به نفع یک عده خاص تدوین شده معلوم است که در جامعه رعایت نمی‌شود، مردم مناطق مرزی هم با کولبری در مناطق مرزی به دولت می‌گویند این شیوه تجارت خارجی غلط است اما متاسفانه صدای آنها شنیده نمی‌شود، برخی نیز به دلیل منافع خود باعث شده‌اند تا این مقررات پیچیده شکل بگیرد و به نفع کسانی شود که شیوه دور زدن بروکراسی دست و پا گیر ادارای را به خوبی بلدند، چون مردم عادی هیچگاه توانایی دور زدن قانون را ندارند اما کسانی که میلیون‌ها کالا وارد می‌کنند می‌توانند به راحتی دستگاههای عریض و طویل پر فساد را دور بزند.
مدیر گروه دیده‌بان کوهستانِ انجمن کوهنوردان ایران، مطرح کردن موضوع بیمه کولبران را موضوعی فاقد اهمیت در بین این افراد عنوان می‌کند و می‌گوید: آیا این مستمری و حقوق بازنشستگی کفاف هزینه‌های زندگی میانسالی و کهنسالی این کولبران را می‌دهد؟ بیمه اساساً ارزشی ندارد که کولبر یا قاچاقی به آن فکر کند، اگر همین الان پول خوبی بدست بیاورند که شغلی راه بیندازند، منافع آن خیلی بیشتر از آن است که بخواهند ماهیانه مبلغ چهار تا پنج میلیون تومان صرف پرداخت حق بیمه‌ای کند که در سر پیری عایدی آن چیزی شبیه هیچ است و اصلاً معلوم نیست که عمر آنان کفاف بازنشستگی بدهد.
محمدی یاآور می‌شود: مشکل کولبری صرف نظر از خطرات و عوارض آن یک مشکل اجتماعی است که ریشه در فساد اقتصادی دارد و تا وقتی فساد اداری و اقتصادی باشد، انواع قاچاق و فعالیت‌های حاشیه‌ای مثل کولبری ادامه خواهد داشت.
کولبری با زور تعطیل نمی‌شود!
در همین رابطه استاندار کردستان در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا اظهار می‌کند که کوله‌بری با زور تعطیل نمی‌شود.
آرش زره‌تن لهونی امیدوار است که اجرای قانون باعث کاهش پدیده کولبری طی ۳ تا ۵ سال آینده در مناطق غربی کشور شود.
او درباره ساماندهی کولبران با اجرای قانون کوله‌بری در استان کردستان هم اضافه می‌کند: باید در حوزه معیشت مردم کار کنیم چرا که کوله‌بری را با زور نمی‌شود تعطیل کرد.
استاندار کردستان کوله‌بری را پدیده‌ای ناشی از نبود شغل و مشکلات اقتصادی می‌داند و می‌گوید: به همین منظور قانونی تصویب و آیین‌نامه اجرایی آن به استان‌ها ابلاغ شده که می‌تواند طی زمان نه اینکه بلافاصله بعد از ابلاغ قانون، کمک کند تا معیشت شهرستان‌های مرزی بهبود پیدا کند.
به گزارش خبرنگار «ایلنا» پدیده کولبری هرچند ناخوشایند، ولی تنها راه درآمد برای نان‌آوران مرزنشینی است که شمارشان را منابع مختلف بالغ بر بیش از ۱۰۰ هزار نفر عنوان کرده‌اند؛ به گواه آمارهای ارائه شده؛ «بانه، مریوان و سقز» در استان کردستان، «سردشت و اشنویه در آذربایجان غربی» و «نوسود و پاوه» در استان کرمانشاه بیشترین تعداد کولبران را دارند.
گزارش: آمنه سپهر
