از اعمال نفوذ پیمانکاران پرقدرت در انتخاب شهرداران مناطق تا وجود شبکه پنهان مالی در شهرداری

به گزارش خبرنگار ایلنا، "پیمانکاران پر نفوذ" همواره یکی از اصلی‌ترین چالش‌های شهرداری نام برده شده‌اند، تا جایی که رحمت‌اله حافظی، عضو شورای چهارم شهر تهران در پاسخ سوالی درباره کلیدخوردن پروژه‌های کلان در تهران با فشار پیمانکاران گفته بود، این شائبه را نمی‌توانیم از ذهن دور کنیم که این جریان از بیرون مدیریت می‌شود. او با اشاره به اینکه برخی از آنها خصوصی هستند، تاکید کرده بود که شهرداری توسط آنها مدیریت می‌شود و متاسفانه در صحن شورا هم عده‌ای می‌دانند و هیچ واکنشی هم نشان نمی‌دهند. سوالی که به ذهن متبادر می‌شود، این است که با توجه به شعارهای مدیریت شهری فعلی مبنی بر شفاف‌سازی و مقابله با رانت و فساد آیا این پیمانکاران پرقدرت بخش خصوصی هنوز در حال همکاری با شهرداری هستند و همچنان در مدیریت آن نقش دارند؟ در این گزارش سعی شده‌ به این سوال پاسخ داده شود.

اعمال نفوذ پیمانکاران در  انتخاب شهرداران مناطق

محمدمهدی تندگویان (نایب رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر چهارم) به عنوان یکی از افرادی که بر نفوذ پیمانکاران در شهرداری تهران صحه می‌گذارد، در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا گفت: یکی از مشکلاتی که در شهرداری داریم، پیمانکاران و موضوع مرمت آسفالت مناطق هستند. این حوزه جزء دردسرهای همیشگی شهرداری تهران بوده که رانت‌های عجیب و غریبی هم در ارتباط با آن وجود دارد. مرمت معابر و آسفالت بزرگراه‌ها از فعالیت‌هایی است که دائما وجود دارد و درآمد این بخش هنگفت و کلان است.

وی افزود: در زمانی که در شورای شهر چهارم بودم، پیمانکارانی وجود داشتند که بالای 10 میلیارد تومان از شهرداری طلبکار بودند؛ ولی هنوز قرارداد می‌بستند و ادامه به کار می‌دادند. مشخص بود منافعشان آنقدر تامین است که علی‌رغم مطالبات خود بازهم با شهرداری همکاری می‌کنند. آن زمان مشهور بود که شهرداران مناطق را همین پیمانکاران هستند که با زدوبندها و نفوذی که در مناطق دارند، تعیین می‌کنند. این پیمانکاران معمولا در نحوه انجام کار، حجم فعالیت و... مشکل داشتند. هرکس معابر تهران را ببیند، حرف ما را تایید می‌کند؛ چراکه وضعیت آسفالت معابر شهر تهران نه استاندارد و متناسب است و نه انجام آن درست است. مدام در معابر تهران شاهد انجام تعمیرات هستیم و معابر معمولا دچار مشکل هستند.

تندگویان ادامه داد: علاوه بر این، یک بخش از پیمانکاران بانفوذ در حوزه زیباسازی بودند که جداول و زیباسازی شهر را به عهده داشتند. هر از چندگاه شاهد این هستیم که در معبری که به‌تازگی جدول گذاشته‌اند، جدول جمع‌آوری می‌شود و نرده گذاشته می‌شود یا نرده جمع می‌شود و چیز دیگری به جای آن می‌گذارند؛ این موضوع نشان‌دهنده نفوذ پیمانکاران در تصمیمات و عدم نظارت بر کار آنان است.

وی مدعی شد: درآمد پیمانکاران شهرداری آنقدر بود که حتی تا سطح انتخاب شهرداران مناطق می‌توانستند، اعمال نفوذ کنند. حجم مالی این افراد آنقدر زیاد بود که می‌توانستند در تصمیمات تاثیر بگذارند. این افراد یک شبکه پنهان مالی در شهرداری تهران دارند که با پرداخت ارقام مختلف به برخی افراد می‌توانند، در تصمیم‌گیری‌های مدیریت شهری دخالت کنند. البته این شبکه به‌گونه‌ای نیست که شما بتوانید به‌راحتی کشفش کنید؛ چراکه اسناد و مدارک انجام کارشان درست است؛ ولی واقعیت این است که این افراد یاد گرفته‌اند، چگونه سندسازی کنند تا درآمد خود را مخفی کنند!

با وجود تغییر مدیریت در شهرداری، پیمانکاران تغییری نکرده‌اند

وی تاکید کرد: از نظر من این پیمانکاران اکنون هم حضور دارند؛ چراکه وضعیت پیمانکاران شهرداری تهران تغییری نکرده است. با وجود تغییر مدیریت‌ها، پیمانکاران همان پیمانکاران سابق هستند و اجرا و عملیات هم در اختیار همان افراد است.

نایب رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر چهارم در پاسخ به این سوال که آیا می‌توانید نامی از این افراد ببرید، گفت: ورود مصداقی به این موضوع منجر به اختلاف و دعوا می‌شود.

تندگویان ادامه داد: عمده مشکل، پیمانکاران بخش آسفالت شهر تهران هستند که در همه مناطق حضور دارند؛ به‌علاوه بخش زیباسازی و تابلوهای تبلیغاتی شهر تهران یکی دیگر از مشکلات عمده است که من در شورای شهر چهارم چندین بار نسبت به آن تذکر دادم و فکر می‌کنم بیش از 5 بار از آقای قالیباف طرح سوال کردم که هیچ‌یک را پاسخ ندادند. بخش نظارتی که باید روی کیفیت و حجم عملیات آسفالت برای معابر نظارت کند، معمولا در زدوبندی که با این پیمانکاران دارد، نظارت درستی ندارد و این افراد هم از حجم آسفالت کم می‌گذارند و هم از کیفیت آن؛ وگرنه آسفالتی که در شهر انجام می‌شود، باید استانداردی داشته باشد که تا 5 سال آینده خیالمان راحت باشد که نیازی به تعمیرات ندارد، اما شما در شهر تهران مشاهده می‌کنید که یک معبر هرسال تعمیر می‌شود. بخش نظارتی که بالای سر پیمانکار بوده حتما نظارت درستی نداشته که چنین اتفاقی روی می‌دهد. یک بزرگراه در شهر نداریم که آسفالت آن دچار مشکل نباشد یا ریختگی نداشته باشد یا در فصل زمستان موقع بارندگی در آن ترک ایجاد نشود؛ درحالی که اگر پرونده آسفالت را چک کنیم، می‌بینیم حداقل باید تا 5 یا 10 سال گارانتی داشته باشد.

آسفالت‌های چندباره خیابان‌ها و سودهای هنگفت پیمانکاران

وی اضافه کرد: معمولا برخی پیمانکاران در اجرای کار به طور مثال اعلام می‌کنند، 10 کیلیومتر آسفالت کرده‌اند و ناظر هم آن را تایید می‌کند، ولی معمولا این حجم واقعی نیست؛ یا کیفیت و نوع آسفالت، آن چیزی نیست که اعلام می‌کنند. بلوک‌ها و جداول سیمانی کنار معابر استاندارد سالیانه دارند، اما بعضا دیده می‌شود یک جدول سال به سال عوض می‌شود، در حالی که در استانداردهای اروپایی بعضی از معابر بالای 10 سال تغییر جداول معابر نداشته‌اند. به احتمال زیاد اگر اسناد هریک از پیمانکاران را کنترل کنید، خیلی بعید است که بتوانید اسناد آنها را محکوم کنید. بالاخره بخش نظارتی که روی کار پیمانکار نظارت داشته یا با آنان زدوبند داشته یا توافقی داشته‌اند یا اصلا متوجه نمی‌شود در کار کم گذاشته‌اند. ممکن است مزایده و مناقصه هم به درستی برگزار شده باشد و این پیمانکاران با شرکت دارای گرید خود بتوانند برنده شوند، اما خطا و تقلب در اجرای کار داشته باشند.

عضو شورای شهر چهارم با بیان اینکه مسائلی که یاد شد، در زیرمجموعه معاونت فنی و عمرانی شهرداری است و این معاونت در مناطق مختلف معاون عمرانی دارد، گفت: به طور کلی موضوع پیمانکاری‌ها به چند بخش از شهرداری مربوط است؛ معاونت‌های عمران مناطق، فضای سبز مناطق (که مرتبط با نگهداشت پارک‌ها و فضاهای سبز شهر است) و بخش زیباسازی شهر؛ یعنی در غیر از این سه بخش، تقریبا پیمانکاری دیگری در شهرداری نداریم.

تندگویان در رابطه با موضوع درآمد تابلوهای تبلیغاتی شهرداری تهران اظهار کرد: در این خصوص سازمان زیباسازی شهرداری تهران باید پاسخگو باشد. در زمان شورای چهارم ما گفتیم سامانه‌ای ایجاد شود که درآمدها، قراردادها، مدت قراردادها و شرکت‌هایی که با آنها قرارداد بسته می‌شود، شفاف باشند تا حتی مردم بتوانند این اطلاعات را رصد کنند، البته اسامی‌افراد می‌تواند در این سامانه نباشد، اما اینکه چه شرکتی برای چه مدتی چه تعداد تابلو را اجاره کرده است، باید شفاف باشد. حتی سامانه این کار ایجاد شد و همه کارهای مرتبط با آن انجام شد، اما آقای قالیباف هیچ‌وقت دسترسی آن را برای شورای شهر ایجاد نکرد.

وی با اشاره به پروه‌های بزرگی همانند تونل نیایش و پل صدر گفت: این پروژه‌ از مواردی بود که هیچ گاه نتوانستیم عدد و رقم واقعی هزینه آن را کشف کنیم، اما این کار تا جایی که به یاد دارم، با یک برآورد 700 میلیارد تومانی شروع شده بود و در نهایت با حدود 3 هزار میلیارد تومان به اتمام رسید. این حجم افزایش بهای قرارداد نشان‌دهنده ضعف مدیریت یا زدوبندهای پیمانکاری است. در این گونه پروژه‌ها پیمانکاران افراد شناخته‌شده هستند و یکی از رانت‌هایی که موضوع بحث بود، در رابطه با پل صدر و تونل نیایش داشتیم که حتی نام بابک زنجانی هم در این رابطه مطرح شد.

احتمال زدوبند فقط در پروژه‌های کوچک

ابوالفضل قناعتی (عضو کمیسیون حمل ونقل و عمران شورای شهر چهارم) برخلاف تندگویان بر این باور است؛ رانت‌خواری آنچنان در شهرداری تهران نبوده و نیست. او معتقد است ممکن است، در رابطه با پروژه‌های جزئی و کوچک زدوبندهایی اتفاق بیفتد، اما در رابطه با پروژه‌های بزرگ چنین مساله‌ای پیش نمی‌آید.

قناعتی در این رابطه در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا اظهار کرد: به خاطر توانمندی‌هایی که برخی پیمانکاران دارند، شهرداری بعضی از پروژه‌ها را بدون تشریفات قانونی واگذار می‌کند؛ چراکه این شرکت‌ها بنیه کاری، فنی و مالی دارند و شهرداری هم به دلیل اینکه دریافت‌هایش به موقع انجام نمی‌گیرد، پرداخت‌هایش هم به موقع نیست. یک سری از شرکت‌ها بنیه مالی دارند و اگر تا 6 ماه یا یک سال پس از انجام کار پول خود را دریافت کنند، مشکلی ندارند. به همین دلیل در شرایطی که زمان پروژه برای شهرداری خیلی مهم و حیاتی باشد، به‌ناچار این پروژه‌ها به شرکت‌هایی که بنیه مالی و فنی دارند، داده می‌شود.

عضو کمیسیون حمل‌ونقل و عمران شورای شهر چهارم ادامه داد: البته این شرکت‌ها به شهرداری دیکته نمی‌کنند تا پروژه‌ای را به آنها بدهد؛ بلکه باتوجه به شرایط عمومی‌خود به‌ ناچار بعضی کارها را واگذار می‌کند؛ ضمن اینکه گاهی شهرداری ناچار هم نیست، اما پروژه‌ای را بدون تشریفات قانونی به شرکتی واگذار می‌کند. به طور مثال برای پروژه پل صدر یک پیمانکار بسیار قوی با بنیه مالی بالا مورد نیاز بود تا بتواند یک کار 3 هزار میلیاردی را انجام دهد. قطعا پیمانکاران محدود هستند و همه شرکت‌هایی که کار عمرانی انجام می‌دهند، از پس چنین پروژه عظیمی‌برنمی‌آیند؛ بنابراین شهرداری کار را به شرکتی می‌دهد که توان آن را دارد.

وی ادامه داد: بنابراین این شرکت‌ها شهرداری را مدیریت نمی‌کنند؛ بلکه توانمندی‌هایی دارند که شهرداری براساس شرایط خود غیر از واگذاری کار به این شرکت‌ها نمی‌تواند اقدامی‌انجام دهد.

او با بیان اینکه در دنیا هم روند به همین شکل است، گفت: مثلا کشوری مثل روسیه موشک اس 300 و اس 400 دارد. بعضی از کشورها برای اینکه بتوانند فضای سرزمینی خود را پوشش هوایی دهند، مجبورند به تنها کشوری که این توانمندی را در خود به وجود آورده مراجعه کنند. شهرداری تهران هم مرعوب پیمانکاران نیست. قانون مصوب مجلس و شوراها این است که تمام پروژه‌ها تشریفات قانونی مناقصه یا مزایده را طی کنند، اما زمانی که یک شرکت به صورت انحصاری توانایی ارائه خدماتی را دارد، نمی‌توان مزایده یا مناقصه برگزار کرد و به همین دلیل ترک تشریفات می‌کنند.

قناعتی تاکید کرد: من بعید می‌دانم در مورد پروژه‌های بزرگ پیش آمده باشد که شهرداری نگاهی ویژه به برخی شرکت‌ها داشته باشد، چراکه چنین حرکتی درمورد پروژه‌های بزرگ عواقب خود را خواهد داشت. شاید چنین اتفاقی درمورد پروژه‌های جزء و کوچک مناطق پیش آمده باشد و بعضی افراد اقدام به زدوبند کنند و به‌واسطه آشنایی با اشخاص آنها را در مناقصه و مزایده برنده کنند، اما در مورد پروژه‌های بزرگ بعید می‌دانم.

مجتبی شاکری (عضو کمیسیون فرهنگی و اجتماعی چهارم) نیز عقیده‌ای شبیه به قناعتی دارد. وی در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا در این رابطه گفت: البته من عضو کمیسیون فرهنگی و اجتماعی بوده‌ام و چنین مسائلی را نشنیده‌ام اما شهرداری در برگزاری پروژه‌ها، پیمانکارانی را که پشتوانه اقتصادی داشته باشند، انتخاب می‌کند؛ چراکه پیمانکاران ضعیف نمی‌توانند، پروژه را خوب جمع کنند، ضمن اینکه معمولا پرداخت‌ها با فاصله زمانی صورت می‌گیرد و پیمانکار باید از نظر مالی بتواند دوام بیاورد.

تغییر ریل در مدیریت شهری جدید سخت است

شهربانو امانی (عضو کمیسیون حمل‌ونقل و عمران شورای شهر پنجم) معتقد است؛ در زمان مدیریت قالیباف دسته‌ای پیمانکاران پروژه‌های اساسی را می‌گرفتند و بعد میان پیمانکاران کوچک تقسیم می‌کردند، اما در دوره جدید چنین چیزی صحت ندارد.

وی در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا عنوان کرد: در 12 سال مدیریت باثبات دوره قبل، پیمانکاران طراز اول پروژه‌های اصلی و اساسی را از شهرداری می‌گرفتند؛ بعد آنها را خرد می‌کردند و به پیمانکاران طراز دوم و سوم می‌دادند، اما تمام تلاش شورای پنجم بر این است که همه مزایده‌ها و مناقصه‌ها به صورت آنلاین و شفاف به اطلاع مردم برسد.

وی در ادامه اظهار کرد: شورای پنجم به هیچ وجه دنبال چنین رویکردی نیست، البته تغییر ریل سخت است، اما به هر حال شورا تمام تلاش خود را می‌کند تا مردم درخصوص پروژه‌ها اطلاع داشته باشند. براساس قانون، شهرداری باید هر 6 ماه یک‌بار بیلان درآمدها و هزینه‌های خود را ارائه کند، اما در این سال‌ها این قانون اجرا نشده است، از همین رو ما شفاف‌سازی و قانون‌مداری را در دستورکار خود داریم.

هنوز نتوانسته‌ایم، سیستم شهرداری را شفاف کنیم

مرتضی الویری (رییس کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر پنجم) برخلاف شهربانو امانی درخصوص دوره قبلی مدیریت شهری اظهارنظری نمی‌کند، اما در مورد شورای شهر پنجم با او موافق است و به‌ویژه درخصوص کمیسیون برنامه و بودجه اعتقاد دارد، همه چیز روشن و شفاف است.

او در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، درباره وجود پیمانکاران بانفوذ در شهرداری گفت: من کاملا این موضوع را تکذیب می‌کنم. حداقل در حوزه کاری کمیسیون برنامه و بودجه اینچنین نیست. پروژه‌ها برمبنای اولویت‌هایی که برای شهر دارند، دسته‌بندی شده‌اند و سعی می‌کنیم اعتبارات و بودجه اولویت‌های اول را تامین کنیم و هیچ پیمانکاری در این زمینه نفوذ ندارد. درمورد آنچه که به کمیسیون برنامه و بودجه مربوط می‌شود، ردپایی از تخلف یا تخطی یا نفوذ پیمانکاران دیده نمی‌شود. این شایعات زیاد هستند و علت آن هم این است که هنوز نتوانسته‌ایم، سیستم شهرداری را شفاف کنیم.

وی در پاسخ به این پرسش که آیا در سال‌های پیش تخلفی در این ارتباط وجود نداشته است، گفت: در مورد سال‌های پیش اطلاعی ندارم.

مستندات در رابطه با اجرای پروژ‌ها براساس منویات پیمانکاران نداریم

محمد سالاری (رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر پنجم) برخلاف اظهارات امانی و الویری، بر این باور است که همچنان در این دوره نیز تخلفاتی صورت می‌گیرد.

وی در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، اظهار کرد: در دوره چهارم شورای شهر تهران صحبت‌هایی می‌شد در این خصوص که خیلی از پروژه‌های شهری در راستای منویات پیمانکاران تعریف و برنامه‌ریزی می‌شود؛ اکنون نیز بعضا چنین سخنانی به گوشمان می‌رسد، اما مستندات خیلی جدی برای ارائه در این رابطه نداریم.

وی افزود: به زعم من هم پیمانکارانی هستند که طی این سال‌ها سعی کرده‌اند ارتباطاتی با مجموعه شهرداری ایجاد کنند که در فضاهای غیرشفاف نسبت به برنده شدن در مناقصات یا انعقاد قراردادهای پیمانکاری اقدام کنند. البته طی سال‌های اخیر میزان این تخلف کمتر شده و دلیل آن هم این است که شهرداری تهران از همان سال‌های آخر مدیریت آقای قالیباف بدهکار شد و در نیمه دوره قبلی بود که شهرداری تهران به همه مناطق 22‌ گانه، سازمان و شرکت‌ها بخشنامه‌ای ابلاغ کرد تا پروژه‌هایی که کمتر از 50 درصد پیشرفت دارند، کاملا متوقف شوند. از این کار مشخص بود که شهرداری دچار مشکلات منابع اعتباری شده و این تصمیم را به همین دلیل اتخاذ کرده است. از آن زمان به بعد چون مطالبات پیمانکاران با تاخیر پرداخت شده، تمایل به همکاری با شهرداری مقداری کمتر شده و بازهم معدود پیمانکارانی هستند که طبق روال سابق با شهرداری کار می‌کنند. البته این مسائل به صورت گزارش‌های کلی به ما ارائه می‌شود و مصادیق عینی که واقعا بتوان اثبات کرد، پیدا نکرده‌ام.

سالاری با بیان اینکه رویکرد شورای شهر و شهرداری تهران در دوره پنجم مبتنی بر شفاف‌سازی است و تصور می‌کنم این رویکرد سبب می‌شود، فضاهای گذشته ایجاد نشود، گفت: البته همراهی رسانه‌ها و شبکه‌های مجازی به عنوان یک پارادایم جدی در تمامی‌تصمیم‌گیری‌ها در سطوح مختلف کشور و در این رابطه بسیار تاثیرگذار بوده است.

رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر پنجم در پاسخ به این سوال که آیا می‌توانید از این پیمانکاران بانفوذ اسم ببرید، گفت: همانطور که گفته شد، استنادات جدی قابل ارائه به ما داده نشده و فقط گزارش‌های کلی به ما رسیده است.